Του Παντελεήμονα Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

Η απερχόμενη Μεγάλη Δευτέρα ολοκληρώνεται με την εικόνα ο Κύριος να διδάσκει τους μαθητές Του. Η διδαχή του Κυρίου έχει ως αντικείμενο τις διάφορες λεπτομέρειες σχετικά με τον χρόνο και τα όσα θα προγηθούν της τελικής Κρίσεως. Ο επίσκοπος Κρήτης άγιος Ανδρέας μας προτρέπει να ακούσουμε τον Χριστό να μας διδάσκει ότι η επάνοδός Του στον κόσμο θα γίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η τελική Κρίση θα γίνει «ἐν ῥιπῇ» και αυτό σημαίνει ότι ο λαός θα πρέπει να έχει εγρήγορση και την κατάλληλη ετοιμότητα ως καρπό του αντίστοιχου πνευματικού αγώνα. Ο Χριστός χαρακτηρίζει την επερχόμενη παρουσία Του ως «απροσδόκητη» – μάλιστα την παρομοιάζει με τον απροσδόκητο κατακλυσμό της διήγησης του Νώε. Ένα στοιχείο το οποίο τονίζει ο Χριστός είναι ότι οι δίκαιοι θα «αρπαγούν» ενώ οι αμαρτωλοί θα αναμένουν την κρίση τους.

Η αναφορά του Ιησού Χριστού περί των μελλόντων, αφ’ ενός πηγάζει από την άμετρη φιλανθρωπία Του για τον άνθρωπο και αφ’ ετέρου από το ότι ως τέλειος Θεός γνωρίζει τα πάντα. Σκοπός του φιλανθρώπου Θεού είναι ο άνθρωπος να ετοιμάζει την ψυχή του για την έξοδό του από αυτόν τον κόσμο αλλά και (ο άνθρωπος) να έχει προ οφθαλμών του ότι η αθάνατη ψυχή του θα συναντήσει τον Δημιουργό της και αδέκαστο Κριτή. Έχοντας ως σκοπό ο Διδάσκαλος να υπερτονίσει την αξία της πνευματική εγρήγορσης, εκφωνεί δύο πολύ σημαντικές παραβολές. Η εικόνα του Ιησού Χριστού να διδάσκει, τόσο με τα λόγια Του όσο και με διάφορα περιστατικά, παραμένει σε εξέχουσα θέση στο θεολογικό, λειτουργικό και συνάμα υμνολογικό υπόβαθρο της Μεγάλης Τρίτης. Την προηγούμενη ημέρα η Εκκλησία προέβαλλε το πρόσωπο του Ιωσήφ του «παγκάλου» ως διδαχή και οδοδείκτη στην πορεία για την απόκτηση της αρετής της ταπείνωσης. Σήμερα, η Εκκλησία προβάλλει την παραβολή των δέκα Παρθένων – στην παραβολή αυτή προβάλλονται από την μία οι πέντε φρόνιμες Παρθένες οι οποίες έχοντας πνευματική εγρήγορση κατάφεραν να εισέλθουν μαζί με τον Νυμφίο στον γάμο, ενώ από την άλλη (προβάλλονται) οι πέντε ράθυμες Παρθένες οι οποίες αμέλησαν να έχουν γεμάτα τα λυχνάρια τους ώστε να εισέλθουν έγκαιρα μαζί με τον Νυμφίο στον γάμο.

Κοινή συνισταμένη μεταξύ αυτής της παραβολής και των διδαχών περί της τελικής Κρίσης είναι η εγρήγορση και πιο συγκεκριμένα η πνευματική εγρήγορση. Όπως ακριβώς οι πέντε φρόνιμες Παρθένες ανταμείφθηκαν για την εγρήγορσή τους και μαζί με τον Νυμφίο εισήλθαν στον γάμο, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο πρέπει να είμαστε και εμείς πνευματικά έτοιμοι και ώστε να εισέλθουμε στην Ουράνια Βασιλεία του Θεού – Πατέρα μας. Είμαστε, άραγε, έτοιμοι να υποδεχθούμε τον Ουράνιο Νυμφίο; Ο άγιος Ανδρέας μας πληροφορεί ότι η αίθουσα όπου θα τελεστεί ο «θείος γάμος» (ως «αίθουσα» εννοείται η ψυχή του κάθε ανθρώπου) είναι έτοιμη και ευτρεπισμένη για να υποδεχθεί τον Νυμφίο, ο οποίος μας προσκαλεί να συμμετέχουμε σε αυτόν τον (πνευματικό) γάμο. Η κάθε ψυχή οφείλει να μιμηθεί το παράδειγμα των πέντε φρονίμων Παρθένων ώστε, ευρισκόμενη εγκαίρως σε θέση να παραθέσει στον Κριτή τα καλά της έργα, να κερδίσει την συμπάθειά Του και να απολάβει του ουρανίου γάμου. Η κάθε ψυχή πρέπει να γνωρίζει ότι το τέλος μπορεί να έρθει ανά πάσα ώρα και στιγμή και πρέπει να σπεύσει να ετοιμαστεί για να συναντήσει τον Δεσπότη Χριστό. Ο Κυρίος ορίζει το δέντρο της συκιάς ως ορόσημο για να καταλάβει κάποιος την στιγμή της έλευσής Του· ποιο συγκεκριμένα, όταν η ψυχή δει τα κλαδιά της συκιάς να είναι πιο απαλά, τότε ο Κριτής έχει καταφθάσει και πρέπει (η ψυχή) να φανεί άξια απέναντί Του.

Η δεύτερη σημαντική παραβολή η οποία εκφωνείται από τον Σωτήρα είναι η παραβολή των ταλάντων. Όπως ο άρχοντας μοίρασε τα τάλαντα στους τρεις δούλους, με τον ίδιο τρόπο ο Θεός μοιράζει τα τάλαντα στις ψυχές μας αναλόγως με τις πνευματικές αντοχές του κάθε ανθρώπου. Οι αγαθοί δούλοι αξιοποίησαν τα τάλαντά τους και τα παρέδωσαν διπλάσια στον αφέντη τους, ενώ ο πονηρός δούλος έλεγξε τον κύριό του σχετικά με το τάλαντο που του εμπιστεύθηκε – ο κάθε άνθρωπος οφείλει με σεβασμό προς τον Θεό να αποδεχθεί το τάλαντο της ψυχής του και με ειλικρινή διάθεση να το αξιοποιήσει ώστε να σταθεί στα δεξιά του Κυρίου κατά την τελική Κρίση. Ο άγιος Ανδρέας προειδοποιεί την άγονη ψυχή του ράθυμου (πνευματικά) ανθρώπου να διδαχθεί από το παράδειγμα του πονηρού δούλου και να μην κρύψει το χάρισμα που της έδωσε ο Θεός αλλά να το αξιοποιήσει κατάλληλα.

Οι αγαθοί δούλοι επιβραβεύτηκαν για την εργατικότητά τους κατά την επάνοδο του κυρίου τους, όπως αντίστοιχα κατακρίθηκε ο πονηρός δούλος κατά την ίδια στιγμή. Εμείς οι άνθρωποι, πότε θα γνωρίζουμε ότι αξιοποιήσαμε σωστά τα χαρίσματα τα οποία μας έδωσε ο Θεός; Η απάντηση έρχεται, πάλι, από τον Υιό του Ανθρώπου ότι αναφέρεται στα γεγονότα τα οποία θα συντελεστούν κατά την τελική Κρίση. Το ποθούμενο για όλους μας κατά την τελική Κρίση είναι να αξιωθούμε να ακούσουμε την ιερή φωνή η οποία θα μας καλεί ως εκλεκτούς στην Βασιλεία των ουρανών. Κατά την διάρκεια της Κρίσεως, οι μυριάδες των Αγγελικών Δυνάμεων και ταγμάτων θα προηγηθούν του Θεού και τότε θα ανοιχθούν τα βιβλία με τα πεπραγμένα ολόκληρης της ανθρωπότητας καθώς όλα θα είναι φανερά ενώπιον του Θεού. Εκείνη την στιγμή οι δίκαιοι θα επιβραβευθούν για το ότι διακόνησαν τον Θεό στο πρόσωπο του συνανθρώπου τους και οι αμαρτωλοί θα οδηγηθούν στον κλαυθμό και των τριγμό των οδόντων καθώς δεν μπόρεσαν να διακρίνουν τον Θεό στο πρόσωπο του κάθε αδελφού τους.

Μέγιστο υπόδειγμα προς τους ανθρώπους ώστε να αγαπούν με διάθεση αυτοθυσίας (και όχι υστεροβουλίας) για τον αδελφό τους είναι ο ίδιος ο Θεός. Ο Θεός ανεβαίνει στον Τίμιο Σταυρό εμφορούμενος από ευσπλαγχνία για όλους εμάς ώστε να μας λυτρώσει από την καταδίκη του πνευματικού μας θανάτου. Ο Κριτής της Οικουμένης, ο οποίος είναι καθισμένος επάνω στα Χερουβίμ, καλείται να παρουσιαστεί ως υπόδικος απέναντι στον Πιλάτο με σκοπό να σωθεί η ανθρωπότητα στο πρόσωπο του πρωτοπλάστου Αδάμ. Ο Χριστός προλέγει το Πάθος Του με σκοπό να μας διδάξει ότι ο Σταυρός είναι η κορύφωση της επί γης διακονίας Του. Ο Κύριος προλέγει το Πάθος Του καθώς επάνω στον Σταυρό προσφέρει τον εαυτό Του θυσία προς τον Πατέρα Του για να αποπλύνει με το Αίμα Του τις αμαρτίες του πλάσματός Του. Η πρακτική εφαρμογή των διδαχών του Κυρίου προσωποποιείται στην περίπτωση της πνευματικά έτοιμης αμαρτωλής γυναίκας, η οποία έτρεξε να αλείψει με μύρο τα πόδια του Λυτρωτού της όταν Εκείνος εμφανίστηκε στην οικία του Σίμωνα του λεπρού, όπως θα δούμε την Μεγάλη Τετάρτη. Εχοντας ως σκοπό την συμμετοχή μας στον Ουράνιο Νυμφώνα, ας διδαχθούμε από τις σημερινές παραβολές, ας υμνήσουμε τα παθήματα του Σωτήρα μας και ας επαναπροσδιορίσουμε την ύπαρξη μας με βάση το γεγονός ότι εγγίζει η παρουσία του αδεκάστου Κριτού, αμήν!