Του Παντελεήμονα Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

Είναι γεγονός ότι η ανθρωπότητα, καθ’ όλη την ιστορική της διαδρομή, ερχόταν διαρκώς αντιμέτωπη με τις συνέπειες της απομάκρυνσής της από τον Θεό. Η απομάκρυνση αυτή ενσαρκώνεται στα απότοκά της, δηλαδή στις ποικίλες παιδαγωγικής φύσεως δοκιμασίες οι οποίες συμβαίνουν στην ζωή του ανθρώπου, ώστε να επιτευχθεί η θεραπεία της παράβασης της θεϊκής εντολής, παράβαση η οποία εισήγαγε στην ανθρώπινη φύση την ευπάθεια, την φθορά και κατά συνέπεια τον θάνατο. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής διδάσκει ότι ο Θεός επιτρέπει σε όλους τους ανθρώπους να έχουν έμφυτη την ροπή προς την αμαρτία, ωστόσο, την ίδια στιγμή επιτρέπει στον άνθρωπο να έχει την δυνατότητα της μετάνοιας. Η ροπή του ανθρώπου στην διάπραξη της αμαρτίας, ωθεί τον Θεό να επιτρέπει ένα πλήθος από δοκιμασίες παιδαγωγικού χαρακτήρα ώστε ο άνθρωπος να αντιληφθεί τα σφάλματά του και έμπρακτα να μετανοήσει. Ως εκ τούτου, εύλογα ανακύπτει ο ακόλουθος προβληματισμός· είναι, άραγε, η δοκιμασία την οποία βιώνουμε αυτές τις ημέρες μία ακόμα αφορμή εκτόξευσης διαμαρτυριών προς τον Θεό ή μία ακόμα άνωθεν χορηγούμενη ευκαιρία μετάνοιας και έμπρακτης απόδειξης της αγάπης μας προς Αυτόν;

Η απάντηση στον διατυπωθέντα προβληματισμό πηγάζει από τον βίο και το μαρτύριο των πολιούχων – προστατών Αγίων της Τριπόλεως, των Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου. Δύο εντελώς διαφορετικοί άνθρωποι, χρονικά τοποθετημένοι εντός της ίδιας υλικής και πνευματικής δοκιμασίας, ανέδειξαν όχι μόνο την αληθινή αγάπη τους για τον Θεό, αλλά έσπευσαν με το μαρτύριό τους να λαμπρύνουν την ομολογία τους. Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα ήταν υποδουλωμένη στους Οθωμανούς Τούρκους για περίπου τέσσερις αιώνες, μέχρι την στιγμή όπου οι πρόγονοί μας ξεκίνησαν τον αγώνα της απελευθέρωσης από τον ζυγό του κατακτητή. Κατά την διάρκεια αυτής της δοκιμασίας, οι Έλληνες ενώ διώκονταν και σφαγιάζονταν από τους Τούρκους (παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς των συγχρόνων «αναθεωρητών» της ιστορίας), εντούτοις δεν λησμόνησαν και δεν αμφισβήτησαν την πίστη τους προς τον αληθινό Θεό. Παρά το γεγονός ότι εκείνη την εποχή ο θάνατος προερχόταν από τον κατακτητή χωρίς διακρίσεις στις ηλικίες των ανθρώπων και οποιαδήποτε στιγμή ανάλογα με τις διαθέσεις του, εντούτοις οι Έλληνες δεν λησμόνησαν ότι η ανακούφιση και η καταφυγή τους ήταν η Εκκλησία.

Ο Δημήτριος και ο Παύλος, δύο νεαρά παιδιά τα οποία βίωναν την δοκιμασία της σκλαβιάς μέσα από τις στερήσεις και τις κακουχίες, όταν κλήθηκαν να αναζητήσουν την ανακούφιση των οικογενειακών τους βασάνων, βαθμιαία ασθένησαν πνευματικά. Ο μεν Δημήτριος από την Χώρα Τριφυλίας ήλθε στην Τρίπολη ώστε να δουλέψει σε ένα κουρείο για να επιβιώσει, ο δε Παύλος (Παναγιώτης κατά κόσμον) εργάστηκε στο Σοπωτό Καλαβρύτων ως υποδηματοποιός για να ενισχύσει την οικογένειά του. Τα δύο αυτά νεαρά παιδιά, όντας πνευματικά τσακισμένα από τις κακουχίες, δελεάστηκαν από τα χρήματα και τις ανέσεις οι οποίες τους προσφέρθηκαν από τους Τούρκους. Ο Δημήτριος και ο Παναγιώτης εξισλαμίζονται και αποξενώνονται από τον Θεό. Η πνευματική ασθένεια έχει εξαπλωθεί σε τέτοιο βαθμό όπου ο πνευματικός τους θάνατος φαντάζει ως μη αναστρέψιμος. Ωστόσο, οι δύο αυτές άσχημα πληγωμένες και παραδομένες στην πλάνη του Ισλάμ ψυχές, βαθιά μέσα τους προσδοκούν ότι θα κατορθώσουν με την βοήθεια του Θεού όχι μόνο να θεραπευθούν από αυτήν την πνευματική τους ασθένεια, αλλά και να καταστούν οι ίδιες με την χάρη του Θεού ως τα πνευματικά «εμβόλια» της πνευματικής και ενίοτε σωματικής θεραπείας των επερχόμενων χριστιανικών γενεών.

Πράγματι, ο Δημήτριος συνειδητοποιεί την πλάνη του, μετανοεί ενώπιον του Θεού και προκειμένου να εκκινήσει την αποθεραπεία της ψυχής του από την φοβερή πνευματική ασθένεια από την οποία προσβλήθηκε, μεταβαίνει αρχικά στο Άργος και έπειτα στην μονή Τιμίου Προδρόμου Κυδωνιών της Μικράς Ασίας. Στην Μονή αυτή εξομολογείται το αμάρτημά του και είναι έτοιμος να αποδεχθεί την ανάλογη πνευματική θεραπεία. Επόμενο στάδιο της πνευματικής του αποθεραπείας είναι η παραμονή του στην Χίο όπου κοντά στον επίσκοπο Κορίνθου άγιο Μακάριο (Νοταρά), προετοιμάστηκε για το επισφράγισμα της πνευματικής αποθεραπείας, δηλαδή το μαρτύριό του. Ο Παναγιώτης, όντας ντροπιασμένος από την πνευματική ευτέλειά του, αποφασίζει να καταφύγει στο Άγιο Όρος· η παραμονή του στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας και η μοναχική κουρά του (ο Παναγιώτης κείρεται μοναχός λαμβάνοντας το όνομα Παύλος) αποτελούν το ισχυρό πνευματικό «φάρμακο» για την δική του περίπτωση. Ο Δημήτριος καταφθάνει στην Τρίπολη, ομολογεί  τον Εσταυρωμένο και Αναστάντα Ιησού Χριστό και αποκεφαλίζεται στις 14 Απριλίου 1803· ο μοναχός Παύλος, δεκαπέντε χρόνια αργότερα, διανυκτερεύοντας στο Άργος, αντικρίζει σε όραμα τον Δημήτριο να τον καλεί στην Τρίπολη να μαρτυρήσει «για του Χριστού την Πίστη την Αγία και της Πατρίδος την Ελευθερία», όπως και έγινε στις 22 Μαΐου 1818.

Ο επίσκοπος Ανδρούσης Ιωσήφ σημειώνει περί του Νεομάρτυρα Δημητρίου ότι «Ἵαμα νόσων παντοδαπῶν, αἷμα σου τό θεῖον ἀθλητά Δημήτριε, οἱ εὐσεβεῖς πάντες κέκτηνται· ὑπερεπερίσσευσε γάρ, ἡ χάρις ἐν σοί, ἀντί τῆς πρώην πλάνης, ἧς ἐπλεόνασε – Το αίμα σου το θείο αθλητά Δημήτριε, το οποίο εμείς οι ευσεβείς κατέχουμε ως παρακαταθήκη, είναι η (αληθινή) θεραπεία για κάθε νόσημα. Αυτό συμβαίνει επειδή χάρη του Θεού περίσσευσε στην ψυχή σου, στην οποία πρότερα είχε πλεονάσει η πλάνη του Διαβόλου». Με παρόμοιο τρόπο, ο υμνογράφος Χριστοφόρος εκ Λήμνου τονίζει περί του Νεομάρτυρα Παύλου ότι «Ρεῖθρον ζωηρόν καί νεκταρῶδες, ἡ μνήμη σου καταβλύζει ἡμῖν ἅπασι, καί κρουνούς ἰάσεων, Παῦλε παναοίδιμε, τοῖς ἀσθενέσι δίδωσι, καί πεπτωκόσι δεινῶς, διό πάτερ, κἀμέ τον πεσόντα, ἴασαι ὡς εὔσπλαγχνος, τῶν μαρτύρων τό καύχημα – Η μνήμη σου Παύλε παναοίδιμε, η οποία ομοιάζει με αυλάκι βρόχινων υδάτων το οποίο είναι ζωηρό και γλυκύ όπως το νέκταρ, πλημμυρίζει τις ψυχές όλων μας και χαρίζει την ίαση σε όσους πάσχουν από ζοφερές ασθένειες ψυχής και σώματος. Ως εκ τούτου, Πάτερ, εσύ ο οποίος είσαι καύχημα των Μαρτύρων και εύσπλαχνος, επέτρεψε σε εμένα (ο οποίος έχω εκπέσει από την χάρη του Θεού) την ίαση των σωματικών και πνευματικών μου νοσημάτων».

Κοινό σημείο στα παραπάνω άσματα είναι η παροχή της πνευματικής θεραπείας από τους Νεομάρτυρες Δημήτριο και Παύλο προς όσους αποζητήσουν τις πρεσβείες τους. Οι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος, ως «θείοι συνόμιλοι των Αγγέλων», πέτυχαν την αποθεραπεία από τον επερχόμενο πνευματικό τους θάνατο μέσα από την έμπρακτη μετάνοια και το μαρτύριό τους. Οι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος πιστοποιούν διαρκώς ότι η αληθινή θεραπεία των νοσημάτων της ψυχής ευρίσκεται στην διαρκή κοινωνία με τον Θεό, κοινωνία η οποία είναι πραγματικότητα εντός της Εκκλησίας. Οι Νεομάρτυρες επιβεβαίωσαν την πνευματική τους αποθεραπεία με την μετοχή τους στην Θεία Ευχαριστία και όχι με την αμφισβήτηση του Μυστηρίου. Τέλος, οι Άγιοι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος, απαντούν στον αρχικό προβληματισμό με σαφήνεια τονίζοντας ότι όλες ανεξαιρέτως οι δοκιμασίες, όπως και η νυν υφιστάμενη, είναι ευκαιρίες απόδειξης αγάπης προς τον Θεό και όχι αφορμές εξαπόλυσης προς τον Δημιουργό μας αμφισβήτησης και ύβρεων, Αμήν!