Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

«Είναι φοβερός ο τρόπος με τον οποίο η παράνομη συναγωγή καταδίκασε σε θάνατο τον Βασιλέα της Κτίσεως, χωρίς να ντραπεί τις γενόμενες από Αυτόν ευεργεσίες. Εκείνος, όντας κρεμάμενος στον Σταυρό, ρώτησε τους σταυρωτές Του· Λαέ μου τι έκανα σε εσένα ώστε να αξίζω αυτή τη μεταχείριση; Εγώ δεν ευεργέτησα με θαύματα την Ιουδαία, εγώ δεν ανέστησα νεκρούς μονάχα με ένα μου λόγο; Εγώ δεν θεράπευσα κάθε ασθένεια; Τι είναι αυτό όπου μου ανταποδίδετε; Γιατί λησμονείτε τις ευεργεσίες μου; Αντί για τη θεραπεία, μου προξενείτε πληγές· αντί για την παροχή ζωής στους νεκρούς, εσείς με κρεμάται στο ξύλο ως κακούργο, ενώ είμαι ευεργέτης σας· με θεωρείτε παράνομο, ενώ σας έδωσα το Νόμο· υφίσταμαι την καταδίκη σας, ενώ είμαι Βασιλέας των πάντων». Ο Υιός της Παρθένου, ευρισκόμενος επάνω στον Τίμιο Σταυρό με σκοπό να νικήσει το Διάβολο, ελέγχει (κατά τον υμνογράφο) τους σταυρωτές Του, υπενθυμίζοντας σε αυτούς το εύρος των ευεργεσιών που έπραξε στην Ιουδαία κατά την επίγεια παρουσία Του. Η προσλαλιά του Εσταυρωμένου Δεσπότη απηχεί ενοχλητικά στα αυτιά των Αρχιερέων και των Φαρισαίων οι οποίοι, ακόμα και μετά το θάνατο του ενοχλητικού Διδασκάλου, έσπευσαν να σφραγίσουν τον τάφο ώστε να μην εγερθεί από τους νεκρούς η όντως Ζωή.

«Είναι φοβερό και παράδοξο μυστήριο, αυτό το οποίο σήμερα επιτελέσθηκε. Αυτός όπου οι άνθρωποι δεν δύνανται να αγγίξουν, ευρίσκεται καρφωμένος στον Σταυρό και είναι δέσμιος Αυτός ο οποίος έλυσε την κατάρα του Αδάμ. Αυτός ο οποίος γνωρίζει τις καρδιές των ανθρώπων, με άδικο τρόπο δικάζεται· κλείνεται στη φυλακή Αυτός που οριοθέτησε την άβυσσο· παρουσιάσθηκε στον Πιλάτο, Εκείνος στον οποίο στέκονται με τρόμο ενώπιόν Του οι ουράνιες Δυνάμεις· δέχεται ράπισμα από το χέρι του πλάσματος ο Πλάστης, καταδικάζεται σε σταυρικό θάνατο, Αυτός που θα κρίνει ζώντες και νεκρούς· κλείνεται στον επίγειο τάφο, Αυτός ο οποίος θα διαλύσει την κυριαρχία του Άδη». Η ανθρωπότητα έγινε μάρτυρας της αγάπης του Θεού προς αυτήν και είδε το Δημιουργό της να υπομένει εξευτελισμούς και ταπεινώσεις ώστε να κατέλθει στον Άδη και να μεταφέρει την αναγγελία της σωτηρίας στους νεκρούς. Μετά την Αποκαθήλωση, το σκήνωμα του Δεσπότη τοποθετείται εντός του κενού μνημείου, ώστε ο Κύριος «καθαρίσαι αὐτὸν (τον πάσχοντα δούλο κατά τον προφήτη Ησαΐα) τῆς πληγῆς». Ο Μεσσίας θάπτεται ως ξένος από τον ευσχήμονα βουλευτή Ιωσήφ και η Παναγία στέκεται μπροστά από τον λίθο του μνήματος, περιμένοντας με βεβαιότητα και μεγάλη προσμονή την Ανάσταση.

«Όταν αποτέθηκες στον καινούργιο τάφο, υπέρ της σωτηρίας όλων Εσύ, ο Λυτρωτής όλης της Κτίσεως, τότε ο καταγέλαστος Άδης, αφού Σε είδε να έρχεσαι προς αυτόν, τρομοκρατήθηκε· οι μοχλοί των θυρών του έγιναν κομμάτια, οι πύλες του διαλύθηκαν, τα μνήματα ανοίχθηκαν και νεκροί ηγέρθησαν· εκείνη τη στιγμή ο Αδάμ, με ευγνωμοσύνη και γεμάτος χαρά (για τη λύτρωσή του) έλεγε μεγαλόφωνα σε Εσένα· Δόξα στην άπειρη ταπείνωσή Σου, φιλάνθρωπε Κύριε». Ο Υιός και Λόγος του Θεού κατέρχεται στον Άδη και διαλύει κάθε αντίσταση των δαιμονικών δυνάμεων. Εισερχόμενος στην ανθρωπομορφική αναπαράσταση του βασιλείου των νεκρών, όπου κυριαρχούσε ο βασανισμός των ψυχών, ο Λυτρωτής σπεύδει να συναντήσει τον Αδάμ, τον οποίο ελευθερώνει από τα δεσμά των βασανιστών του. Η κάθοδος στον Άδη, την οποία εορτάζουμε το Μεγάλο Σάββατο και ο λαός ονομάζει «πρώτη Ανάσταση», είναι η ημέρα όπου ο Ιησούς Χριστός μεταφέρει το χαρμόσυνο μήνυμα της ελευθερίας από το θάνατο στους απ’ αιώνος νεκρούς. Συνεπώς, το Μεγάλο Σάββατο ο Θεός ετοιμάζει την επάνοδο των Πρωτοπλάστων στον Παράδεισο, διαλύοντας την ισχύ του θανάτου επάνω στον άνθρωπο.

Εκτός από την Παναγία, σύμφωνα με τον υμνογράφο, οι Μυροφόρες συνοδεύουν το Κύριο στο κενό μνημείο και επιζητούν «δεῖξον ἡμῖν ὡς προεῖπας, Χριστὲ τὴν Ἀνάστασιν». Τα τάγματα των Αγγέλων και οι νεκροί από τον Άδη απορούν για τον τρόπο με τον οποίο ο «Μονογενής Υἱός καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ» ευρίσκεται ταυτόχρονα μαζί με τον Πατέρα στον Ουρανό και την ίδια στιγμή με το θάνατό Του διαλύει την εξουσία του Άδη. Με την βούλησή Του, ο Αχώρητος κλείσθηκε σε ένα μνημείο και με το θάνατό Του μεταβάλλει τους θνητούς σε αθάνατους. Ακόμα και ο ίδιος ο Άδης, κατά τον υμνογράφο, διαπιστώνει ότι «Ήταν προτιμότερο για εμένα να μην δεχθώ στα σπλάγχνα μου Εκείνον που γεννήθηκε από την Μαρία. Αυτός, όταν ήλθε σε εμένα, διέλυσε την εξουσία μου και ως Θεός ανέστησε τις ψυχές όπου κρατούσα δέσμιες. Ο Ποιμένας σταυρώθηκε και ανέστησε τον Αδάμ· εγώ στερήθηκα όσους είχα εξουσία επάνω τους και εξέβαλα όσους είχα καταπιεί από την απαρχή της ανθρωπότητας. Αυτός που σταυρώθηκε άδειασε τους τάφους και η εξουσία μου μηδενίσθηκε».

Σύμφωνα με τον άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων, «ο Δεσπότης τέθηκε κατά την ανθρώπινη φύση σε ένα μνημείο λαξευμένο στην πέτρα· αλλά οι πέτρες ράγισαν από το φόβο τους για την παρουσία Του. Κατέβηκε (ο Κύριος) στα καταχθόνια, με σκοπό να ελευθερώσει τους εκεί ευρισκόμενους δικαίους· πρόθεση του Ιησού Χριστού, όπως λέει ο Ησαΐας, ήταν να χαρίσει την ελευθερία σε όσους προφήτευσαν τον ερχομό Του. Επομένως, ο Χριστός χαρίζει τον Παράδεισο στον Δαβίδ, στον Σαμουήλ και στους Προφήτες. Επιπλέον, ο Μεσσίας πορεύθηκε στον Άδη για να συναντήσει τον Πρόδρομο Ιωάννη, να τον αποκαταστήσει στον Παράδεισο και να απαντήσει στο ερώτημα του· Εσύ είσαι ο ερχόμενος ή να αναμένουμε κάποιον άλλο; ». Η θυσία του Θεανθρώπου ολοκληρώθηκε και η πορεία του στον Άδη ευρίσκεται σε εξέλιξη. Εμείς, καθώς θα αναμένουμε την Ανάστασή Του, ας υπερβούμε τα κοσμικά κριτήρια περί του τρόπου εορτασμού των ημερών και ας εστιάσουμε την προσοχή μας στην ουσία του γεγονότος· δηλαδή ότι «ὁ Μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, διὰ τῆς κατὰ τὸν θάνατον οἰκονομίας, τῇ σαρκὶ σαββατίσας καὶ διὰ τῆς Ἀναστάσεως, ἐδωρήσατο ἡμῖν ζωὴν τὴν αἰώνιον», Αμήν!