Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

Τους ιδρυτικούς λόγους της Εκκλησίας, κατά την Μεγάλη Παρασκευή, διαδέχονται τα Άχραντα Πάθη του Λυτρωτή. Ο άγιος Κύριλλος, Πατριάρχης Αλεξανδρείας, αποτυπώνει τα όσα ο Υιός και Λόγος του Θεού βίωσε με την θέλησή Του ώστε να ολοκληρωθεί η Θεία Οικονομία. Ο διάδοχος του Ευαγγελιστή Μάρκου επισημαίνει ότι «ο Δεσπότης υπέμεινε όλα αυτά ώστε να ετοιμάσει την δική μας σωτηρία∙ επειδή οι Πρωτόπλαστοι καταδίκασαν τους ανθρώπους στην αμαρτία, Αυτός ως απαλλαγμένος από την αμαρτία, δέχθηκε την τιμωρία από τους αμαρτωλούς και μέσω του Σταυρού έλυσε την παλαιά κατάρα∙ μέσω του ακάνθινου στεφανιού έδωσε τέλος στην τιμωρία του Αδάμ και μέσω της χολής γεύτηκε την πικρία της ανθρώπινης αμαρτίας. Φορώντας την πορφύρα υπέδειξε την βασιλική Του ιδιότητα, κρατώντας το καλάμι φανέρωσε το βασιλικό σκήπτρο με το οποίο θα συντρίψει το ασθενές και σαθρό της δύναμης του Διαβόλου, ενώ, υπομένοντας τα ραπίσματα, τις ύβρεις και τα βασανιστήρια κήρυξε την ελευθερία μας. Δέχθηκε να ανοιχθεί η πλευρά Του ώστε να πηγάσει η αναζωογόνηση της Οικουμένης και δεν ομοίασε στον παλαιό Αδάμ, από την πλευρά του οποίου προήλθε η γυναίκα, η οποία εξαπατήθηκε στον Παράδεισο».

Μετά την αναχώρηση του Ιούδα από τον Μυστικό Δείπνο, ο Ζωοδότης καθιστά σαφές στους Αποστόλους ότι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ τους θα είναι αληθινή αγάπη προς τον πλησίον, ως καρπός της ειλικρινούς πίστης προς τον Θεό. Ο Λυτρωτής αφ’ ενός ενισχύει τους Μαθητές επισημαίνοντας την κομβικότητα της επικείμενης θυσίας Του και αφ’ ετέρου τους παρηγορεί με την αναγγελία της ελεύσεως του Παρακλήτου, δηλαδή του Αγίου Πνεύματος. Ο Ιησούς Χριστός επισημαίνει τους πειρασμούς τους οποίους θα αντιμετωπίζει ο κάθε χριστιανός στην επίγεια πορεία του, πειρασμοί οι οποίοι θα επιλύονται με την ελπίδα στον αληθινό Θεό. Έπειτα, ο Κύριος και οι Μαθητές μετέβησαν στον κήπο της Γεθσημανής, όπου ο «ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας» στρέφεται προς τον Πατέρα προσευχόμενος. Η Αρχιερατική Προσευχή, ο θεολογικός «απολογισμός» της επίγειας πορείας του Λυτρωτή, επισφραγίζεται με την παράκληση για την διαφύλαξη της ενότητας μεταξύ των Αποστόλων∙ η έννοια «ενότητα» διαχρονικά αναφέρεται σε όλους τους χριστιανούς, κληρικούς και λαϊκούς, με την προσδοκία (από μέρους του Ιησού Χριστού) ότι οι άνθρωποι θα επιτύχουν να διατηρήσουν αλώβητη την ενότητα της Εκκλησίας παρά τις όποιες δυσχέρειες.

Την Αρχιερατική Προσευχή διαδέχεται η σύλληψη, η πράξη του Πέτρου να αποκόψει το αυτί του Μάλχου, η μεταφορά του Κυρίου στους αρχιερείς Άννα και Καϊάφα, η δίκη – παρωδία όπου ακόμα και οι ψευδομάρτυρες δεν επαρκούσαν ώστε να στοιχειοθετηθεί η «κατηγορία» εναντίον του «στασιαστή» στην θρησκευτική εξουσία Ιησού Χριστού και τελικά η πρώτη συνάντηση του Κυρίου με τον Πόντιο Πιλάτο. Ο Πόντιος Πιλάτος, ήταν ο στρατιωτικός διοικητής της πιο απείθαρχης επαρχίας της Ρωμαϊκής οικουμένης, ο οποίος κλήθηκε να διαχειριστεί το μένος των ιουδαϊκών θρησκευτικών ταγών, οι οποίοι απέδειξαν ότι είχαν την δύναμη να ξεσηκώσουν το «ποίμνιο» ενάντια στις ρωμαϊκές λεγεώνες, απλά και μόνο για να ικανοποιήσουν το θέλημά τους. Ο Πιλάτος, διαπιστώνοντας την αθωότητα του Κυρίου και προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο, παραπέμπει τον Λυτρωτή στον βασιλιά Ηρώδη. Το εγχείρημα του Πιλάτου αποτυγχάνει και ο Κύριος, αφού πρώτα φραγγελώνεται και βασανίζεται έως θανάτου, παρουσιάζεται ενώπιον του φανατισμένου πλήθος φορώντας τα «βασιλικά διάσημά Του», δηλαδή την πορφύρα, το ακάνθινο στεφάνι και κρατώντας το αντίστοιχο «βασιλικό σκήπτρο», δηλαδή το καλάμι, στα χέρια Του. Ο Ρωμαίος διοικητής, εντός της σύγχυσης απεγνωσμένα ψάχνει μια λύση∙ τελικά υποκύπτει στις απαιτήσεις των Αρχιερέων και των Φαρισαίων, ώστε να αποτρέψει κάποια ενδεχόμενη εξέγερση του πλήθους.

Ο Δεσπότης πορεύεται να υψωθεί αυτοκρατορικά επάνω στον Τίμιο Σταυρό ώστε να ολοκληρωθεί το σχέδιο της Θείας Οικονομίας. Ο Μέγας Βασίλειος εξηγεί ότι «επειδή από τον άνθρωπο η αμαρτία και ο θάνατος εισήλθαν στον κόσμο, ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού έδωσε τον εαυτό Του αντάλλαγμα στον θάνατο και κατήλθε διά μέσω του Σταυρού στον Άδη για να καταργήσει τον θάνατο». Την Παρασκευή του εβραϊκού Πάσχα, ο Ζωοδότης κυριαρχικά «κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου», ώστε να μας απαλλάξει από την Αδαμιαία κατάρα. Ο «παλαιός» Αδάμ χάνει τον Παράδεισο από την βρώση του απαγορευμένου καρπού και ο «νέος» Αδάμ ανοίγει τον Παράδεισο κρεμάμενος επάνω στο ξύλο του Σταυρού. Ο Τίμιος Σταυρός, τοποθετείται στην κορυφή του Γολγοθά, στην βάση του οποίου είναι θαμμένο το κρανίο του Αδάμ, ώστε το αμάρτημα της έκπτωσης από τον Παράδεισο να διαγραφεί οριστικά. Ο ευγνώμων Ληστής με την ειλικρινή του μετάνοια κερδίζει τον Παράδεισο, σε αντίθεση με τον παλαιό Αδάμ ο οποίος έχασε τον Παράδεισο από τον εγωισμό του. Οι εμπαίζοντες Αρχιερείς και οι ευτελείς ακόλουθοί τους «αγνοούν, οι ασεβείς, τις φωνές των Προφητών και οδηγούν σε άδικη στην σφαγή τον Δεσπότη των όλων». Ο υμνογράφος χαρακτηρίζει τις ιουδαϊκές ιερατικές αρχές και τους ακολούθους τους ως «ολέθρια σπείρα ατόμων μισητών από τον Θεό και πονηρή συναγωγή θεοκτόνων», η οποία «οδήγησε στον Σταυρό ως κατάδικο τον Κτίστη των πάντων».

Ο Εσταυρωμένος Υιός και Λόγος του Θεού, παρακολουθώντας τον διαμερισμό των ιματίων Του, κραυγάζει «Θεέ μου, Θεέ μου, ἱνα τί με ἐγκατέλιπες;», καθιστώντας σαφές ότι επί του Σταυρού πεθαίνει η ανθρώπινη φύση Του, ώστε να νικηθεί ο Διάβολος. Η Παναγία παραδίδεται στην φροντίδα του Ευαγγελιστή Ιωάννη και ο Βασιλέας της Δόξης, με απόλυτη εξουσία αναγγέλλει το τέλος του σχεδίου της Θείας Οικονομίας και με εξίσου απόλυτο έλεγχο, ως κύριος της Ζωής και του Θανάτου, πρώτα κλίνει την κεφαλή και έπειτα παραδίδει το Πνεύμα Του στον Θεό – Πατέρα, με τον Οποίο είναι σε αδιάλειπτη κοινωνία. Η ολική έκλειψη ηλίου από την έκτη ώρα της ημέρας έως την ενάτη, δίνει την θέση της στον σεισμό, τα σημεία και στον πανικό των Ρωμαίων. Ενώ τα κόκαλα των άλλων ληστών συνθλίβονται, η διάνοιξη της πλευράς του Θεανθρώπου, γίνεται η αιτία να αναβλύσει αίμα και ύδωρ∙ το Αίμα ως το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και το ύδωρ ως το μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος. Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι το αίμα του Κυρίου έφθασε έως την βάση του λόφου και με αυτό ποτίσθηκε το θαμμένο κρανίο του Αδάμ, ως επιβεβαίωση ότι η ανθρωπότητα πραγματικά ελευθερώθηκε από την Αδαμιαία κατάρα και την κυριαρχία του Διαβόλου.

Το εβραϊκό Πάσχα πλησιάζει και ο Υιός του Ανθρώπου πρέπει να ταφεί. Η δεύτερη κατάπαυση του Κυρίου είναι ήδη γεγονός και αναζητείται εσπευσμένα ένα μνήμα ώστε να χωρέσει τον Δημιουργό. Ο Ιωσήφ «ὁ ἀπὸ Ἁριμαθαίας» και ο Νικόδημος ζητούν από τον Πιλάτο το Σώμα, με τον τελευταίο να παραχωρεί την σχετική άδεια για να ταφεί ο Αθάνατος. Οι κινήσεις είναι εσπευσμένες, ο Θεάνθρωπος τοποθετείται στο μνήμα το οποίο είχε ήδη ετοιμάσει ο Ιωσήφ για τον εαυτό του και όλοι αποσύρονται ώστε να εορτάσουν το εβραϊκό Πάσχα. Ωστόσο, ενώ το άψυχο σώμα τοποθετείται εντός του μνήματος, η αθάνατη ψυχή, περιβεβλημένη από την θεότητα του Δεσπότη, πορεύεται να συναντήσει τον Αδάμ στον Άδη. Μαζί με τον Βασιλέα της Δόξης πορευόμαστε και εμείς, εντός των δυσχερειών τις οποίες αντιμετωπίζουμε, κατά πλειοψηφία τυπολατρικά και θρηνώντας για τα όσα υλικά πράγματα δεν θα απολαύσουμε λόγω της υφιστάμενης δοκιμασίας, να παρακολουθήσουμε την συνάντηση του Δημιουργού με τον Αδάμ, όχι στην μακαριότητα του Παραδείσου, αλλά στην σκοτεινιά του πνευματικού μας Άδη. Ας ευχηθούμε, ο Εσταυρωμένος Κύριος να καταλύσει τον πνευματικό μας Άδη, ώστε όχι τυπολατρικά αλλά ουσιαστικά, να μετάσχουμε στην Ανάστασή Του, Αμήν!