Ο συνθέτης του Κανόνα της Κυριακής της Απόκρεω - Θεόδωρος ο Στουδίτης (759 - 826)

Ο συνθέτης του Κανόνα της Κυριακής της Απόκρεω – Θεόδωρος ο Στουδίτης (759 – 826)

6 Μαρτίου, 2021
9:07 μμ

Του Ιωάννη Βαζούρα, Πρωτοψάλτη του Ι. Ναού Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Χαροκόπου Καλλιθέας για το Arxon.gr

Ο μέγας αυτός άγιος της Εκκλησίας ( η μνήμη του τιμάται την 11^η Νοεμβρίου), υπήρξε υπέρμαχος στον αγώνα υπέρ των αγίων Εικόνων ,στην δεύτερη φάση της Εικονομαχίας. Εισήγαγε σπουδαίες μεταρρυθμίσεις στον μοναχικό βίο και πολέμησε την εκκοσμίκευση της Εκκλησίας. Προερχόταν από οικογένεια ευγενών, και μαζί με τον θείο του Πλάτωνα, αποσύρθηκε σε ένα κτήμα της οικογένειάς του, σε ένα χωριό της Βιθυνίας στο Σακκούδιο, όπου το μετέτρεψε σε μοναστικό κέντρο[1]. Έκτοτε άρχισε τον αγώνα και αναδείχθηκε σε ηγέτης των Ζηλωτών, που είχε ως συνέπεια να συγκρουσθεί πολλές φορές με την αυτοκρατορική εξουσία. Αφορμή για την πρώτη του σύγκρουση, ήταν το διαζύγιο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Στ’ και ο γάμος του με την δεύτερη ξαδέλφη του Θεοδώρου, Θεοδότη. Αποτέλεσμα αυτού, ήταν να διαλυθεί ή ιδρυθείσα υπό του Θεοδώρου Ιερά Μονή του Σακκουδίωνος, κατόπιν αυτοκρατορικής διαταγής. Μετά την επικράτηση της Ειρήνης, δόθηκε στον Θεόδωρο, η ερειπωμένη μονή του Στουδίου, όπου ο Θεόδωρος την μετέτρεψε σε μεγάλο μοναστικό κέντρο με 700 περίπου μοναχούς. Η Ιερά Μονή του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου «εν τοις Στουδίοις», ιδρύθηκε υπό του Πατρικίου Στουδίου το 465 και από τον θ’ αιώνα, υπήρξε το κυριότερο κέντρο της εκκλησιαστικής υμνογραφίας και μουσικής.[2] Τα έργα των Στουδιτών μοναχών, δεν έχουν την αίγλη και την πρωτοτυπία του Ρωμανού του Μελωδού, ούτε την τέχνη και την ακρίβεια του Δαμασκηνού και Κοσμά του Μελωδού, αλλά έχουν ως κοινό τους γνώρισμα το πομπώδες ύφος, τους πλατειασμούς και την εφευρετικότητα νέων σύνθετων επιθέτων. Αναφέρεται δε, ότι στους Στουδίτες μοναχούς, δίδασκε την ψαλμωδία των ύμνων και ανέδειξε πολλούς μαθητές. Μεταξύ των υμνογράφων και ασματογράφων ως μαθητές του Θεοδώρου διακρίνονται οι Στουδίτες: Συμεών, Θεόκτιστος, Ανατόλιος, Αρσένιος , Κλήμης, Κυπριανός, Πέτρος και πολλοί άλλοι .

Έγραψε πάμπολλα εκκλησιαστικά συγγράμματα, στιχηρά για πολλές εορτές αγίων, ολόκληρες ακολουθίες καθώς και πολλούς ασματικούς κανόνες. Μαζί με τον αδερφό του, Ιωσήφ μετέπειτα αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης, μελοποίησε τους Κανόνες που υπάρχουν στο Τριώδιο. Τεράστια υμνογραφικά του έργα, θεωρούνται οι Αναβαθμοί που υπάρχουν στο βιβλίο της Οκτωήχου, ο κανόνας που ψάλλεται την Κυριακή της Ορθοδοξίας κατά την διάρκεια της λιτάνευσης των Ιερών Εικόνων, καθώς και ο παρακλητικός κανόνας στον Κύριο Ιησού που προορίζεται για τις αγρυπνίες. Κατά τις μαρτυρίες του Λαυρεωτικού Κώδικα 1212, της Εθνικής Βιβλιοθήκης των Παρισίων 244 και Βατοπεδίου 771, αποδίδονται στον Θεόδωρο τον Στουδίτη , οι κανόνες του Σαββάτου και της Κυριακής της Απόκρεω, ο κανόνας του Σαββάτου της Τυρινής και ο κανόνας της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως. Επίσης αποδίδονται στον Θεόδωρο και τα τετραώδια των Σαββάτων της Β’ , Γ’ , Δ’ και Ε’ εβδομάδος των Νηστειών καθώς και τα Στιχηρά ιδιόμελα των Αίνων της Μ. Πέμπτης. [3]Μεγάλη αξία έχουν και οι ομιλίες του, πολλές από τις οποίες διασώθηκαν σε δύο συλλογές με τον τίτλο , Μεγάλη Κατήχηση και Μικρή Κατήχηση. Στις ομιλίες του αυτές, ο Θεόδωρος με ύφος ταπεινό και με θέρμη συνάμα, εκθέτει τις σκέψεις προς τα πνευματικά του τέκνα, τους μοναχούς του, για τα ιδεώδη του μοναχικού βίου και τα καθήκοντα των μοναχών.

Λόγω του σκληροτράχηλου αγωνιστικού φρονήματός του , ο Θεόδωρος εξορίστηκε από τον Αυτοκράτορα Νικηφόρο Α΄ το 809, διότι στηλίτευσε ως αντικανονική την εκλογή ως Πατριάρχη του αυτοκρατορικού συμβούλου Νικηφόρου του Α’. Λόγω της ανακίνησης του εικονομαχικού ζητήματος από τον αυτοκράτορα Λέοντα Ε΄ τον Αρμένιο, ο Θεόδωρος οργάνωσε διαδηλώσεις εναντίον του αυτοκράτορα , με συνέπεια να εξοριστεί για τρίτη φορά μακριά από την Μονή του. Παρόλες τις κακουχίες που υπέστη δεν έπαψε ποτέ, ακόμη από την εξορία, να στηλιτεύει τις αυτοκρατορικές αποφάσεις κατά των Ιερών Εικόνων. Πέθανε εξόριστος το 826 σε ηλικία 67 ετών. Ετάφη στην Πρίγκηπο, αλλά το 844 έγινε ανακομιδή των λειψάνων του στη Μονή Στουδίου υπό του Πατριάρχου Μεθοδίου του Α’.