Του Παντελεήμονα Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
Εγγίζοντας ο Κύριος προς τον θρίαμβο επί του άρχοντα του σκότους, αφήνει μια αιώνια παρακαταθήκη στους ανθρώπους. Η παρακαταθήκη αυτή είναι η εκπλήρωση της διαθήκης την οποία είχε συνάψει ο λαός του Ισραήλ (υπό την καθοδήγηση του Μωυσέως) στο όρος Σινά. Πριν την παράδοση στους ανθρώπους των Αχράντων Μυστηρίων (δηλαδή του Σώματος και του Αίματος του Ιησού Χριστού), ο Θεάνθρωπος αποφασίζει αυτό το Πάσχα να συνδειπνήσει με τους μαθητές Του καθώς εκούσια πορεύεται στο Πάθος Του. Η αγάπη του Σωτήρα προς τον άνθρωπο φτάνει στην κορύφωσή της με την θυσία του Αμνού και Ποιμένα υπέρ της σωτηρίας του κόσμου.
Η εξαγορά των ανθρώπων από τα δεσμά της αμαρτίας περνάει μέσα από το υπερώο, το οποίο υποδέχεται τον Κτίστη ώστε να τελέσει εκεί το Πάσχα με τους μαθητές Του και να δώσει ένα νέο νόημα στην εορτή αυτή· ενώ για τους Ιουδαίους το Πάσχα σήμαινε την ανάμνηση της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας και της ελευθερίας από την σκλαβιά των Αιγυπτίων, ο Ιησούς Χριστός αναμορφώνει την εορτή και, αντί για το πέρασμα μιας θάλασσας, εγκαινιάζει το πέρασμα από τον Θάνατο στην Ζωή, δηλαδή από την πνευματική σκλαβιά στην αντίστοιχη ελευθερία. Επιπλέον, ο Ζωοδότης Χριστός αναμορφώνει και τα υλικά τα οποία συνθέτουν το γιορτινό τραπέζι – ενώ τηρεί τις ιουδαϊκές παραδόσεις και προσφέρει τα πικρά χόρτα ως ανάμνηση της σκλαβιάς από τους Αιγυπτίους και τον άζυμο άρτο σε ανάμνηση του γεγονότος ότι οι γυναίκες δεν πρόλαβαν να ζυμώσουν ψωμί για την οδοιπορία, ο Λυτρωτής προσφέρει στους μαθητές Του τον άζυμο άρτο ως Σώμα Του για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες τους και το κρασί ως Αίμα Του, το οποίο θα χυθεί για την σωτηρία των ανθρώπων.
Ο επίσκοπος Κρήτης άγιος Ανδρέας μεταφέρει στην υμνολογία του Αποδείπνου της ημέρας τόσο την περικοπή από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο όσο και τις σχετικές με τον Μυστικό Δείπνο περικοπές και των άλλων Ευαγγελιστών. Ο Κύριος υποδεικνύει σε δύο μαθητές Του ότι θα συναντήσουν ένα άνθρωπο ο οποίος θα βαστάζει μια στάμνα. Ο άνθρωπος αυτός οδηγεί τους μαθητές στο υπερώο με σκοπό να ετοιμάσουν το Πάσχα – εδώ ο υμνογράφος καταθέτει το πόσο σημαντικό είναι το γεγονός η καρδιά ξεχωριστά του κάθε ανθρώπου να μετατραπεί σε ένα αντίστοιχο υπερώο για να υποδεχθεί τον Κύριο της Δόξης. Ο Κύριος εκπληρώνει την προσταγή του Νόμου και συντρώγει με τους μαθητές Του τον αμνό του πασχαλίου δείπνου με την προοπτική ότι και ο Ίδιος θα προσφερθεί ως πρόβατο με σκοπό το πέρασμα από την φθορά στην αφθαρσία.
Ο Μυστικός Δείπνος χαρακτηρίζεται από την παράδοση των φρικτών Μυστηρίων του Κυρίου. Ο Δημιουργός παραδίδει το Σώμα και το Αίμα Του ώστε όλοι οι άνθρωποι να καταστούν μέτοχοι αυτού του μέγιστου δώρου. Ο Φιλάνθρωπος επισφραγίζει την αποκάλυψή Του στους ανθρώπους μέσα από την προτροπή οι Απόστολοι να μεταλάβουν από τον Άρτο της Ζωής και από το Αίμα το οποίο ρέει από την πλευρά του Θεού. Η προσφορά αυτή μετατρέπει το υπερώο σε ουράνιο νοερό θυσιαστήριο όπου ο Χριστός τελεί το ανακαινισμένο Πάσχα. Η εορτή του Πάσχα εκείνου του ιουδαϊκού ενιαυτού, ενισχύει τον πανηγυρικό του χαρακτήρα (μέγα και σεβάσμιο) επειδή ο Κύριος θυσιάζεται ως πρόβατο για όλους εμάς. Ο Θεός δίνει στον άξιο και έτοιμο πνευματικά άνθρωπο την δυνατότητα, σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, όσες φορές μεταλμβάνει του Σώματος και του Αίματός Του να καταγγέλει τον θάνατο του Κυρίου και παράλληλα να διατηρεί την κοινωνία μαζί Του. Εάν ο προσερχόμενος στην μετάληψη του Σώματος και του Αίματος δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος ή δεν έχει αντιληφθεί τι ακριβώς είναι αυτό το οποίο θα μεταλάβει, τότε ο άνθρωπος αυτός είναι ένοχος ενώπιον του Θεού επειδή δεν μπορεί να διακρίνει τον Θεό μέσα στην ενέργεια αυτή.
Προτού ο Υιός και Λόγος του Θεού παραδώσει το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, προβαίνει σε μια πράξη ταπείνωσης απέναντι στους μαθητές. Οι οικοδεσπότες της εποχής συνήθιζαν να πλένουν τα πόδια των καλεσμένων ώστε οι τελευταίοι να αναπαυθούν από την κούραση της πεζοπορίας. Ο Κύριος, τυλίγει γύρω από την μέση Του μια πετσέτα (λέντιον) και ξεκινά να πλένει τα πόδια των μαθητών Του. Ο Θεός διδάσκει εκείνη την στιγμή ότι όποιος θέλει να είναι πρώτος και αρχηγός μεταξύ άλλων, θα πρέπει να γίνει διάκονος των υπολοίπων. Η διδαχή αυτή Τον οδηγεί να νίψει τα πόδια των μαθητών Του, μεταξύ των τελευταίων ο ισχυρογνώμων Πέτρος αλλά και ο προδότης Ιούδας.
Μετά την νίψη των ποδών των μαθητών, έρχεται η στιγμή όπου ο Ιούδας θα εγκαταλείψει την μυστική τράπεζα. Ο Ιησούς πληροφορεί τους μαθητές Του ότι κάποιος από αυτούς πρόκειται να Τον προδώσει. Ο Ιωάννης ερωτά τον Κύριο ευθέως να Του υποδείξει το πρόσωπο εκείνο και ο Διδάσκαλος απαντά ότι είναι εκείνο το πρόσωπο το οποίο θα λάβει το βαμμένο στο ζωμό ψωμί. Ο μαθητές εκείνος λαμβάνει το ψωμί και φεύγει ώστε να συναντήσει τους Αρχιερείς. Ακολουθεί από τον υμνογράφο η στηλίτευση του Ιούδα με ποικίλλους τρόπους· ο Ιούδας αποκαλείται άφρων, παράνομος, τρισάθλιος, δούλος της φιλαργυρίας, σκληρόκαρδος, θεοκτόνος, αμετανοήτος. Ο υμνογράφος εγκαλεί τον Ιούδα σχετικά με την τόλμη που είχε να πωλήσει τον Ατίμητο με αντάλλαγμα τριάκοντα αργύρια και να Τον υποδείξει στους Ιουδαίους με ένα φιλί. Η κατάληξη του Ιούδα στην αγχόνη θεωρείται ως η φυσιολογική κατάληξη της πορείας ενός ανθρώπου ο οποίος, αν και τιμήθηκε από τον Κύριο ως Απόστολος και βάσταζε το ταμείο της ομάδας, εντούτοις προτίμησε να εγκλωσβιστεί στον εγωισμό, οδηγούμενος με αυτόν τον τρόπο όχι στην μετάνοια αλλά στην αυτοχειρία του.
Οι υμνητές των Παθών του Χριστού οφείλουν να συνειδητοποιήσουν ότι ο Χριστός είναι για τον κόσμο ο ουράνιος και θείος Άρτος. Οι φιλόχριστοι άνθρωποι θα πρέπει με αγνή καρδιά να υποδεχθούν το Λυτρωτή κατά την Πασχαλινή Του θυσία και να αντλήσουν τις αρετές της ψυχής από αυτήν την πράξη. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να προτρέψουμε Εκείνον ο οποίος ένιψε τα πόδια των μαθητών Του, να καθαρίσει τις ψυχές μας από κάθε ζημιογόνο λογισμό και να μας ενισχύσει στην προσπάθειά μας να ισχυροποιήσουμε τους δεσμούς μας μαζί Του. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, προσερχόμενοι στο Άγιο Ποτήριο να λάβουμε μέσα μας πραγματικά τον Θεό για να μπορέσουμε να Τον ακολουθήσουμε (και) στον Τίμιο Σταυρό Του, αμήν!