Του Παντελεήμονα Λεβάκου, θεολόγου ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας – Εκκλησιαστικής Ιστορίας ΕΚΠΑ
Στον απόηχο της θριαμβευτικής εισόδου του Κυρίου Ιησού Χριστού στην «θυγατέρα Σιών», προβάλλεται την Μεγάλη Δευτέρα από την Εκκλησία η μορφή του μακαρίου Ιωσήφ του λεγομένου «Παγκάλου». Την προβολή αυτής της μορφής έρχεται να συμπληρώσει ο ευαγγελικός λόγος με την εξιστόρηση του διδακτικού συμβάντος της συκιάς που ο Λυτρωτής καταράστηκε να ξεραθεί. Από τη μια πλευρά η ιστορία ενός ανθρώπου που από αιχμάλωτος κατέστη ισχυρός άρχοντας μιας κοσμικής δύναμης και από την άλλη πλευρά η άκαρπη συκιά που ο Χριστός καταράστηκε για να στηλιτεύσει την πνευματική ακαρπία των ανθρώπων. Οι δύο διηγήσεις, ο βίος του Ιωσήφ και η ξηραμένη συκιά, έχουν ποίκιλλες ομοιότητες, ωστόσο η κορυφαία όλων είναι ο διδακτικός χαρακτήρας τους.
Ο Ιωσήφ ήταν το αγαπημένο παιδί του Ιακώβ με συνέπεια να προκληθεί ο φθόνος των αδελφών του. Η μανία της εκδίκησης καλλιεργεί τον λογισμό στα αδέλφια του Ιωσήφ να τον δολοφονήσουν, αλλά η απόφαση αυτή μετριάζεται στην πώληση του τελευταίου στους Ισμαηλίτες για είκοσι χρυσά νομίσματα. Από τα αδέλφια του Ιωσήφ, εκείνος που πρότεινε την πώλησή του ήταν ο Ιούδας, στου οποίου το βασίλειο (αν και είχε ήδη καταλυθεί από το 586 π.Χ.) ο Χριστός καταράστηκε την συκιά. Ο λογισμός αυτός έγινε πράξη και απέμενε μόνο η ανακοίνωση στον Ιακώβ ότι ο αγαπημένος του υιός δήθεν είχε πεθάνει. «Ὁ Ἰακὼβ ὠδύρετο, τοῦ Ἰωσὴφ τὴν στέρησιν» επειδή ο καρδιογνώστης Θεός είχε αποφασίσει να δοκιμάσει τον δούλο του Ιωσήφ όπως τον χρυσό μέσα στο καμίνι. Η δοκιμασία για τον Ιωσήφ μετατίθεται στην οικία του Αιγύπτιου άρχοντα Πετεφρή. Εκεί, ο σώφρων Ιωσήφ «τῆς Αἰγυπτίας ταῖς ἡδοναῖς οὐκ ἐδούλευσε» επειδή η καρδιά του είναι άσπιλη και το βλέμμα του είναι στραμμένο στον αληθινό Θεό. Ο αγνός Ιωσήφ περιφρονεί τις σαρκικές προκλήσεις της συζύγου του Πετεφρή και εκείνη, ως όργανο του Διαβόλου, με ψεύτικη κατηγορία τον ρίχνει στη φυλακή.
Ο γνήσιος δούλος του Θεού με γενναιότητα υπομένει την δοκιμασία, κερδίζει την εύνοια του Φαραώ και αποφυλακίζεται. Ο Πανάγαθος Θεός αναβιβάζει τον Ιωσήφ στο θρόνο της Αιγύπτου, δηλαδή, «ὁ γενναῖος ἐκάθητο ἅρματι, ὡς βασιλεὺς τιμώμενος». Εκείνο το απλό παιδί που πωλήθηκε από αδελφικά χέρια «ἀντεδοξάζετο παρὰ τοῦ βλέποντος τὰς τῶν ἀνθρώπων καρδίας» επειδή κατάφερε να κρατήσει την ψυχή του αδούλωτη στην αμαρτία. Ο Θεός ανταμείβει τον Ιωσήφ με δύο στεφάνια, ένα φθαρτό (εκείνο της εξουσίας της Αιγύπτου) και ένα άφθαρτο (εκείνο της τρυφής του Παραδείσου). Η επίγεια ανταμοιβή πρόκειται να ωφελήσει τους υπηκόους του, η ουράνια ανταμοιβή θα διδάξει και θα ενθαρρύνει εμάς που αγωνιζόμαστε πνευματικά για να κατακτήσουμε τον Παράδεισο. Από τον θρόνο της Αιγύπτου, ο Ιωσήφ «κυριεύει πάσα την Αίγυπτο» και η ανοχή που επιδεικνύει απέναντι στους ομοεθνείς του που καταφεύγουν στην Γεσέμ της Αιγύπτου για να σωθούν από την πείνα, είναι η απόδειξη ότι ο Θεός θα δοκιμάσει τον Ιωσήφ στα πρόσωπα των αδελφών του.
Τα αδέλφια του, χωρίς να το γνωρίζουν, καταφεύγουν σε αυτόν για να αναζητήσουν σιτηρά. Ο Θεός παραχωρεί στον Ιωσήφ αυτή την ευκαιρία με σκοπό ο πρώην αδικηθείς να αποδείξει ότι είναι όντως ανεξάντλητη ανεξικακία και η αγάπη του για τα πρόσωπα αυτά. Ο «ἀοίδιμος» Ιωσήφ, αφού δοκιμάσει την προθυμία των αδελφών του με διάφορα τεχνάσματα, αποκαλύπτει την ταυτότητά του και ο πατριάρχης Ιακώβ μεταβαίνει στην Αίγυπτο για να συναντήσει τον υιό του που είναι ζωντανός. Η μετάβαση του Ιακώβ στην Αίγυπτο είναι η απαρχή της εγκατάστασης στη Γεσέμ των Ισραηλιτών και της μετέπειτα αιχμαλωσίας τους στους Αιγυπτίους.
Στο πρόσωπο του Ιακώβ εικονίζεται ο Ουράνιος Πατέρας και στο πρόσωπο του Ιωσήφ ο Υιός και Λόγος Του. Ο Υιός γίνεται άνθρωπος ώστε να συναντήσει τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος με τη σειρά του είναι η άκαρπη συκιά. Η ακαρπία της συκιάς είναι η έλλειψη πνευματικών αρετών. Η έλλειψη αυτή, ως αποτέλεσμα της πτώσης του Αδάμ και της επιβολής του Διαβόλου επάνω στον άνθρωπο, οδηγεί αρχικά τον Ιούδα να πωλήσει τον Διδάσκαλο για τριάντα αργύρια, τους Αρχιερείς και τους Φαρισαίους να καταδικάσουν τον Ιησού και τον Πόντιο Πιλάτο να Τον οδηγήσει στον Σταυρό. Ο Ιωσήφ τιμήθηκε ως βασιλιάς στην Αίγυπτο, έτσι και ο Υιός του Ανθρώπου βασιλικά εισήλθε στην Ιερουσαλήμ, εκούσια έπαθε και πανηγυρικά αναστήθηκε νικώντας τον Θάνατο. Ο Χριστός ξηραίνει την συκιά με σκοπό να δείξει τον τρόπο με τον οποίο ο Ίδιος θα κατατροπώσει τον Διάβολο. Ξηραίνει την συκιά που είναι ταυτόσημη με την αποξηραμένη καρδιά των Εβραίων και την πνευματική μας ακαρπία.
Στον θρήνο του Ιακώβ ας προσθέσουμε και τον δικό μας θρήνο για τις αμαρτίες μας μαζί με την πνευματική ανομβρία μας. Με γνώμονα ότι «ὁ Θεὸς παρέχει τοῖς δούλοις αὐτοῦ στέφος ἄφθαρτον», με οδοδείκτη την ιστορία του Ιωσήφ και έχοντας ως προορισμό να αντικρύσουμε τον Ιησού Χριστό επάνω στον Σταυρό, ας αναφωνήσουμε προς τον Νυμφίο της Εκκλησίας «Ταὶς τοῦ Παγκάλου Ἰωσὴφ πρεσβείαις, Χριστὲ ὁ Θεός, ἐλέησον ἡμᾶς», Αμήν!
