Τοῦ Ἀρχιμ. Εὐθυμίου Θεοδωροπούλου, Ἐφημερίου Ἱ.Ν. Ἁγίας Αἰκατερίνης Καλαμάτας
«Ὡς ὄντως ἱερὰ καὶ πανέορτος αὕτη ἡ σωτήριος πανήγυρις τῆς λαμπροφόρου μνήμης τοῦ Ἁγίου ἐν Ἱεράρχαις Χρυσολόγου καὶ Χρυσοστόμου Ἱωάννου»[1].
Ναί, λαμπρά, φωταυγής καί σωτήριος ἡ ἡμέρα αὐτή διά τήν Ἁγίαν μας Ἐκκλησίαν, τήν ἐν οὐρανοῖς καί τήν ὑπ᾿ οὐρανόν. Ὅμως:
«Χρυσόῤῥειθρον ἆρα καὶ χρυσόπλοκον γλῶτταν πῶς δυνατὸν ὀστρακίνη ἐγκωμιάσαι ἀξίως; …Φρόνημα μέγα καὶ θεοειδῆ καρδίαν πῶς φρόνημα μικρὸν καὶ ῥυπαρὰ καρδία δυνατὸν εὐφημῆσαι ἀξίως; …Ἀστέρα θεολαμπῆ καὶ πολύφωτον ἥλιον τὶς συνάψειε σπινθὴρ πυρεκβόλιος; Ὥσπερ οὖν τὰ τῶν ῥηθέντων εἰκονισμάτων ἰνδάλματα ἀδυνατοῦσι πρὸς τὰ ἀντικείμενα, οὕτω κἀγὼ πρὸς τὰ τοῦ θείου καὶ ἱεροῦ Χρυσοστόμου ἐγκώμια.»[2]
Ἀδυνατεῖ ἡ πεπερασμένη χοϊκή γλῶσσα καί διάνοια νά ἐξυμνήσῃ τόν σήμερον ἑορταζόμενον μεγάλον Ἅγιον καί Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας μας Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον καί ἡ ἀδυναμία αὐτή εἶναι δικαιολογημένη καί πρέπει νά ἐκφρασθῇ κατά τόν τρόπον μέ τόν ὁποῖον ἕνας μεγάλος Ἅγιος καί ἐγκωμιαστής τοῦ Ἁγίου μας, ὁ Ὅσιος Νεόφυτος ὁ Ἔγκλειστος ἐκ Κύπρου, ἐξέφρασε τήν ἀδυναμίαν αὐτήν ἐγκωμιάζοντας τόν Ἅγιον Χρυσόστομον:
«Ἡμεῖς δέ, ὦ πατέρων πάτερ καὶ διδασκάλων ἔξαρχε καὶ ταξιάρχα, τί σοι προσοίσωμεν ὑπαντήσαντες μετὰ χρόνους τοσούτους; ῥήσεις ἐπαίνων καὶ λόγους ἐγκωμίων; Ἀλλὰ τῆς σῆς ἐδεῖτο φωνῆς τε καὶ γλώσσης καὶ διανοίας ὁ τολμῶν ἐπαίνους προσοῖσαί σοι. Ἀλλ᾿ ὅμως, εἰ πόρρῳ τούτων τυγχάνοντες, οὐ καθοκνήσομεν μικρὰ χαιρετίσαι σε πόθῳ καὶ συστεῖλαι τόν λόγον». [3]
Προσεγγίζοντες τόν θαυμαστόν βίον καί τήν προσωπικότητα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου, ἡ ἀδυναμία μας μεγιστοποιεῖται. Εἶναι ἕνας ἐκ τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καί ὁ ἐκπληκτικώτερος ἐκκλησιαστικός ῥήτωρ ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἡ εἴσοδός του εἰς τό προσκήνιον τῆς Ἱστορίας συμβαίνει εἰς μίαν καθοριστικήν στιγμήν διά τήν δόξαν τῆς Ἐκκλησίας καί τό κλέος τῆς θεολογίας. Ἡ ζωή καί ἡ δρᾶσις του συμπίπτουν κατά τόν 4ον αἰῶνα τοῦ Χριστιανισμοῦ, τόν χρυσοῦν αἰῶνα τῶν μεγάλων Πατέρων καί τοῦ κολοφῶνος τῆς θεολογικῆς σκέψεως καί τῶν θεολογικῶν γραμμάτων. Ἡ συνάντησις καί κρᾶσις τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος καί τῆς φιλοσοφικῆς σκέψεως τῶν προγόνων μας μετά τῶν ἀρχῶν τοῦ χριστιανικοῦ λόγου, συντελεῖται κατά τέτοιον τρόπον ὥστε νά μήν ὁμιλοῦμε γιά ἀπορρόφησιν ἤ ἀντικατάστασιν τῆς μιᾶς ἀπό τήν ἄλλην, ἀλλά διά συμπλήρωσιν καί ἀλληλοπεριχώρησιν, καί νοηματοδότησιν τῆς φιλοσοφικῆς σκέψεως καί ἀναζητήσεως.
Δι᾿ αὐτόν ὡμίλησαν καί ἔγραψαν μεγάλοι Ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας καί πλεῖστοι ὅσοι ἐκκλησιαστικοί συγγραφεῖς. Ἡ ζωή καί τό ἔργον του ἀποτελοῦν σταθμόν, φάρον καί παράδειγμα διά τήν ζωήν τῆς Ἐκκλησίας.
Εἰς τό ἐγκώμιο τοῦ Νικήτα Παφλαγόνος περί τό 896 «εἰς Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον», ἀναφέρεται: «Θεῖος Χρυσόστομος, χριστοειδὴς τὸν νοῦν καὶ τὴν ψυχήν, χριστοπρεπὴς τὸν βίον καὶ τὸν λόγον, ἱερὸς τοῦ Θεοῦ θεράπων, καλὸς πομήν, μέγας τοῦ λόγου παῖς καὶ θεραπευτής, μετὰ τοὺς ἀποστόλους ποιμὴν μέγας καὶ διδάσκαλος, ἀπόστολος ἐκκλησιῶν, δόξα Χριστοῦ, μέγας Χρυσόστομος, μέγας Ἀρχιερεύς, θεορρήμων καὶ θεοειδὴς τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν, ὁ πολὺς τοῖς λόγοις, πλείων δὲ τοῖς ἔργοις,…»[4]
Ἡ τιμή τήν ὁποίαν ἐπεδαψίλευσεν ἡ Ἐκκλησία πρός τό ἱερόν πρόσωπον τοῦ Ἁγίου Πατρός ἤρχισεν ἤδη ἀπό τῶν ἀρχῶν τοῦ 6ου αἰῶνος, ὅπου διά πρώτην φοράν ἀποκαλεῖται «Χρυσόστομος» καί άποτελεῖ μίαν ἀπό τίς μεγαλύτερες μορφές τῆς Ἐκκλησίας, ὁ σπουδαιότερος ῥήτωρ αὐτῆς καί ὁ ἐξοχώτερος τῶν συγγραφέων Της. Ἡ ἐκκλησιαστική δέ τιμή πρός τό πρόσωπόν του εἰς τήν λατρείαν τῆς Ἐκκλησίας, ἀποδίδεται τρεῖς φοράς κατ᾿ ἔτος, καταδεικνύοντας τήν πρέπουσαν εὐλάβειαν πρός τόν μεγάλον Ἅγιον, «τὸν κυρίαρχον καί βασιλέα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἄμβωνος».
Ὁ γνωστός λόγιος τοῦ ἑνδεκάτου αἰῶνος καί Μητροπολίτης Εὐχαῒτων Ἰωάννης Μαυρόπους ἀποτυπώνει αὐτήν τήν λειτουργικήν πραγματικότητα σχετικῶς μέ τήν τιμήν πρός τό πρόσωπον τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Ἐρωτήσω γάρ σε τολμήσας, ὥσπερ παρόντα, ὁ τοῦ δικαίου κανών, ἡ τῆς ἰσότητος στάθμη, ὁ τῆς πλεονεξίας μέγας ἀντίπαλος, ὃς οὔτ᾽ αὐτὸς δύο χιτῶνας ἠνέσχου τὴν ἀρχὴν κτήσασθαι, πολὺ μὲν οὖν εἰ καὶ ἕνα, καὶ ἡμᾶς τοῖς οὐκ ἔχουσι συμμερίζεσθαι πείθεις. Πῶς οὖν ἐνταῦθα σὺ μόνον ἑτεροῤῥεπής τε καὶ ἄνισος, διττὰς μὲν δι᾽ ἔτους σεαυτῷ τὰς μεγίστας τελετὰς καὶ τιμάς, τοῖς δ᾽ ὁμοτίμους τούτοις καὶ ὁμοδόξοις ἀνὰ μίαν ἑκατέρῳ τοσαύτην τελεῖσθαι καταδεχόμενος;».[5]
Δικαίως ὁ ἱερός Πατήρ ἐδοξάσθη ἀπό τήν Ἐκκλησίαν καί τό πλήρωμά Της. Ἀγάπησεν ὑπερβαλλόντως τόν ἄνθρωπον καί κυρίως τόν πάσχοντα ἄνθρωπον. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἀντικρύζει τὸν Θεὸν μέσα εἰς τὸν πεπτωκότα ἀλλὰ καὶ θεούμενον ἄνθρωπον. Συμφώνως πρός τόν λόγον τοῦ Κυρίου «ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε»[6], ἀνάλωσε τόν ἑαυτόν του διά τήν ἀνακούφισιν καί πνευματικήν πρόοδον τοῦ ποιμνίου του. Αὐτήν τήν ἀγάπην, κατά τό πρότυπον τοῦ Χριστοῦ, τήν ἀνιδιοτελῆ ἀγάπην προσφέρει: «Ὁ ἀγαπῶν οὐκ ἐπιτάττειν βούλεται μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐπιτάττεσθαι· καὶ χαίρει μᾶλλον ἐπιταττόμενος, ἤπερ ἐπιττάτων. Ὁ ἀγαπῶν χαρίζεσθαι βούλεται μᾶλλον, ἤ χάριν λαμβάνειν· … Ὁ ἀγαπῶν καὶ βούλεται χαρίζεσθαι τῷ ἀγαπωμένῳ, καὶ οὐ βούλεται δοκεῖν χαρίζεσθαι».[7]
Ὁμιλεῖ διὰ τὴν ἀγάπην τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπον. Ἕνα ἀπό τά πλέον χαρακτηριστικά χωρία του εἶναι ἐκεῖνο τό ὁποῖον ἀναφέρεται στήν ἀγαπητικήν σχέσιν τοῦ Χριστοῦ μέ τόν ἄνθρωπον. Λέγει, ἐκ προσώπου τοῦ Χριστοῦ, ὁ ἱερός πατήρ διά τὸν ἄνθρωπον: «Ἐγὼ πατήρ, ἐγὼ ἀδελφός, ἐγὼ νυμφίος, ἐγὼ οἰκία, ἐγὼ τροφή, ἐγὼ ἱμάτιον, ἐγὼ ῥίζα, ἐγὼ θεμέλιος, πᾶν ὅπερ ἂν θέλῃς ἐγώ· μηδενὸς ἐν χρείᾳ καταστῇς…. ἐγὼ καὶ φίλος, καὶ μέλος, καὶ κεφαλή, καὶ ἀδελφός, καὶ ἀδελφή, καὶ μήτηρ, πάντα ἐγώ, μόνον οἰκείως ἔχε πρὸς ἐμέ. Ἐγὼ πένης διὰ σὲ καὶ ἀλήτης διὰ σέ, ἐπὶ σταυροῦ διὰ σέ, ἐπὶ τάφου διὰ σέ, ἄνω ὑπέρ σοῦ ἐντυγχάνω τῷ Πατρί, κάτω ὑπὲρ σοῦ πρεσβευτὴς παραγέγονα παρὰ τοῦ Πατρός. Πάντα μοι σύ, καὶ ἀδελφός, καὶ συγκληρονόμος, καὶ φίλος, καὶ μέλος. Τί πλέον θέλεις;».[8]
Αὐτῆς τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί Πατρός ἐπιθυμεῖ διακαῶς ὁ ἱερός πατήρ νά γίνουν ἀποδέκτες καί κοινωνοί οἱ ἄνθρωποι καί παρακλητικῶς ἀπευθύνεται στούς χριστιανούς τῆς ἐποχῆς του καί σέ ὅλους ἐμᾶς, νά μή μένωμε χωρισμένοι ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί ῥαθύμως ἀμελοῦντες τήν προσευχήν: «Σχολάσατε τοίνυν διαπαντὸς καὶ παραμείνατε τῷ Κυρίῳ Θεῷ ἡμῶν, ἕως οὗ οἰκτειρήσῃ ἡμᾶς καὶ μηδὲν ἕτερον ζητήσατε, ἢ μόνον ἔλεος παρὰ Κυρίου τῆς δόξης. Ζητοῦντες δὲ ἔλεος, ἐν ταπεινῇ καὶ ἐλεεινῇ καρδίᾳ ζητεῖτε, καὶ βοᾶτε ἀπὸ πρωὶ ἕως ἑσπέρας, εἰ δυνατόν, καὶ ὅλην τὴν νύκτα, τό, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησον ἡμᾶς… Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, μὴ χωρίζετε τὰς καρδίας ὑμῶν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ προσμένετε καὶ φυλάττετε αὐτὴν μετὰ τῆς μνήμης τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πάντοτε, ἕως οὗ ἐμφυτευθῇ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου ἔσω ἐν τῇ καρδίᾳ·»[9]
Προσευχητικῶς εὑρισκόμενοι σήμερον, ἐν μέσῳ κινδύνου καί προσβολῆς θανάτου πανδημικοῦ, στρέφομεν τό βλέμμα μας πρός τόν Τρισάγιον Θεόν, τήν ὑπερευλογημένην Κυρίαν Θεοτόκον τήν σκέπην καί προστασίαν τῆς Καλαμάτας, τήν Παναγίαν τήν Ὑπαπαντήν καί τόν θεράποντά Των Ἅγιον Χρυσόστομον· καί ἀπευθύνομεν δέησιν διά πάντα ἄνθρωπον, καί, διά τόν συνώνυμον τοῦ ἱεροῦ πατρός, πατέρα καί Μητροπολίτην μας Κύριον Χρυσόστομον, τήν ὁρατήν κεφαλήν τοῦ θεανθρωπικοῦ σώματος τῆς τοπικῆς μας Ἐκκλησίας, διότι, ὑπάρχει καί ἀντικατοπτρίζει, ἐν μέν τῇ ἀρχιερατικῇ του ἰδιότητι τόν θεῖον χαρακτῆρα τῆς Ἐκκλησίας, ἐν δέ τῇ πατρικῇ καί διδακτικῇ φυσιογνωμίᾳ του, τόν ἐμπνευστήν τῆς ἐν Χριστῷ ἑνότητός μας καί ὁδηγόν ἐν τῇ πίστει καί ὁμολογοῦμεν ταῦτα ἐν βεβαιότητι[10], καί εὐχόμεθα,
Ἔτη πολλά, ὑγιεινά καί εὐφρόσυνα. Ἀμήν!
Υποσημείωση τίτλου: (Πρβλ., Γρηγ. τοῦ Θεολόγου Λόγος Κ.Α.’ Β.Ε.Π.Ε.Σ. 59, σ. 148.)
[1] Πρβλ., Ἀναστάσιμος Κανών Πάσχα, γ΄ τροπάριον ζ΄Ὠδῆς.
[2] Πανηγυρική Α΄ 21, 1. Παπατριανταφύλλου – Θεοδωρίδη Ν. – Γιάγκου Θ., Ἁγίου Νεοφύτου τοῦ Ἐγκλείστου Συγγράμματα: Πανηγυρικὴ Α΄, τ. Γ΄, ἔκδ. Ἱερά Βασιλική καί Σταυροπηγιακή Μονή Ἁγίου Νεοφύτου, Πάφος 1999.
[3] ὅπ. ἀν., Πανηγυρική Α΄ 21, 36.
[4] Μητροπολίτου Μεσσηνίας Χρυσοστόμου Θέμελη, «Ἡ κοσμητικὴ φρασεολογία εἰς τὸν ἱερὸν Χρυσόστομον ἐν τῇ ἐν χρήσει ὑμνογραφίᾳ», ΘΕΟΛΟΓΙΑ, τ. ΚΗ΄, Ἀπρίλιος-Ἰούνιος 1957, τεῦχ. Β΄, σ. 175.
[5] Ἰωάννου Μαυρόποδος, Λόγος εἰς τοὺς τρεῖς Ἁγίους Πατέρας καὶ Διδασκάλους, Βασίλειον τὸν μέγαν, Γρηγόριον τὸν Θεολόγον καὶ Ἰωάννην τὸν Χρυσόστομον, ἔκδ. P. de lagarde, Iohannis Euhaitorum Metropolitae quae in codice Vaticano Graeco 676 su per sunt, gottingae 1882, σ. 106-107.
[6] Ματθ. κε΄ 40.
[7] Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, «Περὶ τῆς τελείας ἀγάπης…», 2, ΕΠΕ 31, 340.
[8] Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Ὁμιλία οστ’εἰς τό κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιον, ΕΠΕ, 12, 34.
[9] Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Ἐπιστολή πρός Μοναχούς, PG 60, 752.
[10] Πρβλ., Χρυσ. Κωνσταντινίδου, Μητροπολίτου Μύρων, Τάδε λέγει Πατριαρχικὸς Ἄμβων… ἐκδ. ΤΕΡΤΙΟΣ, Κατερίνη 1991, σ. 22.
