Του Ιωάννου Π. Μπουγά – Θεολόγου
Υπέρ της άρσης των όποιων διαφορών των δύο Χριστιανικών Εκκλησιών, Ανατολικής και Δυτικής,τάσσεται ο Παπαφλέσσας, με σκοπό την ευημερία του Ελληνικού Έθνους και μάλιστα σε δύσκολη εποχή, αμέσως μετά την Επανάσταση του 1821.
Το 1823 ο εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων προχωρούσε, και οι ανάγκες για χρήματα αυξάνονταν. Η τότε κυβέρνηση,πέραν των άλλων μέτρων για την εξέρευση χρημάτων, προέβη και στην εφαρμογή της φορολογίας, της λεγομένης δεκάτης. Οι κάτοικοι των νήσων των Κυκλάδων, Καθολικοί πολλοί στο θρήσκευμα, αντιδρούσαν στην πληρωμή των φόρων και μάλιστα το καλοκαίρι του 1823 δημιουργήθηκαν στις Κυκλάδες επεισόδια με την ανάμιξη των ξένων προξένων.
Ως Υπουργός των Εσωτερικών ο Παπαφλέσσας αποστέλλει διαταγή στους Έλληνες πιστούς της Δυτικής Χριστιανικής Εκκλησίας, τους κατοικούντας στον τότε ελεύθερο ελληνικό χώρο και τους δίνει συμβουλές και εντολές ονομάζοντάς τους: Έλληνας της Δυτικής Εκκλησίας.
Οδηγίες, οι οποίες φανερώνουν το ενωτικό πνεύμα που διακατέχει τον φωτισμένο Έλληνα αγωνιστή.
Έχει βαρύνουσα σημασία ότι ο Γρηγόριος Δικαίος είναι μοναχός της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας και Αρχιμανδρίτης, και μάλιστα είχε επαφές με πολλούς άλλους κληρικούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου, επηρεαζόμενος και επηρεάζον για διάφορα εκκλησιαστικά θέματα. Εύστροφος διάνοια, οξύς χαρακτήρας, φύση αγέρωγη, δεν ήταν δυνατόν να δεχτεί καμιά καταπίεση, τόσο για τον ίδιο, όσο και για κάθε συνάνθρωπό του. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Παπαφλέσσας μεγάλωσε σε περιοχή όπου προφανώς κατοικούσαν, για μια περίοδο τουλάχιστον προ του 1800, πιστοί της Καθολικής Εκκλησίας και προφανώς συμβίωσε με αυτούς αφού υπάρχει στο χωριό Άργιλος Μεσσηνίας«ο Άγιος Φαντίνος, λίγο πριν φτάσουμε στο χωριό Άργιλος, είναι πλάι ένας τοίχος αναδυόμενος από σωρούς ερειπίων και συστάδα θάμνων, η μελέτη του μπορεί να μας επιφυλάσσει εκπλήξεις. Θέμα μελέτης πως, ένας Άγιος της Δυτικής Εκκλησίας από την Καλαβρία απέκτησε ναό στην Μεσσηνία. Σημειώνω ότι άλλο ναό του Αγίου Φαντίνου δεν ξέρω στην Ελλάδα, ενώ το μνημείο δεν φαίνεται να είναι κτίσμα των Φράγκων». (Γεώργιος Δημητροκάλλης στο βιβλίο του: Άγνωστοι βυζαντινοί ναοί της Ι. Μητροπόλεως Μεσσηνίας).
Ο Γρηγόριος Δικαίος θεωρεί τους πολίτες ισοτίμους έναντι στον νόμο ανεξαρτήτως των δογματικών τους πεποιθήσεων και επιθυμεί ένα έθνος, το οποίον να διοικήται από νόμους επιτάττοντας την ισονομίαν και να θεωρή όλους τους εις την Ελλάδα γεννηθέντας Έλληνας, και τους της Ανατολικής και τους της Δυτικής Εκκλησίας, και εν γένει όλους τους πιστεύοντας εις Χριστόν, ως ίδια του μέλη.
Σε πρακτικό επίπεδο ο Παπαφλέσσας, ως Υπουργός Εσωτερικών βεβαιώνει τους Έλληνες καθολικούς χριστιανούς, ότι έχουν τα ίδια δικαιώματα και φυσικά υποχρεώσεις έναντι στο κράτος με τους Έλληνες ορθοδόξους.
Η ενότητα στο Έθνος προκύπτει για τον Παπαφλέσσα, όταν δεν υπάρχουν θρησκευτικές αντιπαλότητες. Όταν, υπάρχουν οι όποιες αντιπαλότητες τότε, υπάρχει διχασμός και δεν μπορεί να υπάρξει ευνομούμενη πολιτεία, δεν συγχωρούσι ποτέ εις κανέν Έθνος μόνον δια θρησκευτικάς διαφοράς να είναι διηρημένον.
Τα πολιτισμένα κράτη δεν ταυτίζουν τη θρησκεία με το Έθνος, ούτε με το κράτος, σε αντίθεση με τα λεγόμενα βάρβαρα, τα οποία εξαιτίας και των μικρών θρησκευτικών διαφορών είναι διαιρεμένα. Μόνα τα βάρβαρα έθνη ταυτίζουν την θρησκείαν με τον εθνισμόν, και δια τούτο μικρά μόνη διαφορά θρησκευτική είναι ικανή να διαιρέση έν Έθνος.
Η ύπαρξη ενός Έθνους δεν έχει θεμέλιο, για τον Παπαφλέσσα, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, αλλά έχει στηρίγματα τα κοινά συμφέροντα όλων των πολιτών, συμφέροντα, τα όποια άλλοι δεσμοί συνέχουσι και κρατούσιν εις έν όλον το Έθνος.
Το κείμενο του Παπαφλέσσα αποτελεί κήρυγμα ενότητος, αλλά και μάθημα σε όσους πιστεύουν ότι πατριώτες πρέπει να είναι μόνο οι πιστοί της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Για τον μπουρλοτιέρη των ψυχών πατριώτες είναι, όλοι οι κατοικούντες στον ελληνικό χώρο, ανεξαρτήτως δογμάτων και το κράτος οφείλει να διαλέγεται με όλους.
Ο Παπαφλέσσας, όπως δείχνει ξεκάθαρα η επιστολή, διαλέγεται με ίσους όρους με τους Έλληνες πιστούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, τους θεωρεί ισοτίμους απέναντι στο νόμο με τους Έλληνες ορθοδόξους πιστούς γιατί Άλλο Εθνισμός, και άλλο θρησκεία.
Ο Παπαφλέσσας δεν διακατέχεται από το φοβικό σύνδρομο, το οποίο χαρακτηρίζει πολλούς σήμερα, αυτό της άρνησης του διαλόγου με τους χριστιανούς Καθολικούς αδελφούς μας. Δεν διακατέχεται από μια θρησκόληπτη αντίληψη, η οποία πολλές φορές καταλήγει στη λανθασμένη πεποίθηση ότι εκ του ελληνικού λαού ο ορθόδοξος μόνο είναι «ο εκλεκτός λαός του Θεού», αντίληψη που καλλιεργούν ακόμη σήμερα παρεκκλησιαστικοί και εθνικιστικοί κύκλοι.
Σήμερα, που πολλοί ορθόδοξοι πιστοί θεωρούν, κάθε δυτικό ως κάτι κακό και ως πηγή όλων των δεινών, ο Παπαφλέσσας δίνει το παράδειγμα της ενότητος και της συνεργασίας μεταξύ των δυο Εκκλησιών και αυτή η ενότητα θα πρέπει να ξεκινήσει από την Ελλάδα. Γιατί αιώνες, από τα πρώτα χριστιανικά έτη, τα βυζαντινά έτη, τους χρόνους της Επανάστασης του 1821 και μέχρι σήμερα, στις δύσκολες στιγμές του Γένους η ορθόδοξη Εκκλησία διαλέγεται για να αναδείξει την αλήθεια της ενότητος και διάλογος σημαίνει αποδοχή του άλλου με τις ιδιαιτερότητες του και τα λάθη του.
Αυτήν την αλήθεια του διαλόγου, που οδηγεί στη συνεργασία και ενότητα προωθεί ο Παπαφλέσσας αποστέλλοντας την παρακάτω επιστολή προς τους χριστιανούς Καθολικούς των Κυκλάδων. Η πράξη αυτή τον χαρακτηρίζει ως οικοδόμο της ενότητος μεταξύ Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών Χριστιανών.
Και όπως ο Πάπας Φραγκίσκος υπενθυμίζει: «Υπάρχουν πάντα εκείνοι που καταστρέφουν την ενότητα και που σβήνουν την προφητεία, αλλά ο Κύριος πιστεύει σε εμάς και ρωτά τον καθέναν ξεχωριστά: «Εσύ, εσύ, εσύ, θέλεις να είσαι οικοδόμος ενότητας; Θέλεις να είσαι προφήτης του ουρανού μου επάνω στη γη;». Αδελφοί και αδελφές, ας αποδεχτούμε την πρόκληση του Ιησού και ας βρούμε το θάρρος να του πούμε: “Ναι, το θέλω!”».
Η επιστολή που απέστειλε ο Παπαφλέσσας στους Χριστιανούς των Κυκλάδων νήσων.
«ΠΕΡ. Β’ Άρ. 786 ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Το Υπουργείον των Εσωτερικών
Προς τους Έλληνας της Δυτικής Εκκλησίας
«Και οι φυσικοί, και όσοι εις την φύσιν τού ανθρώπου θεμελιούνται πολιτικοί νόμοι, δέν συγχωρούσι ποτέ εις κανέν Έθνος μόνον δια θρησκευτικάς διαφοράς να είναι διηρημένον διότι ο Εθνισμός δεν στηρίζεται απάνω εις θρησκευτικάς βάσεις, αλλά θεμελιώνεται απάνω εις τόσα και τόσα κοινά όλου τού Έθνους και υλικά και ηθικά συμφέροντα, τα όποια άλλοι δεσμοί συνέχουσι και κρατούσιν εις έν όλον το Έθνος.
Εάν ρίψωμεν τους οφθαλμούς μας εις τον φωτισμένον κόσμον, βλέπομεν πολλά Έθνη, έκαστον των οποίων συνίσταται από θρησκευτάς διαφόρων διδασκαλιών, οίτινες μόλον τούτο είναι εις έν Έθνος συνδεδεμένοι. Παραδείγματα τούτων έχομεν το Γερμανικόν Έθνος, το Ολλανδικόν, το Γαλλικόν κτλ., έκαστον των οποίων συνίσταται από Ευαγγελικούς, Καθολικούς και άλλων διαφόρων διδασκαλιών Χριστιανούς, ενώ το Γερμανικόν είναι έν και μόνον “Έθνος, τοΟλλανδικόν ομοίως, το Γαλλικόν παρομοίως κτλ. Μόνα τα βάρβαρα έθνη ταυτίζουν την θρησκείαν με τον εθνισμόν, και δια τούτο μικρά μόνη διαφορά θρησκευτική είναι ικανή να διαιρέση έν Έθνος.
Το Ελληνικόν Έθνος έλαβε τα όπλα δια να ελευθερωθεί από την φρικτήν τυραννίαν των Τούρκων και να ζήση ως έθνος, έθνος ανεξάρτητον, έθνος ελεύθερον, έθνος το οποίον να διοικήται από νόμους επιτάττοντας την ισονομίαν και να θεωρή όλους τους εις την Ελλάδα γεννηθέντας Έλληνας, και τους της Ανατολικής και τους της Δυτικής Εκκλησίας, και εν γένει όλους τους πιστεύοντας εις Χριστόν, ως ίδια του μέλη.
Τούτο έδειξε πραγματικώς η Σεβαστή Εθνική Συνέλευσις, η οποία ακολουθούσα τον φυσικόν νόμον δεν αποκλείει κανένα Χριστιανόν από το έθνος· άλλα προσκαλεί όλους, όσοι πιστεύουοιν εις τον Χριστόν και έχουσι πάτριον την ελληνικήν γλώσσαν, να μεθέξουσι του υπέρ Πίστεως και Πατρίδος Ιερού Αγώνος, ως φαίνεται καταχωρισμένον εις την § Β’ του συνταγματικού χάρτου, όστις περιέχει την βάσιν τούελληνικού πολιτεύματος.
Και σεις λοιπόν οι χριστιανοί της Δυτικής Εκκλησίας, όσοι είσθε γεννημένοι εις την Ελλάδα, είσθεαχώριστοι από το Έθνος μας. Εάν εκατηχήθητε από ιερείς της Δυτικής Εκκλησίας επαύθατε τάχα να ήσθε τουαυτού Έθνους με τους, όσοι εκατηχήθησαν από ιερείς τής Ανατολικής Εκκλησίας; Μη γένοιτο! Άλλο Εθνισμός, και άλλο θρησκεία. Και σεις είσθε Έλληνες, και υπόκεισθε απαρασάλευτα εις τα αυτά εθνικά χρέη, και έχετε τα αυτά εθνικά δικαιώματα, καθώς και οι της Ανατολικής Εκκλησίας χριστιανοί.·
Όθεν σας συμβουλεύομεν πατρικώς να γνωρίσητε, τα όποια έχετε προς την κοινήν Πατρίδα χρέη, να υπόκεισθε ευπειθώς εις τους νόμους τού Έθνους μας, να πληρώνετε το δέκατον των προϊόντων της ιδιοκτήτου γής σας, και τας λοιπάς νομίμους συνεισφοράς, ως και οι λοιποί Έλληνες.
Εάν όμως τινές από σας αναισθητούντες εις τον φυσικόν νόμον τού εθνισμού, και κωφεύοντες εις την ιεράν φωνήν της Πατρίδος, προφασίζονται τάχα, ότι επειδή είναι της Δυτικής Εκκλησίας χριστιανοί, δια τούτο μόνον έπεται να είναι μέλη τού Γαλλικού Έθνους, ή του Αυστριακού, ή κλπ. τους τοιούτους, ως παραλογιζομένους αφίνομεν κατά το παρόν εις την αναισθησίαν και κουφότητα των, έως να έλθωσιν εις αίσθηοιν. Συγχρόνως όμως τους επιτάττομεν να γνωρίσουν τα χρέη των. Δεν καταδέχονται να είναι Έλληνες; Ας μην είναι. Ας είναι ξένοι. Πάλιν ως ξένους τους επιτάττομεν να γνωρίσουν, ότι υπόκεινται και αυτοί εις τον περί εθνικών δικαιωμάτων νόμον απαράλλακτα, ως και οι Έλληνες, διότι και αυτοί κατοικούσιν ελληνικήν γην. Τα εθνικά δικαιώματα δεν ανάγονται εις υποκείμενα, άλλ’ εις την γην.
Αν φαντάζονται οι τοιούτοι, ότι οι πρόξενοι τάχα των Ευρωπαϊκών Αυλών, τους υπερασπίζονται και διά τούτο δεν πληρώνουν τα χρέη των, λανθάνονται. Διότι οι πρόξενοι βέβαια γνωρίζουν, ότι δεν εστάλθησαν παρά των Αυλών των, διά να κάμουν προσηλύτους, και να μεταπλάττουν τους Έλληνας εις Γαλλικούς και Αυστριακούς κτλ. Έλληνας, ούτε εστάλθησαν διά να αποκόψουν έν ολόκληρον μέρος από το έθνος μας, ούτε διά να γίνωνται εμπόδια εις τα εθνικά μας πράγματα. Οι πρόξενοι, λέγω,γνωρίζουν εντελώς όλα αυτά, και ως φρόνιμοι περιορίζονται εις τα αληθινά χρέη τού υπουργήματός των, και δεν ανακατεύονται εις ξένα πράγματα.
Τούτους λοιπόν τους απόοικείαν θέλησιν αποξενουμένους επιτάττομεν καθ’ όλην την αυστηρότητα της Δικαιοσύνης, να πληρώνουν απροφασίστως και χωρίς αντιλογίας το δέκατον και τας λοιπάς νομίμους συνεισφοράςως και οι Έλληνες.
Έν Τριπολιτζά τη 9 Ιουνίου 1823
Ό υπουργός των Εσωτερικών Γρηγόριος Δίκαιος
(Τ. Σ.) Ό Γεν. Γραμματεύς Γεωρ. Γλαράκης). (Μίμη Φερέτου, ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ 1969-1970,Αθήναι 1972, σελ. 4-5).
