Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

Έχοντας ο Κύριος Ιησούς Χριστός στηλιτεύσει την «πνευματική ακαρπία» του Αδάμ, εστιάζει τις διδαχές του κατά την Μεγάλη Τρίτη στην πνευματική ετοιμότητα του Αδάμ και της ανθρωπότητας. Οι διδαχές του Θεανθρώπου σχετίζονται με την Τελική Κρίση και την πνευματική κατάσταση των ανθρώπων κατά την πραγματοποίησή της. Ο Κύριος διαχρονικά μας ειδοποιεί ότι θα υπάρξουν διαμάχες και πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των Εθνών, αρκετές ασθένειες και φυσικές καταστροφές, διωγμοί προς τους χριστιανούς, η ανομία των ανθρώπων θα πληθύνει και θα εμφανιστούν πολλοί ψευδοπροφήτες και αυτόκλητοι «σωτήρες» της ανθρωπότητας. Ο Υιός και Λόγος του Θεού υποδεικνύει ότι η συντέλεια των αιώνων θα πραγματοποιηθεί όταν το Ευαγγέλιο θα έχει κηρυχθεί σε όλα τα Έθνη, ενώ περιγράφει τις θλιβερές καταστάσεις οι οποίες θα προηγηθούν της Δευτέρας Παρουσίας Του. Επιπλέον, ο Διδάσκαλος προειδοποιεί ότι όταν τα ουράνια σώματα υποστούν αλλοιώσεις ως προς την ενέργειά τους, τότε όλοι οι άνθρωποι θα αντικρύσουν τον Υιό του Ανθρώπου να καταφθάνει με τους Αγγέλους Του ώστε να κρίνει την Οικουμένη με δικαιοσύνη. Οι λόγοι του Κυρίου, πέραν της διαχρονικότητάς τους, έχουν ως σκοπό να αναδείξουν τον βαθμό της πνευματικής εγρήγορσης την οποία θα πρέπει να έχει ο κάθε χριστιανός ώστε να δεχθεί τόσο τις εκάστοτε συμβαινόμενες δυσκολίες, όσο και τις πνευματικές ευεργεσίες του Θεού. Απέναντι στους προφητικούς λόγους του Κυρίου, ο υμνογράφος μοναχός Κοσμάς προσεύχεται όπως «ἐν τῇ δευτέρᾳ σου φρικτῇ, παρουσίᾳ Δέσποτα, δεξιοῖς προβάτοις με σύνταξον, τῶν πταισμάτων, παριδών μου τὰ πλήθη».

Η πνευματική ακηδία και νωθρότητα του Αδάμ, όπως αυτή εκφράστηκε στην έκρηξη εγωισμού κατά την έκπτωσή του από τον Παράδεισο, αναδεικνύεται στις ερωτήσεις των Ηρωδιανών, των Σαδδουκαίων και των Φαρισαίων. Η πλήρης υποκρισίας ερώτηση των Ηρωδιανών αναφορικά με την καταβολή των φόρων στις Ρωμαϊκές αρχές λαμβάνει την αποστομωτική απάντηση ότι η πίστη στον Θεό δεν έχει καμία σχέση με τις φορολογικές υποχρεώσεις των υπόδουλων Ιουδαίων, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας διά μέσου των αιώνων. Έπειτα, ο Σωτήρας αντιμετωπίζει τους Σαδδουκαίους οι οποίοι ενέτασσαν την Βασιλεία του Θεού σε ένα κοσμικό και ταυτόχρονα υλιστικό πλαίσιο. Το ερώτημά τους αφορούσε επτά υποθετικούς αδελφούς οι οποίοι νυμφεύθηκαν την ίδια γυναίκα, καθώς, ο ιουδαϊκός Νόμος όριζε ότι, εάν σε μια οικογένεια υπάρχουν δύο αρσενικά αδέλφια και ένα εξ’ αυτών νυμφευθεί μια γυναίκα και πεθάνει χωρίς να έχει αφήσει απογόνους, τότε ο δεύτερος αδελφός οφείλει να παντρευτεί την ίδια γυναίκα ώστε να αφήσει αυτός απογόνους στην θέση του αδελφού του. Η «φιμωτική» απάντηση του Λυτρωτή προς τους Σαδδουκαίους συνίσταται στο ότι εντός της Βασιλείας του Θεού δεν θα υφίσταται το φύλο των ανθρώπων και οι εξ’ αυτού απορρέοντες συσχετισμοί.

Μετά τους Σαδδουκαίους, ο Θεάνθρωπος αποφασίζει να καυτηριάσει, με ιδιαίτερα σκληρές εκφράσεις, την πνευματική ανετοιμότητα των Φαρισαίων. Η πνευματική ανετοιμότητα των Ιουδαϊκών ιερατικών αρχών (και των λαϊκών κατ’ επέκταση) διαχρονικά αποτυπώνεται α) στην επιτέλεση κοινωφελών και φιλανθρωπικών έργων ώστε να απολάβουν τον έπαινο της κοινωνίας, β) στην πρωτοκαθεδρία στα δείπνα ή στις λατρευτικές συνάξεις των συναγωγών, γ) στην τοποθέτηση δυσβάστακτων φορτίων στους ώμους του ποιμνίου υπό την προϋπόθεση ότι εκείνοι δεν θα τηρήσουν για κανένα λόγο και σε καμία περίπτωση όλα όσα διατάζουν το ποίμνιο να τηρήσει, δ) στην προβολή μιας Βασιλείας των Ουρανών η οποία θα ομοιάζει με μια κλειστή «σέκτα» από ανθρώπους με αυστηρά όμοια φρονήματα, ε) στην προσπάθεια στρατολόγησης «εκλεκτών» οι οποίοι θα υπερβούν στην δολιότητα τους μέντορές τους, στ) στην θεοποίηση του χρήματος ως έμπρακτης απόδειξης της πίστεως του κάθε ανθρώπου, ζ) στην σκληρή και αδυσώπητη πνευματική καταδίκη όσων αθέλητα αμαρτάνουν ενώ την ίδια στιγμή παραβλέπουν βαρύτερα αμαρτήματα, η) στο γεγονός ότι οι Φαρισαίοι (και όλοι εμείς) ομοίαζαν με τάφους ασβεστωμένους και λαμπερούς εξωτερικά ενώ μέσα είναι γεμάτοι από σκουλήκια και κάθε ακαθαρσία και θ) στην καύχηση των Φαρισαίων ότι είναι κληρονόμοι της παρακαταθήκης των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης αλλά στην πραγματικότητα οι ίδιοι θα θανάτωναν τους Προφήτες και τους δίκαιους ανθρώπους εάν υπήρχαν στην εποχή τους και τολμούσαν να τους ελέγξουν όπως έπραξε ο Ιησούς Χριστός.

Μετά τον δριμύ έλεγχο προς τους Φαρισαίους, ο Κύριος αποφασίζει να μας υπενθυμίσει την πνευματική ετοιμότητα με την παραβολή των Δέκα Παρθένων, οι οποίες ετοιμάζονταν να υποδεχθούν τον Νυμφίο. Οι Δέκα Παρθένες είναι η ανθρωπότητα η οποία ετοιμάζεται να προϋπαντήσει τον Ουράνιο Νυμφίο. Οι πέντε Παρθένες οι οποίες είχαν λάδι στα λυχνάρια τους, όταν έφθασε ο Νυμφίος στην μέση της νύκτας, κατόρθωσαν να εισέλθουν μαζί του στον γάμο. Οι πέντε ανέτοιμες Παρθένες, προσπάθησαν εντός της σύγχυσης να ετοιμασθούν για τον Νυμφίο και ως εκ τούτου απέτυχαν. Ο «γάμος» της παραβολής είναι η Βασιλεία των Ουρανών∙ όσοι άνθρωποι είναι πνευματικά έτοιμοι να υποδεχθούν τον Νυμφίο, οποιαδήποτε ώρα Εκείνος τους καλέσει, θα κερδίσουν την Βασιλεία Του. Όσοι άνθρωποι δεν είναι πνευματικά έτοιμοι, θα απολάβουν την διακοπή κοινωνίας με τον Νυμφίο ως ανταμοιβή για την ανετοιμότητά τους, κατά μίμηση της πνευματικής ανετοιμότητας τους Αδάμ. Ο υμνογράφος μας προτρέπει να «αγαπήσουμε τον Νυμφίο Χριστό, να ευτρεπίσουμε την πνευματική μας λαμπάδα, να αποδείξουμε έμπρακτα στον Θεό την πίστη και την αρετή μας, ώστε ως φρόνιμοι παρθένοι, να εισέλθουμε στην Ουράνια Βασιλεία του Κυρίου και να λάβουμε ως έπαθλο για τους πνευματικούς μας αγώνες το άφθαρτο στεφάνι της κοινωνίας με τον Θεό».

Ο άγιος Κύριλλος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, αναφορικά με την πνευματική ανετοιμότητα του Αδάμ και των Ιουδαίων, παρατηρεί ότι ο Δεσπότης «θρηνεί για την Ιερουσαλήμ η οποία με την απιστία της θα προκαλέσει τον επερχόμενο όλεθρό της∙ ανέχεται τον εμπαιγμό από την «θυγατέρα» Του και παράλληλα κατηγορείται από τα τέκνα της χωρίς να διαμαρτυρηθεί. Ο Δεσπότης θρηνεί καθώς τα τέκνα της Ιερουσαλήμ αγνόησαν ότι Εκείνος ελευθέρωσε τον Λάζαρο από τα δεσμά του θανάτου, πλήθυνε τους άρτους, αποκατέστησε τους χωλούς και ελευθέρωσε τους δαιμονιζόμενους». Πνευματικά ανέτοιμοι είμαστε και όλοι εμείς, οι οποίοι δοκιμαζόμαστε από την λοιμώδη ασθένεια των ημερών μας∙ μια ασθένεια η οποία είναι αντίστοιχη με όσες διαχρονικά έπληξαν την ανθρωπότητα. Δεν είναι κακό να παραδεχθούμε ότι ως άνθρωποι είμαστε αδύναμοι και ότι πρέπει να ταπεινωθούμε και να αγαπήσουμε περισσότερο τον Θεό ώστε να ελκύσουμε το έλεός Του. Αλλά, σπεύδουμε να ομοιάσουμε στον Ιούδα ο οποίος «τῇ γνώμῃ φιλαργυρεῖ, κατὰ τοῦ Διδασκάλου ὁ δυσμενής, κινεῖται βουλεύεται, μελετᾷ τὴν παράδοσιν, τοῦ φωτὸς ἐκπίπτει, τὸ σκότος δεχόμενος, συμφωνεῖ τὴν πρᾶσιν, πωλεῖ τὸν ἀτίμητον· ὅθεν καὶ ἀγχόνην, ἀμοιβὴν ὧν περ ἔδρα, εὑρίσκει ὁ ἄθλιος, καὶ ἐπώδυνον θάνατον». Ας μιμηθούμε τις πέντε έτοιμες Παρθένες και ας επαγρυπνούμε πνευματικά ώστε να συσταυρωθούμε με τον Ουράνιο Νυμφίο και έπειτα να βιώσουμε την Ανάστασή Του, Αμήν!