Του Πρωτοπρ. Χριστοφόρου Χρόνη – Δρ. Θεολογίας – Μ.Α. Φιλοσοφίας
Δίκαια θα ρωτούσε κάποιος, τι σχέση μπορεί να έχει ένας βιολιστής, και μάλιστα διάσημος, με την ημέρα του αγέννητου παιδιού, όπως έχει χαρακτηρισθεί η Κυριακή μετά τα Χριστούγεννα, κατόπιν αποφάσεως της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Παραδόξως ο διάσημος βιολιστής είναι δημιούργημα της πιο διάσημης σύγχρονης φιλοσόφου, της JudithJarvisThomson. HThomson υποστήριξε την άποψη, ότι ο τερματισμός της ζωής ενός αγεννήτου (εμβρύου) δεν είναι φόνος εκ προμελέτης και μπορεί να δικαιολογηθεί ηθικά. Την άποψή της αυτή η Thomson την στήριξε, στο μακράν πιο διάσημο και πιο διαβασμένο παράδειγμα στην ιστορία της σύγχρονης φιλοσοφίας, αυτό του διάσημου βιολιστή (thefamousviolinistexample), και βρίσκεται στο άρθρο της «AdefenseofAbortion» (η υπεράσπιση της άμβλωσης). Περιττό να τονίσουμε το πόσο η θέση της Thomson επηρέασε τις νομοθεσίες των κρατών του σύγχρονου δυτικού κόσμου.
Φαντάσου, γράφει η Thomson, ότι ξυπνάς μια ημέρα και βρίσκεσαι στο κρεβάτι καλωδιωμένος με έναν αναίσθητο διάσημο βιολιστή. Ο βιολιστής πάσχει από νεφρική ανεπάρκεια, θανάσιμης μορφής, και η Μουσική Ακαδημία, αφού ερεύνησε όλα τα ιατρικά αρχεία, διαπίστωσε ότι μόνο εσύ έχεις το σωστό τύπο αίματος, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σωτηρία του διάσημου βιολιστή. Έτσι σε απαγάγουν και την προηγούμενη νύχτα, το κυκλοφορικό σύστημα του βιολιστή καλωδιώθηκε στο δικό σου, ώστε τα νεφρά του να βοηθούνται από τα δικά σου, για να μπορέσει να ζήσει.
Ο ιατρός σε καθησυχάζει λέγοντας, ότι η καλωδίωση θα διαρκέσει μόνο εννέα μήνες, αφού μετά ο βιολιστής θα αναρρώσει και θα μπορέσει με ασφάλεια να αποσυνδεθεί από το κυκλοφορικό σου σύστημα. Η Thomson καταλήγει ρωτώντας: «είναι ηθικά αποδεκτό να δεχθείς αυτή την κατάσταση;».
Η Thomson απαντά κατηγορηματικά όχι. Πρέπει να τραβήξεις το καλώδιο. Υποστηρίζει ότι η εγκυμοσύνη είναι ανάλογη με το να έχεις καλωδιωθεί με το διάσημο βιολιστή. Κατ’ αναλογία, ακριβώς όπως είναι ηθικά αποδεκτό να αποσυνδεθεί κάποιος από το βιολιστή, το ίδιο ηθικά αποδεκτό είναι για μια γυναίκα, να απομακρύνει το έμβρυο (αγέννητο παιδί) από το σώμα της.
Τι θα συνέβαινε, συνεχίζει η Thomson, εάν στο παράδειγμα οι εννέα μήνες ήταν εννέα χρόνια; Ή ακόμη χειρότερα, μια ζωή, λέγοντάς σου ο ιατρός, ότι πρέπει να περάσεις τη ζωή σου στο κρεβάτι, καλωδιωμένος με το βιολιστή, υπενθυμίζοντάς σου παράλληλα ότι όλα τα πρόσωπα έχουν δικαίωμα στη ζωή, και πως οι βιολιστές είναι πρόσωπα. Το δικαίωμα της ζωής ενός προσώπου, είναι ισχυρότερο από το δικαίωμα, να αποφασίζουμε τι θα συμβεί στο σώμα μας. Συνεπώς, δεν μπορείς να αποσυνδεθείς απ’ αυτόν. Η Thomson καταλήγει λέγοντας, ότι η πρόταση αυτή θα ήταν εξωφρενική.
Με το διάσημο παράδειγμά της η Thomson, επιχείρησε να δικαιώσει ηθικά την άμβλωση, παρότι το έμβρυο είναι πρόσωπο με δικαίωμα στη ζωή. Υπάρχει όμως ισχυρός αντίλογος. Η Thomson συγκρίνει την εγκυμοσύνη, που είναι τόσο διαδεδομένη και συχνή σε παγκόσμια κλίμακα, με την απαγωγή και την καλωδίωση ενός ανθρώπου με έναν διάσημο βιολιστή, που είναι τόσο σπάνιο και που ποτέ δεν έχει ή δεν πρόκειται να συμβεί. Επομένως το παράδειγμά της είναι πολύ παράξενο και απραγματοποίητο.
Η Thomson, με την αναλογία που κάνει με την εγκυμοσύνη, φαίνεται να αγνοεί το γεγονός, ότι ο βιολιστής που είναι καλωδιωμένος με τον απαχθέντα, είναι τελείως ξένος μ’ αυτόν, ενώ το έμβρυο (αγέννητο παιδί) είναι της μητέρας και όχι ξένο μ’ αυτή. Υπάρχει και άλλο πρόβλημα με το επιχείρημα της Thomson. Στο παράδειγμά της, δεν κάνουμε τίποτα για να εμπλακούμε σ’ αυτή τη φασαρία. Απλά ξυπνάμε ένα πρωί και βρίσκουμε το σώμα μας καλωδιωμένο με το σώμα του διάσημου βιολιστή. Τα δικαιώματά μας έχουν παραβιασθεί κατάφορα και δεν υπάρχει ίχνος συγκατάθεσής μας. Σε μια εγκυμοσύνη όμως, υπάρχει συγκατάθεση και δεν έχουμε καμία παραβίαση ή εξαναγκασμό (εξαιρείται η περίπτωση του βιασμού ή της αιμομιξίας).
Δοξάζουμε τον αληθινό Θεό, που στην Εκκλησία Του δεν αναλισκόμαστε σε ατέρμονες και ανούσιες συζητήσεις, προβάλλοντας εντυπωσιακά παραδείγματα του τύπου-ο διάσημος βιολιστής- για να υποστηρίξουμε τις απόψεις μας. Η θέση της Εκκλησίας για το αγέννητο παιδί είναι συγκεκριμένη, διαχρονική και αμετάβλητη στο πέρασμα των αιώνων. Το έμβρυο (αγέννητο παιδί) κατά την ορθόδοξη παράδοση και ανθρωπολογία, από τη στιγμή ήδη της σύλληψής του, είναι μια ολοκληρωμένη ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία δεν διαφέρει από εκείνη της μητέρας του. Είναι μια αυτόνομη και αυθύπαρκτη ζωή, μια έμψυχη εικόνα του Θεού, ένα εν δυνάμει πρόσωπο, το οποίο έχει ανάγκη μιας καθορισμένης διαδικασίας και ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος, για να αναπτυχθεί κατάλληλα και φυσιολογικά, για να ωριμάσει ως ανθρώπινο ον, ως τέλειος άνθρωπος, ως πρόσωπο.
Η σύλληψη είναι το σημείο σταθμός για το ξεκίνημα της ζωής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Εκκλησία τιμά τις ημέρες των προσώπων της θείας οικονομίας, για να υπογραμμίσει με τον τρόπο αυτό, την πίστη στην ιερότητα και στη σπουδαιότητα του γεγονότος αυτού. Έτσι εορτάζει το μυστήριο της σύλληψης του Χριστού, κατά την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου, έπειτα τη σύλληψη της Θεοτόκου, στις 9 Δεκεμβρίου και τέλος τη σύλληψη του Ιωάννη του Προδρόμου, στις 23 Σεπτεμβρίου.
Τη στιγμή της σύλληψης, γίνεται σύζευξη σώματος και ψυχής. Το μεν σώμα δηλώνει την ανθρώπινη παρουσία και συμμετοχή στο μυστήριο της δημιουργίας, η δε ψυχή αποδεικνύει την ύπαρξη του Θεού και τη συμμετοχή του σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Η αρχή της ζωής πραγματώνεται από την πρώτη στιγμή της γονιμοποίησης. Το αγέννητο παιδί έχει το δικαίωμα να γεννηθεί αφού κάθε παιδί είναι επιθυμητό.
Βέβαια κάθε λόγος έχει και τον αντίλογό του. Υπάρχουν και αυτοί που δεν αναγνωρίζουν δικαιώματα στο αγέννητο παιδί και το θεωρούν πράγμα, αντικείμενο. Θα είχε ενδιαφέρον η απάντησή τους στο ερώτημά μας: «Θα ήθελες να υποστείς άμβλωση και να παραμείνεις αγέννητος;».
