Tου Παντελεήμονα Λεβάκου, θεολόγου ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας – Εκκλησιαστικής Ιστορίας ΕΚΠΑ

Διανύοντας την χαρμόσυνη περίοδο μετά την Ανάσταση και την Ανάληψη του Κυρίου Ιησού Χριστού και ταυτόχρονα αναμένοντας την έλευση του Παρακλήτου στην Οικουμένη, ενώπιόν μας προβάλλονται από την Εκκλησία οι σημαντικές προσωπικότητες των Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου, των προστατών και εφόρων της Τριπόλεως. Οι Νεομάρτυρες, μέσα από τον βίο και το μαρτύριό τους, συνδέουν κατά μια έννοια δύο σημαντικές εορτές του Ενιαυτού, την Ανάληψη του Κυρίου και την Πεντηκοστή. Την μεν Ανάληψη καθώς με την απόφασή τους να μετανοήσουν «σήκωσαν» την πλανεμένη ανθρώπινη φύση τους από την δαιμονοκρατία του Ισλάμ και την παρέδωσαν στα χέρια του Δημιουργού τους μέσα από το μαρτύριο·  την δε Πεντηκοστή καθώς ο Πανάγαθος Θεός βλέποντας την μετάνοία τους, έπεμψε τον Παράκλητο να «κατοικήσει» στις καρδιές τους και να βαδίσουν προς την Τριπολιτσά για να νικήσουν, με την θυσία τους, τον Διάβολο.

Η γραφίδα του μακαριστού Γερασίμου Μικραγιαννανίτου επιθυμώντας να εγκωμιάσει τον Δημήτριο και τον Παύλο σημειώνει: «Ἑ­ορ­τά­ζει Τρί­πο­λις, ὑ­μῶν τὴν πάμ­φω­τον μνή­μην, ὡς χα­ρᾶς ὑ­πό­θε­σιν, Δη­μή­τρι­ε σὺν τῷ Παύ­λω, ταύ­την γάρ, ῥεί­θροις φοι­νί­ξαν­τες τῶν αἱ­μά­των, καύ­χη­μα, αὐ­τῆς ἐ­δεί­χθη­τε καὶ προ­στᾶ­ται, Νε­ο­μάρ­τυ­ρες Κυ­ρί­ου, καὶ πρὸς τὸν Κτί­στην πρέ­σβεις θερ­μό­τα­τοι – (Σήμερα), η Τρίπολη εορτάζει την γεμάτη από (Θείο) Φως μνήμη σας, Δημήτριε μαζί με τον Παύλο, ως μια χαρμόσυνη υπόθεση, γιατί (η υπόθεση αυτή) έχει προσδιοριστεί από το αίμα σας για το οποίο η Τρίπολη καυχάται. Η θυσία (σας) αυτή ανέδειξε εσάς, Νεομάρτυρες του Κυρίου, προστάτες (αυτής της πόλεως) και θερμούς πρεσβευτές (υπέρ αυτής) προς τον Κύριο». Είναι πραγματικά πολύ μεγάλο αυτό το γεγονός ότι μια πόλη που δημιουργήθηκε από τον τρομερό Οθωμανό κατακτητή και δυνάστη του Γένους, μια πόλη που συνδέθηκε με τις φρικαλεότητες προς τους Έλληνες, μια πόλη που τραυμάτιζε καθημερινά τις ψυχές των υπόδουλων Ρωμιών να αναδεικνύει δύο Νεομάρτυρες.

Πώς συνδέονται ο Δημήτριος με τον Παύλο; Ποιοι είναι το κοινό στοιχείο που οδήγησε δύο νέους ανθρώπους στην θυσία; Η πρώτη κοινή συνισταμένη στον βίο των Αγίων Νεομαρτύρων είναι η απιστία – η άρνηση του Τριαδικού Θεού. Ο Δημήτριος και ο Παύλος απιστούν και στερούνται την κοινωνία με τον Θεό λόγω της τραγικότητας της εποχής στην οποία ζουν. Αλλά, ενώ ο Διάβολος χαίρεται καθώς πιστεύει ότι κατάφερε να στερήσει από δύο ανθρώπινες ψυχές την σωτηρία τους, ο Πανάγαθος Θεός εργάζεται με διαφορετικό τρόπο. Οι παγωμένες ψυχές των Νεομαρτύρων αναθερμαίνονται από την έλευση του Παρακλήτου σε αυτές, αναθερμαίνονται γιατί αισθάνονται ότι ο Πατέρας τους δεν τους έχει εγκαταλείψει. Ο Δημήτριος οδεύει στην Τριπολίτσα για να μαρτυρήσει και ο Παύλος, αφού είχε γίνει μοναχός στο Άγιο Όρος, προσέρχεται για να ομολογήσει ότι πιστεύει στον Ένα και Αληθινό Θεό.

«Τοῦ μαρ­τυ­ρί­ου τὴν ὁ­δόν, κα­λῶς τε­τε­λε­κό­τες, καὶ τῶν ἀρ­χαί­ων Ἀ­θλη­τῶν, ἰ­σό­τι­μοι φα­νέν­τες, τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας ἀρ­τι­πα­γεῖς θε­μέ­λι­οι, ὤ­φθη­τε, τῆς κα­λῆς ὁ­μο­λο­γί­ας νε­ο­φα­νεῖς λαμ­πτῆ­ρες, καὶ τῶν πι­στῶν ἀ­τί­να­κτος στη­ριγ­μός, ἐν τῷ και­ρῶ τῆς χα­λε­πῆς δου­λεί­ας, πα­νευ­κλε­εῖς ὀ­πλί­ται, τῆς ἀ­λη­θοῦς στρα­τεί­ας, καὶ ἀ­ήτ­τη­τοί του Παν­τά­να­κτος καὶ εὐ­σθε­νεῖς στρα­τι­ῶ­ται, Δη­μή­τρι­ε καὶ Παῦ­λε· εἰ γὰρ πρὸς και­ρὸν ἐν ὀ­δῶ λοι­μῶν ἐ­πο­ρεύ­θη­τε, ἀλλ’ ἐ­πα­νελ­θόν­τες σο­φῶς, ἀ­θλή­σει κα­τη­γω­νί­σα­σθε τὸν πο­νη­ρὸν κο­σμο­κρά­το­ρα, καὶ αἱ­μά­των βα­φαῖς, ὑ­πὲρ ἥ­λι­ον ἐ­λάμ­ψα­τε, τῆ πε­ρι­φα­νεῖ τῆς κα­λῆς ὑ­μῶν μαρ­τυ­ρί­ας νί­κη. Δι­ὸ Τρί­πο­λις ἐν ὑ­μὶν χο­ρεύ­ου­σα, πο­λι­ού­χους ὑ­μᾶς ἐ­πι­γρά­φε­ται, καὶ χαρ­μο­νι­κῶς ἄ­γει τὴν λαμ­πρᾶν ὑ­μῶν μνή­μην, συν­τι­μώ­σα ὑ­μᾶς, Νε­ο­μάρ­τυ­ρες Κυ­ρί­ου· ἣν ἀ­εὶ πε­ρι­έ­πε­τε, ὡς πρὸν τὸν Κτί­στην πρέ­σβεις θερ­μο­τα­τοι – Καλώς, λοιπόν, διανύσατε (Δημήτριε και Παύλε) την οδό του μαρτυρίου, (καλώς) αναδειχθήκατε ισότιμοι των αρχαίων Αθλητών και από τώρα στιβαρά θεμέλια της Εκκλησίας. Η ομολογία σας, ανέδειξε Εσάς σε λαμπτήρες (που εκπέμπουν Θείο Φως) και παράλληλα σε ατίνακτο στήριγμα των πιστών στον καιρό της σκληρής δουλείας, Εσάς που είστε οπλίτες του αληθινού στρατεύματος του Παντάνακτος, αήττητοι, γεμάτοι από δόξα και σθένος, Δημήτριε και Παύλε· γιατί αν και για ένα χρονικό διάστημα πορευθήκατε μέσα σε οδό (πνευματικού) λοιμού, σοφά επανήλθατε (στην αληθινή πίστη) και μέσα από την άθλησή σας αναμετρηθήκατε με τον πονηρό κοσμοκράτορα, και με το αίμα σας λάμψατε περισσότερο από τον ήλιο, επισφραγίζοντας την καλή υπεριφάνεια που προκαλεί η δική σας νίκη. Για όλα αυτά, λοιπόν, η Τρίπολη πανηγυρίζει και σας ονομάζει Πολιούχους αυτής, και με πολύ χαρά συμμετέχει στην λαμπρή σας μνήμη, τιμώντας (ο λαός της Τρίπολης) εσάς Νεομάρτυρες του Κυρίου· επειδή εσείς πάντοτε προστατεύετε την πόλη αυτή και πρεσβεύετε για αυτήν με πολύ θέρμη στον Κύριο».

Είναι όντως συγκινητικά τα λόγια που απευθύνει ο υμνογράφος στους Νεομάρτυρες καθώς η θυσία τους αποδεικνύει ότι όντως έλαβαν την σωστή απόφαση. Ο Δημήτριος, από εκεί που είχε καταντήσει υπηρέτης των Τούρκων, αναδεικνύεται σε αήττητο στρατιώτη ενός στρατεύματος που δεν γνωρίζει τι σημαίνει η (πνευματική) ήττα. Ο Παύλος, από το τσαγκαράδικο που δούλευε έχοντας αλλαξοπιστήσει, ενδύθηκε το μοναχικό σχήμα, απέκτησε δηλαδή την ευκαιρία να διεκδικήσει (με τον πνευματικό του αγώνα που ως κορωνίδα του είχε το μαρτύριο) μια θέση μεταξύ των Αγίων Αγγέλων. Δύο άνθρωποι που «πεινούσαν» πνευματικά, πορεύθηκαν για να αναμετρηθούν με τον Διάβολο και κατάφεραν να τον νικήσουν με το αίμα τους. Δύο ψυχές που κλονίστηκαν από τα μεγάλα λόγια και τις ψεύτικες υποσχέσεις των Οθωμανών, μετατράπηκαν σε δυνατά και ακλόνητα στηρίγματα για όλους εμάς που ταλανιζόμαστε από τις αδυναμίες και τα πάθη μας. Η πόλη της Τριπόλεως αποκτά τους προστάτες της, αυτούς που οι κάτοικοί της (από τότε έως και σήμερα) επικαλούνται στις προσευχές τους.

Ο Δημήτριος και Παύλος μαρτύρησαν σε διαφορετικές ημερομηνίες. Ο Δημήτριος μαρτύρησε στις 14 Απριλίου του 1803 και ο Παύλος στις 22 Μαΐου του 1822. Φαινομενικά, μεταξύ τους υπήρξαν άγνωστοι ως προς τα ανθρώπινα. Υπήρξαν όμως γνώριμοι στο ρωμαλέο πνευματικό φρόνημα και στην ταπείνωσή τους. Λίγο πριν μαρτυρήσει ο Παύλος, ενώ κοιμόταν, είδε σε όραμα τον Δημήτριο να τον ενισχύει και να του δίνει θάρρος να φθάσει στην κορύφωση της θυσίας του. Για την αγάπη του Χριστού και της πατρίδας τους, αποφασίζουν να ομοιάσουν στα αρνιά τα οποία χωρίς διαμαρτυρία οδηγούνται στην σφαγή. Για την αγάπη του Δεσπότη Χριστού προσέρχονται, όπως οι Μάρτυρες των πρώτων αιώνων, να δεχθούν την σφαγή ως μέσο απολύτρωσης και «εξόφλησης» του χρεόυς της απιστίας τους. Θα μπορούσαμε εμείς να μοιάσουμε σε αυτούς; Ποιος θα ήταν σε θέση στις ημέρες μας να ομολογήσει ευθαρσώς ότι ο Χριστός είναι η Όντως Ζωή μέσα στην θολοκουλτούρα που μας επιβάλλουν; Υπάρχει, άραγε, η πιθανότητα να εμβαθύνουμε στην θυσία των Νεομαρτύρων για να «χορτάσουμε» με θάρρος και πίστη την δική μας «πνευματική» πείνα;

Για ακόμα μια φορά η Εκκλησία μας δίνει την ευκαιρία να απαντήσουμε στα παραπάνω ερωτήματα. Ακόμα μια φορά «ακολουθούμε» τα βήματα του Δημητρίου και του Παύλου προς το μαρτύριό τους, ακόμα μια φορά μας δίνετε η ευκαιρία να προσκυνήσουμε τα λείψανά τους που μοσχοβολούν από την αγάπη και την θυσία τους για τον Θεό. Γονατίζοντας μπροστά στην λάρνακα με τα λείψανά τους και συλλογιζόμενοι ότι πάντοτε μετά την Θυσία ακολουθεί η Νίκη και μετά τον Σταυρό έρχεται η Ανάσταση (στην πνευματική μας ζωή), ας παρακαλέσουμε τον Θεό «Ὧν ταῖς πρε­σβεί­αις Χρι­στὲ ὁ Θε­ός, δί­δου ταύ­τη τῆ πό­λει καὶ παν­τὶ τῷ λα­ῶ σου εἰ­ρή­νην στα­θη­ρᾶν, ἄ­φε­σιν πται­σμά­των, καὶ δα­ψι­λὲς τὸ θεῖ­ον ἔ­λε­ος, ὡς ἐ­λε­ή­μων καὶ φι­λάν­θρω­πος, Αμήν»!