Η Συμφωνία των Πρεσπών πέρασε, ώρα για Συνταγματική Αναθεώρηση. Η κυβέρνηση “κατεβάζει” προς αναθεώρηση 23 άρθρα του Συντάγματος, ανάμεσα στα οποία είναι η θρησκευτική ουδετερότητα της πολιτείας και ο επαναπροσδιορισμός στις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας.
Ενόψει της επικείμενης Αναθεώρησης, η σειρά Lux Orbis των Εκδόσεων iWrite και ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Μηνάς Παπαγεωργίου, παρουσιάζουν αυτές τις μέρες τη νέα μελέτη με τίτλο “Διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας: Η αναγκαιότητα και τα οφέλη για τον πολίτη”.
Όπως είναι εύκολα κατανοητό, πρόκειται για ένα άκρως επίκαιρο βιβλίο, με τη συμμετοχή 11 προσωπικοτήτων από τους χώρους της πολιτικής, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της δικαιοσύνης, της οικονομίας και του ακτιβισμού, το οποίο επιχειρεί μια συνολική ανάγνωση στις σχέσεις των δύο μεριών και στα οφέλη του διαχωρισμού.
Το βασικό ερώτημα που τίθεται είναι το εξής:
“Τι ακριβώς εννοούμε όταν μιλάμε για Διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας στην Ελλάδα; Ποιοι είναι οι ιστορικοί, πολιτικοί και κοινωνικοί παράγοντες που τον καθιστούν αναγκαίο;”.
Αναλυτικότερα, στην παρούσα μελέτη ο δημοσιογράφος Μηνάς Παπαγεωργίου πραγματοποιεί μία εις βάθος έρευνα, από τους αιώνες κυριαρχίας του Βυζαντίου μέχρι και σήμερα, που στοχεύει στην ανάδειξη της αναγκαιότητας για τον Διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας στη χώρα μας.
Συμμετέχουν με συνεντεύξεις τους οι: Χάρης Αθανασιάδης (Καθηγητής Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Παναγιώτης Γεννηματάς (Επίτιμος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων), Παναγιώτης Δημητράς (Ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ουμανιστών Ελλάδας), Γιάννης Ιωαννίδης (Δικηγόρος – πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη), Ελεάννα Ιωαννίδου (Δικηγόρος), Φίλιππος Λοΐζος (“Γέροντας Παστίτσιος”), Αντώνης Παπαρίζος (Καθηγητής Κοινωνιολογίας και Κοινωνιολογίας της Θρησκείας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο), Μιχάλης Σταθόπουλος (Ομ. Καθηγητής Αστικού Δικαίου – πρ. υπ. Δικαιοσύνης), Νίκος Φίλης (Βουλευτής ΣΥ.ΡΙZ.A – πρ. υπ. Παιδείας), Φώτης Φραγκόπουλος (Πρόεδρος της Ένωσης Αθέων), Evan T. (Βlogger). Προλογίζει ο επικοινωνιολόγος Γιώργος Πήττας.
Παρακάτω σας παραθέτουμε αποσπάσματα από δηλώσεις πολιτικών και ακαδημαϊκών που παρουσιάζονται στο βιβλίο (με την άδεια του συγγραφέα):
Νίκος Φίλης (Βουλευτής ΣΥ.ΡΙZ.A – πρ. υπ. Παιδείας)
“Ως υπουργός Παιδείας ξεκίνησα να υλοποιώ την επίσημη κυβερνητική θέση για τις αλλαγές στο μάθημα των Θρησκευτικών, η οποία είχε συζητηθεί με την Εκκλησία της Ελλάδας. Οι αλλαγές αυτές, παρά τη δική μου απομάκρυνση, υλοποιούνται επί του παρόντος στα σχολεία όλης της χώρας από τη σημερινή πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, με βάση τα Νέα Αναλυτικά Προγράμματα του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής”, σημειώνει για το διάστημα της θητείας του.
Ως προς τη συνεργασία με τους ΑΝΕΛ που ήταν “τροχοπέδη” για υλοποίηση μέρους των σχεδίων, λέει: “Η συνεργασία με τους ΑΝΕΛ, έγινε για συγκυριακούς και όχι στρατηγικούς λόγους, σε μια περίοδο όπου το πολιτικό σκηνικό καθόριζε η αντίθεση “μνημόνιο-αντιμνημόνιο”. Η συνεργασία αυτή δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για υποχώρηση σε κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την ίδια τη δημοκρατική λειτουργία των θεσμών, όπου άλλωστε απαιτούνται ευρύτερες συναινέσεις”.
Στην Κατοχή η πλειοψηφία του Ανώτερου Κλήρου “σιωπούσε” ενώ Μητροπολίτες συνεργάστηκαν με τον κατακτητή
Σχολιάζοντας τις δηλώσεις του από το 2016 για έναν “ιστορικά αρνητικό ρόλο της Εκκλησίας σε κρίσιμες για τον τόπο στιγμές” και τη σύνδεσή της με την “ηθική έκπτωση της κοινωνίας”, ο πρώην υπουργός παρατηρεί:
“Είπα πράγματα γνωστά σε όλους. Όχι για να ξύσω πληγές, αλλά για να γνωρίζουμε με βάση ποιον κώδικα δημοκρατικών αξιών θα πορευθεί η χώρα. Είναι, άραγε, τυχαίο ότι το προοίμιο της μεγάλης οικονομικής – ηθικής κρίσης που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια υπήρξε το σκάνδαλο Βατοπεδίου; Δυνάμεις και από τον εκκλησιαστικό χώρο έχουν επισημάνει τη στάση επιφανών στελεχών της Εκκλησίας σε δύο σκοτεινές περιόδους της ελληνικής Ιστορίας, την Κατοχή και τη Δικτατορία. Στην Κατοχή π.χ. η πλειοψηφία του Ανώτερου Κλήρου “σιωπούσε”, ενώ ορισμένοι Μητροπολίτες συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. Αντιθέτως, μεγάλο μέρος του λαϊκού κλήρου συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση. Στον Εμφύλιο, τη μετεμφυλιακή περίοδο και τη Δικτατορία, η Εκκλησία λειτούργησε ως στυλοβάτης της εθνικοφροσύνης”.
Ποιες θα ήταν οι θετικές συνέπειες ενός διαχωρισμού για τον κ. Φίλη; “Ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος έχει μόνο θετικές συνέπειες και για τα δύο μέρη. Το κράτος θα κατοχυρώσει πλήρως τη θρησκευτική ελευθερία και την ισότιμη μεταχείριση όλων των πολιτών ανεξάρτητα από τα “πιστεύω” τους και η Εκκλησία, ελεύθερη από τα δεσμά του Κράτους, θα αναπτύξει το πνευματικό έργο της”.
Απαντώντας δε στο αν θα πρέπει να υπάρξει διαχωρισμός ακόμη και στο ίδιο το υπουργείο αλλά και στην εκπαίδευση την ίδια, λέει:
“Η συνύπαρξη της εκπαίδευσης και της έρευνας με τις θρησκευτικές υποθέσεις στο ίδιο υπουργείο αποτελεί ασφαλώς αναχρονισμό. Με βρίσκει σύμφωνο η πρόταση που κατέθεσε η Ομάδα Εργασίας στελεχών του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης και του ΥΠ.Π.Ε.Θ. το 2016, όταν κλήθηκαν να αξιολογήσουν τις δομές του ΥΠ.Π.Ε.Θ. ενόψει του νέου οργανισμού του υπουργείου.
Σύμφωνα με αυτήν την πρόταση, η ένταξη της Διοίκησης της Εκκλησίας στο ΥΠ.Π.Ε.Θ., που έχει τις ρίζες της στην ίδρυση του Κράτους, δεν φαίνεται σήμερα να βρίσκει ισχυρά ερείσματα. Τόσο ο ρόλος, όσο και η λειτουργία της Εκκλησίας βρίσκονται στο σύνολο της κοινωνίας και δεν περιορίζονται στην εκπαίδευση. Χρησιμοποιώντας, μάλιστα, καθαρά τεχνικά κριτήρια, της Οργανωσιακής Θεωρίας, η θέση της Εκκλησίας βρίσκεται στο Υπουργείο Εσωτερικών και όχι στο Παιδείας”.
Μιχάλης Σταθόπουλος (Ομ. Καθηγητής Αστικού Δικαίου – πρ. υπ. Δικαιοσύνης)
“Σύγχυση καθηκόντων και αρμοδιοτήτων των δύο Μερών (Κράτους και Εκκλησίας), με αποφασιστική ανάμειξη του ενός στις υποθέσεις του άλλου, οδηγεί σε νόθευση ή υπέρβαση της αποστολής τους. Επίσης οδηγεί, για μεν την Εκκλησία σε μειωτικό γι’ αυτήν περιορισμό της αυτονομίας της, για δε την Πολιτεία σε παράβαση της αρχής του μη θρησκευόμενου κράτους, αρχής την οποία επιβάλλει η ίση μεταχείριση όλων των πολιτών, ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις”, παρατηρεί ο καθηγητής, ενώ σε άλλο σημείο σημειώνει:
“Το σύστημα του χωρισμού δεν εκδιώκει (όπως καμιά φορά υποστηρίζεται προς δυσφήμηση του συστήματος αυτού) τη θρησκεία από την κοινωνία. Το θρησκευτικό συναίσθημα και οι μεταφυσικές αγωνίες πάντοτε θα υπάρχουν σε (μεγαλύτερο ή μικρότερο) μέρος του πληθυσμού και μαζί του οι θρησκείες. Το πρόβλημα δεν είναι πρόβλημα θρησκείας, αλλά πρόβλημα θρησκευτικής ελευθερίας· ελευθερίας πλήρως κατοχυρωμένης και σεβαστής από όλους”.
Φίλιππος Λοΐζος (“Γέροντας Παστίτσιος”)
Ο άνθρωπος που είχε διωχθεί για τη σάτιρά του, λέει στην έρευνα του Μ. Παπαγεωργίου:
“Η σάτιρά μου δεν ήταν αμιγώς θρησκευτική, αλλά κοινωνική. Συνήθιζα να καταπιάνομαι και να σατιρίζω όλα τα κακώς κείμενα, αλλά εκείνη τη σκοτεινή περίοδο (2011, αρχές οικονομικής κρίσης) είχαμε την άνοδο του φονταμενταλισμού που ως “ιδεολογικό” άξονα είχε το ανάλογα φονταμενταλιστικό κατασκεύασμα της παϊσιολατρείας. Με το πρώτο δεν είδα να ασχολείται κάποιος, οπότε αποφάσισα να ασχοληθώ εγώ. Είναι θλιβερό που χρειάστηκε να αναλωθώ σε ζητήματα με τα οποία ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος έχει ξεμπερδέψει εδώ και αιώνες, αλλά όπως είπα, έπρεπε κάποιος να το κάνει”.
Σήμερα η εκκλησία απολαμβάνει περισσότερα προνόμια απ’ ό,τι στον Μεσαίωνα
“Αν η επιστήμη έχει αποφανθεί πως το Βυζάντιο ήταν θεοκρατικό, τότε ‒μιας και αποτελούμε και την ιστορική συνέχειά του‒ αναμφίβολα είμαστε και εμείς στην ίδια, ίσως και χειρότερη, μοίρα· αρκεί να αναλογιστούμε ότι σήμερα η εκκλησία απολαμβάνει περισσότερα προνόμια απ’ ό,τι στον Μεσαίωνα. Οι σχέσεις μεταξύ αυτοκράτορα και κλήρου ήταν ένα πεδίο αέναων συγκρούσεων και μηχανορραφιών, με τελικούς νικητές τον κλήρο, λόγω της οθωμανικής εύνοιας μετά την πτώση. Σήμερα ο κλήρος μπορεί και δρα στην αφάνεια ανενόχλητος, σε όλα τα κοινωνικοπολιτικά επίπεδα, χωρίς να λογοδοτεί πουθενά και χωρίς να χρειάζεται να συγκρουστεί με κάποια κοινωνική τάξη.
“Το ελληνικό Σύνταγμα όχι μόνο δεν βοηθάει στην προώθηση ενός φιλελεύθερου συλλογικού φαντασιακού, αλλά ως εσκεμμένα αντιφατικό και θεοκρατικό, το εμποδίζει. Αναγνωρίζει, για παράδειγμα, την ανεξιθρησκία, να έχεις δηλαδή όποια στάση επιθυμείς απέναντι στο θείο, αρκεί να μην ξινίζει τον ορθόδοξο χριστιανισμό, γιατί τότε είσαι βλάσφημος και υβριστής. Διακηρύττει, δηλαδή, την ανεξιθρησκία και αμέσως την αναιρεί. Το Σύνταγμα και η νομοθεσία είναι διαμορφωμένα έτσι ώστε να προστατεύουν τα παρασιτικά οικονομικά συμφέροντα της Εκκλησίας για καθαρά ευνοιοκρατικούς λόγους”.
Χάρης Αθανασιάδης (Καθηγητής Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
“Σε αυτές τις σχολικές βιογραφίες του έθνους, όπως τις ονομάσατε, περιλαμβάνονταν ως πρόσφατα οι γνωστές αφηγήσεις για την Αγία Λαύρα και το Κρυφό Σχολειό. Η αμφισβήτηση και η αφαίρεσή τους έγιναν κατά καιρούς αφορμές για αντιπαραθέσεις. Πώς εξηγείται η δημοφιλία τους και πώς σχετίζονται σήμερα με το πρόβλημα της σημερινής εθνικής μας ταυτότητας;
Οι αφηγήσεις αυτές αναδεικνύουν με ελκυστικό, ρομαντικό τρόπο τον ρόλο της Εκκλησίας στην εθνική μας ιστορία των προεπαναστατικών χρόνων (το Κρυφό Σχολειό) και των χρόνων της Επανάστασης (η Αγία Λαύρα). Ωστόσο, γνωρίζουμε εδώ και πολλές δεκαετίες ότι δεν ανταποκρίνονται στα πραγματικά γεγονότα. Η τότε ηγεσία της Εκκλησίας (το Πατριαρχείο) είχε αντιδράσει αφορίζοντας τους επαναστάτες, πράγμα αναμενόμενο και ερμηνεύσιμο. Η Εκκλησία ήταν κρίσιμος θεσμός του οθωμανικού κράτους, επισήμως αναγνωρισμένη και επιφορτισμένη με πολιτικές αρμοδιότητες. Άρα, υπόλογη απέναντι στον Σουλτάνο για τις πράξεις του ποιμνίου της. Σε ένα πιο θεωρητικό επίπεδο, οι επαναστάσεις σήμαιναν πως οι νεωτερικές εθνικές ταυτότητες έρχονταν στο προσκήνιο, προκαλούσαν ρωγμές στην πανίσχυρη ως τότε ενιαία θρησκευτική ταυτότητα, πράγμα που παρήγαγε φόβους για μια μελλοντική αποδιάρθρωσή της”.
Οι φιλελεύθεροι θα έπρεπε να έχουν προχωρήσει στον διαχωρισμό
Μιλώντας για το θέμα περί Διαχωρισμού επί ΣΥΡΙΖΑ, λέει:
“Κατά τη γνώμη μου, η κυβέρνηση δεν έπρεπε να υποχωρήσει – αντιθέτως, έπρεπε να αξιοποιήσει την αφορμή για να δρομολογήσει τον χωρισμό Εκκλησίας και Κράτους. Έπρεπε να το είχαν κάνει οι φιλελεύθεροι, όπως στα περισσότερα κράτη της Ευρώπης. Δεν τόλμησαν ουδέποτε. Αν δεν τολμήσουν ούτε οι αριστεροί, τότε έχουμε, ως κοινωνία, σοβαρό πρόβλημα. Σε δύσκολες εποχές, όταν η κοινωνία παραπατά μην ξέροντας κατά πού να κάνει, οι ηγέτες οφείλουν να επιλέξουν κατεύθυνση. Και στο ζήτημα που μας αφορά, η κυβέρνηση γνωρίζει τη σωστή κατεύθυνση. Ας μην περιμένει, όμως, να της ανοίξουν άλλοι τον δρόμο και να τον στρώσουν με δάφνες. Τις δάφνες θα χρειαστεί να τις κερδίσει”.
news247.gr
