Ἐγκύκλιος διά τήν ἑορτήν τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου.
1. Μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες Δεσποτικὲς ἑορτὲς πανηγυρίζομεν σήμερον. Σύμφωνα μὲ τὴν διήγησιν τῶν Εὐαγγελίων (Λκ. 9, 28-36), ὁ Κύριος παρέλαβεν τρεῖς ἐκ τῶν Μαθητῶν Του (τὸν Πέτρον, τὸν Ἰάκωβον καὶ τὸν Ἰωάννην) καὶ ἀνέβη εἰς τὸ ὄρος Θαβὼρ διὰ νὰ προσευχηθῇ. Ἐκεῖ ὁ Κύριος μετεμορφώθη ἔμπροσθεν τῶν μαθητῶν Του: τὸ Πρόσωπόν Του ἤστραψεν ὅπως ὁ ἥλιος καὶ τὰ ἱμάτιά Του ἔγιναν λευκὰ ὅπως τὸ φῶς.Ἐνεφανίσθησαν δὲ μαζί Του (ἐκ δεξιῶν καὶ ἐξ ἀριστερῶν Του) δύο μεγάλες προσωπικότητες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὁ Μωϋσῆς καὶ ὁ Ἠλίας, οἱ ὁποῖοι συνομιλοῦσαν μαζί Του.
Ἔμπροσθεν αὐτοῦ τοῦ θαυμαστοῦ γεγονότος, ὁ ἀπόστολος Πέτρος προέτεινεν εἰς τὸν Κύριον νὰ κατασκευάσουν τρεῖς σκηνές (μία διὰ τὸν Κύριον καὶ ἀπὸ μίαν διὰ τοὺς Μωϋσῆ καὶ Ἠλίαν), ὥστε νὰ συνεχισθῇ τὸ θαυμαστὸν γεγονός. Τὴν στιγμὴν ἐκείνην (συμφώνως πρὸς τὴν εὐαγγελικὴν διήγησιν), ὁ Κύριος καὶ οἱ δύο ἄνδρες ἐκαλύφθησαν ἀπὸ σύννεφον, μέσα ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἀκούσθηκε ἡ φωνὴ τοῦ Θεοῦ: Οὗτός ἐστὶν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός· αὐτοῦ ἀκούετε.
2. Τόσον τὸ Ἀπολυτίκιον, ὅσον καὶ τὸ Κοντάκιον τῆς ἑορτῆς τονίζουν ὅτι ἡ οὐσία τοῦ γεγονότος τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος ὑπῆρξεν ἡ διαδήλωσις τῆς δόξης Του. Τὸ Κοντάκιον, μάλιστα, ἀναφέρεται εἰς τὴν δόξαν τοῦ Κυρίου ὡς ἀπόδειξιν τῆς Θεότητός Του· διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ (συνεχίζει τὸ Κοντάκιον τῆς ἑορτῆς) οἱ Μαθηταὶ ἠδυνήθησαν νὰ κατανοήσουν ὅτι ὁ Κύριος ἐσταυρώθη ἑκουσίως, ἐφ᾽ ὅσον ὡς Θεὸς ἠδύνατο νὰ ἀποτρέψῃ τὸν σταυρικὸν θάνατόν Του: Ἐπὶ τοῦ ὄρους μετεμορφώθης καὶ ὡς ἐχώρουν οἱ Μαθηταί Σου τὴν δόξαν Σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἐθεάσαντο· ἵνα ὅταν Σὲ ἴδωσιν σταυρούμενον, τὸ μὲν Πάθος νοήσωσιν ἑκούσιον…
Εἶναι, ἑπομένως, σαφὲς ὅτι ἡ φανέρωσις τῆς δόξης τοῦ Κυρίου κατὰ τὸ γεγονὸς τῆς Μεταμορφώσεώς Του ἀποτελεῖ τὴν ἑρμηνείαν τοῦ σωτηρίου Πάθους Του: ὁ Κύριος προσεφέρθη ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου σωτηρίας, ἄν καὶ ὡς Θεὸς διαδηλώνῃ τὴν δόξαν καὶ τὴν ἄπειρον δύναμίν Του. Διὰ τοῦτο ἡ Μεταμόρφωσις τοῦ Κυρίου εἰσάγει εἰς τὴν ἑρμηνείαν τοῦ Πάθους Του, ἡ δὲ παράδοσις τονίζει ὅτι τὸ γεγονὸς τῆς Μεταμορφώσεως προηγεῖται χρονικῶς τοῦ Πάθους τοῦ Κυρίου ὡς προετοιμασία τοῦ γεγονότος τῆς θυσίας Του (διὰ τοῦτο ψάλλομεν εἰς τὸν Ἑσπερινὸν τῆς ἑορτῆς: Πρὸ τοῦ τιμίου Σταυροῦ Σου καὶ τοῦ Πάθους, λαβὼν οὕς προέκρινας τῶν ἱερῶν Μαθητῶν…). Ἀλλὰ καὶ διὰ τοῦτο ἡ ἑορτολογικὴ παράδοσις τῆς Ἐκκλησίας καθόρισεν τὴν πανήγυριν τοῦ γεγονότος τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου τὴν 6ην Αὐγούστου, τεσσαράκοντα ἡμέρας πρὸ τοῦ Πάθους Του (πρὸ τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τὴν 14ην Σεπτεμβρίου).
3. Ἡ παροῦσα ἑορτή, ὅμως, τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος ἀπευθύνεται καὶ εἰς τὴν ἰδικήν μας καθημερινὴν ζωὴν καὶ τοὺς ἀγῶνας μας. Ἀποτελεῖ (ὁ σημερινὸς ἑορτασμός) πρόσκλησιν πρὸς ἐμᾶς ὥστε νὰ ἀκολουθήσωμεν τὸν Κύριον εἰς τὴν ἀνοδικὴν πορείαν εἰς τὸ ὄρος Θαβώρ, δηλαδὴ εἰς μίαν πνευματικὴν ἀνάβασιν ἐσωτερικῆς καθαρότητος καὶ πολέμου ἐναντίον τῶν παθῶν μας. Ὅπως τονίζει ὡραιότατα ὁ Οἶκος εἰς τὴν Ἀκολουθίαν τοῦ Ὄρθρου τῆς ἑορτῆς, καλούμεθα «νὰ ἐγκα-ταλείψωμεν τοὺς ἁμαρτωλοὺς λογισμούς μας, αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι μᾶς ἀναγκάζουν νὰ ὑποδουλωνώμεθα εἰς τὴν ἁμαρτίαν, καὶ νὰ ἀνέλθωμεν εἰς τὸ ὄρος Θαβὼρ μὲ τοὺς Μαθητάς, ὥστε νὰ μετάσχωμεν τοῦ γεγονότος τῆς θεοφανείας: νὰ δοῦμε κι ἐμεῖς τὴν δόξαν τοῦ Κυρίου καὶ νὰ ἀκούσωμεν τὴν φωνὴν τῆς διακηρύξεως τῆς Θεότητός Του» (Ἐγέρθητε οἱ νωθεῖς, μὴ πάντοτε χαμερπεῖς, οἱ συγκάμπτοντες εἰς γῆν τὴν ψυχήν μου λογισμοί,ἐπάρθητε καὶ ἄρθητε εἰς ὕψος θείας ἀναβάσεως· προσδράμωμεν Πέτρῳ καὶ τοῖς Ζεβεδαίου, καὶ ἄμα σὺν ἐκείνοις τὸ Θαβώριον ὄρος προφθάσωμεν, ἵνα ἴδωμεν σὺν αὐτοῖς τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, φωνῆς δὲ ἀκούσωμεν, ἧς περ ἄνωθεν ἤκουσαν, καὶ ἐκήρυξαν, τοῦ Πατρὸς τὸ ἀπαύγμασμα).
Ἡ σημερινὴ ἑορτή, ἑπομένως, ἀποτελεῖ μία «δωρεά» τοῦ Μεταμορφωθέντος Κυρίου πρὸς ὅλους ἐμᾶς· δωρεά, τὴν ὁποίαν ἀποδεχόμεθα ἀναλόγως τῶν πνευματικῶν δυνάμεων καὶ τῶν αἰσθητηρίων μας. Οἱ Μαθηταί, οἱ παρόντες εἰς τὸ γεγονὸς τῆς Μεταμορφώσεως, ἔλαβον τὴν ἐμπειρίαν του ἀναλόγως τῶν πνευματικῶν δυνατοτήτων τους (καθὼς ἠδύναντο). Μέσα ἀπὸ τὸ συγκεκριμένο γεγονὸς ἀπεκαλύφθη τὸ Μυστήριον του Τριαδικοῦ Θεοῦ, τὸ ὁποῖον γίνεται ἀντιληπτὸν ἀπὸ τὸν ἄνθρωπον μόνον ὅταν αἱ αἰσθήσεις του καταστοῦν πνευματικές (ἀπὸ σαρκικές), ὅπως σχολιάζει περὶ τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Κυρίου ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς. Ὁ Μεταμορφωθεὶς Κύριος προσφέρει, ἔτσι, τὴν δυνατότητα πραγματοποιήσεως τῆς ὑποσχέσεώς Του: εἶχε ὑποσχεθεῖ ὅτι ὁρισμένοι ἐκ τῶν Μαθητῶν Του «θὰ ἔβλεπαν τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ νὰ ἔρχεται ἐν δυνάμει» (Μτ. 16, 28). Αὐτὸ συνέβη κατὰ τὴν Μεταμόρφωσιν: οἱ Μαθηταὶ ἔλαβον πείραν τοῦ ἀκτίστου φωτός, δηλαδὴ μιᾶς ἀπὸ τὶς ἄκτιστες ἐνέργειες τῆς Τρισυποστάτου Θεότητος.
4. Εἶναι διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων ὅτι ὁ Χριστὸς ἔδειξεν, εἰς τὸ ὄρος Θαβώρ, εἰς τοὺς ἀνθρώπους τὸ ἀρχέτυπον κάλλος τῆς εἰκόνος τους. Ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ ἀρχέτυπον τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, διότι ὁ ἄνθρωπος ἐπλάσθη κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Λόγου. Μὲ τὸ γεγονὸς τῆς Μεταμορφώσεως ἀπεκαλύφθη ἡ δόξα τῆς εἰκόνος, δηλαδὴ ἀπεκαλύφθη ἡ ὑψίστη τιμή μας, ὡς ἀνθρώπων, νὰ εἴμεθα εἰκόνες τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὸ γεγονὸς τῆς Μεταμορφώσεως κατεδείχθη ἡ μεγάλη ἀλήθεια: ὅτι ἡ καταγωγὴ ἡμῶν, τῶν ἀνθρώπων, εἶναι ὑψηλότατη, ἐφ᾽ ὅσον ὁ δεδοξασμένος Κύριος ἀποτελεῖ τὸ πρότυπον τῆς δημιουργίας μας καὶ εἶναι ὁ Δημιουργός μας.
Εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφὴν ὁ Χριστὸς φέρεται, ἐπανειλημμένως, ὡς ὁ «νέος Ἀδάμ», Ἐκεῖνος ὁ Ὁποῖος ἐνηνθρώπησε ὥστε ὁ παλαιὸς Ἀδὰμ νὰ ἐπανέλθῃ εἰς τὴν προηγουμένην δόξαν του. Διὰ τῆς Μεταμορφώσεώς Του ὁ Κύριος κατέδειξεν τὸ πρότυπον τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδὴ τὴν λαμπρότητα μὲ τὴν ὁποίαν εἶχεν δημιουργηθεῖ ὁ ἄνθρωπος ὡς «εἰκὼν τοῦ Θεοῦ». Ἔτσι, ἡ Μεταμόρφωσις καταδεικνύει τόσο τὴν προέλευσιν τοῦ ἀνθρώπου, ὅσον καὶ τὸν λαμπρὸν προορισμόν του, προσκαλώντας τον νὰ ἐγκαταλείψῃ τὴν ὑποτιμητικὴν μεταπτωτικὴν εἰκόνα του καὶ νὰ ἐνστερνισθῇ τὴν θεϊκὴν προοπτικήν του.
5. Τέλος, κατὰ τὴν σπουδαίανταύτην Δεσποτικὴν ἑορτὴν προσφέρονται (ἀπὸ τοὺς εὐσεβεῖς Χριστιανοὺς) οἱ ἀπαρχὲς τῶν σταφυλιῶν, οἱ ὁποῖες συμπίπτουν χρονικῶς μὲ τὴν ἑορτήν, ὥστε νὰ εὐλογηθοῦν τὰ πρῶτα αὐτὰ «γεννήματα τῆς ἀμπέλου» καὶ νὰ παραμείνῃ ἕως τέλους ἡ παραγωγή τους πλουσία καὶ εὐλογημένη. Πρόκειται περὶ παλαιοῦ ἐθίμου τῆς λαϊκῆς εὐλαβείας, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖον διὰ τῆς προσφορᾶς τῶν ἀπαρχῶν τῆς ἀμπέλου οἱ πιστοὶ ἀναθέτουν τὴν ἐλπίδα τῆς ἐπιβιώσεώς των εἰς τὸν Θεὸν καὶ ἐκζητοῦν τὴν εὐλογίαν Του δι᾽ ὁλόκληρον τὸν βίον των. Ἡ εὐλογία, ὅμως, τῶν γεννημάτων τῆς ἀμπέλου παραπέμπει καὶ εἰς τὴν ἰδιαιτέραν σημασίαν τοῦ φυτοῦ τούτου, ἐπειδὴ ἐξ αὐτοῦ προέρχεται ὁ οἶνος διὰ τὴν ἐπιτέλεσιν τῆς Θ. Εὐχαριστίας (ἑρμηνεία τοῦ Θεοδώρου Βαλσαμῶνος εἰς τὸν Δ´ Κανόνα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων).
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
Ο ΜΑΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ Γ’
