Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Ὅτε ἐν σταδίῳ τῷ φρικτῷ, Ἰουλιανὴ διεσκόπει ἡ παμμακάριστος, Μάρτυρα τὴν ἔνδοξον, Βαρβάραν μάστιξιν, ἐναθλοῦσαν βασάνοις τε, ποικίλοις τὸ σῶμα, ἄπαν συγκοπτόμενον, θερμοῖς τοῖς δάκρυσι, Λόγε τοῦ Θεοῦ ἀνεβόα· Ταύτης κοινωνὸν με γενέσθαι, ἄρτι καταξίωσον φιλάνθρωπε – Όταν η ένδοξος Μάρτυς Βαρβάρα ευρισκόταν στο φρικτό στάδιο της δοκιμασίας, τότε η παμμακάριστος Ιουλιανή παρακολουθούσε το σώμα της Βαρβάρας να υποφέρει από τα βασανιστήρια και με θερμά δάκρυα αναφώνησε προς τον (Υιό και) Λόγο του Θεού· Φιλάνθρωπε, αξίωσέ με να καταστώ κοινωνός των μαρτυρίων της Βαρβάρας». Το πρώτο από τα στιχηρά της Ακολουθίας του Εσπερινού της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας περιγράφει, διά χειρός του υμνογράφου, τη δεκαοκτάχρονη αγία Ιουλιανή να παρακολουθεί την ευρισκόμενη σε όμοια ηλικία Βαρβάρα να υποφέρει, επειδή τόλμησε να ομολογήσει την πίστη της προς τον Κύριο Ιησού Χριστό, σε μία εποχή όπου η Εκκλησία δοκιμαζόταν από ένα εξωτερικό εχθρό, όχι από ομόδοξους «ομολογητές της πίστεως», ο οποίος (εχθρός) δεν ήταν άλλος από το Ρωμαϊκό κράτος. Η αγία Ιουλιανή παρακολούθησε το βασανισμό μίας δυναμικής κοπέλας η οποία, αν και φλεγόταν από αληθινή αγάπη για τον Ιησού Χριστό, εντούτοις δεν ήταν προκλητική προς το Θεό, ούτε διέθετε την αυτοκτονική, σχεδόν δαιμονική, τάση των ημερών μας.
Η μεγαλομάρτυρας Βαρβάρα μαρτύρησε από τα χέρια του πατέρα της Διοσκόρου όχι επειδή θεώρησε ότι αποκλειστικά εκείνη θα έσωζε τη διωκόμενη Εκκλησία με τη θυσία της – εάν θεωρούσε, άλλωστε, κάτι τέτοιο, δεν θα ομιλούσαμε περί αγιότητας αλλά περί εγωισμού. Η «ένδοξος» Βαρβάρα, σύμφωνα με το Μέγα Αθανάσιο, έγινε μάρτυρας κατά την προαίρεση και πέτυχε να απονεκρώσει οτιδήποτε τη συνέδεε με την ειδωλολατρική κατάσταση από την οποία εξήλθε. Η «σεμνότατη» Βαρβάρα αξιώθηκε να μαρτυρήσει, σύμφωνα με τον Άγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη, επειδή είχε ταπείνωση και πολύ αγάπη προς το Χριστό. Εάν η Αγία Βαρβάρα, σύμφωνα με τον Αγιορείτη Άγιο των ημερών μας, προχωρούσε εγωιστικά στο μαρτύριο, τότε θα την είχε εγκαταλείψει η Θεία Χάρη και θα είχε αρνηθεί το Δεσπότη Χριστό. Η εποχή κατά την οποία έζησε η Αγία Βαρβάρα (3ος αιώνας μ.Χ.) χαρακτηριζόταν από την ταχεία εξάπλωση του Χριστιανισμού στη ρωμαϊκή οικουμένη και την αντίστοιχη προσπάθεια των κρατικών αρχών να περιορίσουν το αναπόφευκτο, δηλαδή, την αντικατάσταση του Δωδεκαθέου ή άλλων θεοτήτων από μία νέα, ενοποιητική, δυναμική και βιωματικού χαρακτήρα θρησκεία, η οποία είχε ως πυρήνα την ελευθερία των ανθρώπων από τα πάθη και την επίτευξη της κοινωνίας με το θείο, εξαιτίας της έλευσης του Θεού στον άνθρωπο.
Συνεπώς, κατά τη διάρκεια της περιόδου εκείνης, η Εκκλησία αντιμετώπιζε πραγματικό κίνδυνο από την τότε πολιτική κατάσταση και όχι «κατά φαντασία» κινδύνους, όπως αλόγιστα αρεσκόμαστε να παπαγαλίζουμε σήμερα. Το μαρτύριο της Αγίας Βαρβάρας δεν επιτελέσθηκε προκειμένου η «καλλιπάρθενος» Βαρβάρα να προβληθεί μεταξύ των ανθρώπων· σύμφωνα με το σύγχρονο Αγιορείτη Άγιο Εφραίμ Κατουνακιώτη, η Αγία Βαρβάρα επιθυμούσε, μέσω του μαρτυρίου της, να γίνει φανερή στο Θεό και εξαιτίας της Θείας Χάριτος όπου την είχε κατακλύσει, όχι μόνο δεν αισθάνθηκε τους πόνους, αλλά χαιρόταν για την εκούσια επιλογή της να μαρτυρήσει. Η Αγία Βαρβάρα, σύμφωνα με τον ιερό Αυγουστίνο, δεν κατέστη μάρτυρας εξαιτίας του σωματικού της θανάτου, αλλά επειδή είχε ένα συγκεκριμένο σκοπό στην πνευματική πορεία της και αυτός δεν ήταν άλλος από την ουσιαστική ένωση με τον Τριαδικό Θεό. Ο περιγραφόμενος, από τον Απολογητή Αυγουστίνο, σκοπός ενέπνευσε και την Αγία Ιουλιανή, κρυφή χριστιανή και σύζυγο του ειδωλολάτρη αξιωματούχου της Νικομηδείας Ελευσίου, να αποκεφαλιστεί την ίδια ημέρα με την Αγία Βαρβάρα. Με άλλα λόγια, οι δύο «αμνάδες» ενώθηκαν με τον «ουράνιο Νυμφίο» Χριστό, επειδή ακριβώς πόθησαν να αθληθούν ώστε να ζήσουν αιώνια με Αυτόν.
Εξίσου πραγματικό κίνδυνο για το Χριστιανισμό αντιμετώπισε ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ο οποίος, κατά τον 8ο αιώνα μ.Χ., συγγραφικά υπερασπίσθηκε την Εκκλησία απέναντι στη βούληση της Βυζαντινής Πολιτείας να επιβληθεί σε αυτή, διά της Εικονομαχίας. Παρά τις διώξεις και τις εξορίες όπου βίωσε, ο Ιωάννης Δαμασκηνός επιχειρηματολογούσε υπέρ της ορθής προσκύνησης των ιερών εικόνων και με το στιβαρό θεολογικό λόγο του, μακριά από τους φανατισμούς μερίδας των εκκλησιαστικών ταγών και του ποιμνίου της εποχής, παρέδωσε στην Εκκλησία τα απαραίτητα εφόδια για τη σύγκληση της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Εκτός από τους παραπάνω τιμωμένους Αγίους, την ίδια ημέρα τιμούμε τη μνήμη του Αγίου Σεραφείμ, επισκόπου Φαναρίου και Νεοχωρίου, ο οποίος το 1601 εκτελέσθηκε από τους Τούρκους, εξαιτίας του αποτυχημένου επαναστατικού κινήματος του Διονυσίου Φιλοσόφου στη Θεσσαλία. Ο επίσκοπος Σεραφείμ υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια προκειμένου να διασώσει το ποίμνιό του από την εκδικητικότητα των Οθωμανών και να μην προδώσει την πίστη του στον αληθινό Θεό, βιώνοντας απόλυτα τον σκοπό για τον οποίο θυσιαζόταν.
Η παρατεινόμενη λοιμική ασθένεια των ημερών μας είναι μία δοκιμασία όπου ο Θεός έχει επιτρέψει όχι για να αυξήσει τον αριθμό των «ομολογητών» ή να γίνει αποδέκτης προκλητικών συμπεριφορών επίκλησης της βοήθειάς Του. Είναι μία δοκιμασία όπου παραχωρήθηκε ώστε να παιδαγωγηθούμε και να ωφεληθούμε πνευματικά· η ωφέλεια θα επέλθει εάν αντιληφθούμε το μέγεθος της αποστασίας μας και συνεκδοχικά εργασθούμε για την επαναφορά μας προς το σκοπό της κοινωνίας με το Θεό. Το σωματικό και ομολογιακού χαρακτήρα μαρτύριο των εορταζόμενων Αγίων συνιστά αφορμή να εννοήσουμε πως τα πρόσωπα αυτά είχαν ένα σκοπό στη ζωή τους, δηλαδή, την ουσιαστική κοινωνία με το Θεό. Εάν πιστεύουμε ή θεωρούμε ότι η σωτηρία μας θα επέλθει αναπέμποντας πειρασμικές προκλήσεις στο Θεό ή έχοντας την πεποίθηση ότι ο Θεός θα μας προστατεύσει από την ασθένεια χωρίς να μεριμνήσουμε και οι ίδιοι τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους, τότε μάλλον έχουμε παρεκκλίνει από το σκοπό της υπάρξεώς μας. Ο Θεός έχει παραχωρήσει σε όλους την ελεύθερη βούληση ώστε να επιλέξουμε την πορεία της ζωής μας, αλλά δεν είναι υπεύθυνος για την κακή χρήση του αυτεξουσίου μας. Εν κατακλείδι, ο Θεός σεβάσθηκε την επιλογή των τιμωμένων Αγίων να ομολογήσουν το Όνομά Του, όπως ακριβώς σέβεται, χωρίς να παρεμβαίνει, την ελεύθερη επιλογή των ανθρώπων να συμπεριφέρονται όπως εκείνοι θεωρούν απέναντι στους συνανθρώπους τους. Χρέος δικό μας είναι, σεβόμενοι έκαστος την επιλογή του αδελφού του, να ικετεύσουμε το Θεό και να γίνουμε πνευματικά κοινωνοί του μαρτυρίου της τιμώμενης Αγίας Βαρβάρας όπως λυτρωθούμε από τις διάφορες ψυχικές και σωματικές ασθένειες. Αμήν!
