Του Νείλου Ζοναγκίτη
Δεν είναι πολύ εύκολο να κατανοήσει κάποιος γιατί η Ορθόδοξη Εκκλησία στην Πολωνία, Αυτοκέφαλη από το 1924, τμήμα της κάποτε υπό τον Οικουμενικό Πατριαρχείο Κιεβινής Εκκλησίας, για τέταρτη φορά, παίρνει την ίδια απόφαση.
Οι σκέψεις που θα ακολουθήσουν είναι υποθετικές. Δεν καταθέτουν επί αποδείξεων τα όσα θα γράψουμε. Απλά σκεφτόμαστε να κάνουμε μία προσέγγιση στο γιατί η Τοπική Εκκλησία υπό τον Μητροπολίτη Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας Σάββα, τέσσερις φορές συνολικά, λέει τα ίδια πράγματα για την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας.
Η τέταρτη φορά ήρθε πιθανόν σαν αντίδραση των Πολωνών στην πράξη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Ιερωνύμου, ο οποίος μετά την συζήτηση του θέματος στην Ελλαδική Ιεραρχία, έβαλε στα δίπτυχα τον Μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιο.
Πέραν λοιπόν των ιστορικών πραγμάτων του χθες, όπου Πολωνοί και Ουκρανοί βρέθηκαν αντίπαλοι, με τους Πολωνούς να μην ξεχνάνε το αίμα που χύθηκε από αυτή την αντιπαλότητα, πρέπει να δούμε και το σήμερα.
Σήμερα λοιπόν η Πολωνία έχει στο έδαφός της περίπου τρία εκατομμύρια Ουκρανούς, οικονομικούς μετανάστες.
Οι Ουκρανοί είναι παραδοσιακά ορθόδοξοι. Ο απλός λαός δεν μπορεί να διακρίνει εύκολα, την διαφορά μεταξύ των εκκλησιαστικών οντοτήτων στην Ουκρανία, δηλαδή Αυτοκεφάλου Εκκλησίας, Ρωσικής εκκλησιαστικής παρουσίας και Ουνιτικής κοινότητας. Βλέπει δηλαδή ορθόδοξο ναό και παπά και εισέρχεται να προσευχηθεί και να κοινωνήσει.
Οι Πολωνοί, οι οποίοι είναι μία μικρή Ορθόδοξη Εκκλησία στην πραγματικότητα με λιγότερους των 500 χιλιάδων πιστών, αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε κίνδυνο είτε ουκρανοποίησης της, είτε δημιουργίας στα εδάφη της εκκλησιαστικών κοινοτήτων με ναούς και παρακολουθήματα για τους Ουκρανούς μετανάστες. Αυτό βέβαια δεν μπορεί να γίνει από την Αυτοκέφαλη Εκκλησία, την οποία δεσμεύει ο τόμος ότι δεν θα πήξει θυσιαστήρια εκτός των ορίων του κράτους. Πολύ εύκολα μπορεί να γίνει με πολωνικά ή ρωμαϊκά χρήματα από τους παπικούς που θα στήσουν ουνιτικούς ναούς ή με ρωσικά χρήματα από τους υπό τον Μητροπολίτη εν Κιέβω Ονούφριο εν Ουκρανία ορθόδοξους. Αυτός λοιπόν είναι ένας πάρα πολύ μεγάλος κίνδυνος, θεωρητικά τουλάχιστον, για την μικρή και χωρίς οικονομική δύναμη Εκκλησία της Πολωνίας.
Ένα ακόμα πρόβλημα σε σχέση με τους Ουκρανούς μπορεί είναι η γλώσσα. Οι Πολωνοί κληρικοί χρησιμοποιούν τη Σλαβική γλώσσα στη λατρεία. Όταν όμως απευθύνονται στο λαό, το κήρυγμα τους είναι συνήθως στη Ρωσική γλώσσα η οποία είναι μεν γνωστή στους μεγαλύτερης ηλικίας Πολωνούς, δεν τη γνωρίζουν όμως οι νέοι άνθρωποι. Πιθανότατα λοιπόν οι Ουκρανοί να ερεθίζονται συνειδησιακά από την ακοή της Ρωσικής γλώσσας και να αρνούνται τη συμμετοχή τους στη λατρεία ή αυτό να βοηθήσει στο να πήξουν ίδιες κοινότητες.
Από την άλλη η γειτνίαση με την Ουκρανία έχει δημιουργήσει ιδιαίτερα δυνατές σχέσεις μεταξύ των Πολωνών Επισκόπων και των έως 15 Δεκεμβρίου 2018 μόνων κανονικών Επισκόπων στην Ουκρανία πού βρίσκονταν, αντικανονικά βεβαία λόγω της παραβιάσεως των όρων του γράμματος του Οικουμενικού Πατριάρχου Διονυσίου Δ’, υπό το ωμοφόριο του Μόσχας. Δεν θα πρέπει να παραθεωρούμε λοιπόν αυτήν την ανθρώπινη διάσταση του πράγματος, η οποία δεν μπορεί από τη μία μέρα στην άλλη, να κάνει ανθρώπους να βρεθούν απέναντι. Αξιοσημείωτο είναι βέβαια το γεγονός, ότι οι δύο συχνότεροι κατά το παρελθόν επισκέπτες των Πολωνών, οι Μητροπολίτες Συμεών και Αλέξανδρος ανήκουν πλέον στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία. Όσο και αν θέλουμε να μην το ακούμε αυτό, οι φιλίες στέκονται πάνω και τα δώρα δημιουργούν και υποχρεώσεις. Δεν αμφισβητούμε το γεγονός ότι γνωρίζουν καλύτερα τα πρόσωπα της γειτονικής Ουκρανίας, για τα οποία επιμένουν ότι είναι σχισματικοί και αναθεματισμένοι. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί όμως θέλουν να αγνοούν το έκκλητο, την συγνώμη του πρώην Κιέβου Φιλαρέτου, την πρόσληψη των εν Ουκρανία Ιεραρχών μετά από επιστάμενο έλεγχο για την Αποστολική διαδοχή τους, ως επισκόπων του Οικουμενικού Πατριαρχείου με το προδικαιοδοσιακό του δικαίωμα επί του εδάφους της Μητροπόλεως Κιέβου, αλλά και την πρόσκληση στον Μητροπολίτη Ονούφριο να είναι υποψήφιος για Προκαθήμενος της Αυτοκεφάλου. Ακριβώς αυτό το προνόμιο του Κωνσταντινουπόλεως να έχει δικαιώματα στο προδικαιοδοσιακό έδαφος του, έδωσε το Αυτοκέφαλο στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Πολωνίας. Φυσικά οι Ρώσσοι δεν το αναγνώρισαν και δημιούργησαν αρκετά επεισόδια και προβλήματα στη νέα τότε Εκκλησία της Πολωνίας. Εκ τούτων δεν μπορούμε να ξέρουμε αν στα πολωνικά υπάρχει και κατανοείτε το ελληνικό ρητό “φίλος μεν Πλάτων φιλτάτη δ’ αλήθεια”.
Παρά τη δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονται οι Ιεράρχες της Πολωνικής Εκκλησίας δεν θα πρέπει να μην σημειώσουμε ότι ο προκαθήμενος τους, με πολύ αγώνα από την εποχή που ήτανε Επίσκοπος και Αρχιεπίσκοπος στην Ανατολική Πολωνία προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις των Ρωμαιοκαθολικών Πολωνών ότι όπου ορθόδοξοι εκεί Ρώσοι. Έτσι λοιπόν οι νέοι μεγαλοπρεπείς ναοί στο Μπιαλίστοκ δημιούργησαν μία καινούργια αρχιτεκτονική αίσθηση, η οποία δεν θα έδινε πλέον την εντύπωση που δημιουργούσαν οι παλαιότεροι ναοί των ορθοδόξων με τους κρεμμυδοειδείς τρούλους. Αλλά και το πρόσφατο έργο ζωής του Μητροπολίτη Σάββα στη Βαρσοβία, ο μεγαλοπρεπής ναός της του Θεού Σοφίας, μικρογραφία κατά το δυνατόν της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, υπάρχει για να θυμίζει την θυγατρική σχέση της Βαρσοβίας προς την Κωνσταντινούπολη. Για αυτό ο Επίσκοπος της, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, έβαλε τον θεμέλιο λίθο, και στην πρώτη λειτουργία έλαβαν μέρος ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησσού Ιώβ εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριάρχου και ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας από το Πατριαρχείο Μόσχας.
Ένας από τα πρώτα πνευματικά αναστήματα του Μητροπολίτου Σάββα, όταν εκείνος μετατέθηκε στη πολυπληθέστερη από ορθόδοξους, επαρχία του Μπιαλίστοκ και Γκτάνσκ, έγινε από Μάριος μοναχός Γεώργιος. Αυτός ο Γεώργιος αφού σαν διάκονος σπούδασε Θεολογία στην Ελλάδα, πριν αναλάβει σημαντικές θέσεις με την επιστροφή του στην Εκκλησία της Πολωνίας, έλαβε επί πολωνικού εδάφους, τον β’ βαθμό της ιερωσύνης από τα χέρια του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου.
Τώρα αν η επιλογή του ονόματος του σήμερα Αρχιεπισκόπου Βρότσλαβ και Στέτιν Γεωργίου, έγινε από τον Μητροπολίτη Σάββα για να του θυμίζει ότι ο Βαρσοβίας Γεώργιος δολοφονήθηκε εντός της κατοικίας του, από Ρώσο Αρχιμανδρίτη, την περίοδο των συζητήσεων της Πολωνικής Αυτοκεφαλίας δεν το ξέρουμε.
Αυτό που σίγουρα ξέρουν όλοι, αν και δεν έγινε εμφανές στην πρόσφατη επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Άουσβιτς και στην Βαρσοβία, είναι ότι στην Πολωνία τιμούν και αγαπούν την Κωνσταντινούπολη και τον αυτής Επίσκοπο Βαρθολομαίο, τον και Οικουμενικό Πατριάρχη.
