Η χώρα μας εκτός από τον ήλιο και την θάλασσα διαθέτει ένα πλούσιο πολιτισμό σημαντικών θρησκευτικών μνημείων, τα οποία αποτελούν πόλο έλξης χιλιάδων προσκυνητών – τουριστών εντός κι εκτός αυτής.
Παρά το μεγάλο πλήθος θρησκευτικών μνημείων, ο προσκυνηματικός τουρισμός αποτελεί ένα προϊόν, το οποίο δεν έχει ακόμα διαμορφωθεί πλήρως και όπως θα έπρεπε.
Ο Πανοσιολ. Αρχιμανδρίτης Σπυρίδων Κατραμάδος, Γραμματέας του Συνοδικού Γραφείου Προσκυνηματικών Περιηγήσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος, σε αποκλειστική και εκ βαθέων συνέντευξή του στο Arxon.gr και στον Επαμεινώνδα Μανδρώνη αναφέρεται πρωτίστως στην έννοια του προσκυνηματικού τουρισμού, καθώς και στα οφέλη του.
Μιλώντας για το έργο της Κοινής Επιτροπής Εκκλησίας και Υπουργείου Τουρισμού για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης μορφής τουρισμού δηλώνει, ότι δεν υπάρχει καμία μορφή συνεργασίας με τη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου, εκθειάζοντας ταυτόχρονα την άψογη συνεργασία, αλλά και το έργο που παράχθηκε επί Υπουργίας Όλγας Κεφαλογιάννη και Έλενας Κουντουρά.
“Με την Εκκλησία της Κρήτης, των Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου, αλλά και τις Μητροπόλεις της Εκκλησίας της Ελλάδος υπάρχει άψογη συνεργασία”, ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ερωτηθείς για το μέλλον του προσκυνηματικού τουρισμού στην Ελλάδα υποστήριξε ότι δεν έχει ημερομηνία λήξεως, διότι τα προσκυνήματα του Ελλαδικού χώρου είναι μοναδικά και αναντικατάστατα.
Κλείνοντας, έκανε μνεία σε φράση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος υποστηρίζει ότι “ο Θεός παράλληλα με όσα κάνουμε αναδεικνύει πάντα φωτεινούς τόπους, οι οποίοι έλκουν την χάρη του Αγίου Πνεύματος.
1) Τί εννοούμε όταν μιλάμε για θρησκευτικό – προσκυνηματικό τουρισμό στην Ελλάδα, σε μια χώρα με πλούσια θρησκευτική και πολιτιστική κληρονομιά;
Κατ΄ αρχήν σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την δυνατότητα που μου δίνετε να επικοινωνήσω μαζί σας, αλλά και με όσους ασχολούνται με τα θέματα των προσκυνηματικών περιηγήσεων.
Το 2001 η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος δημιούργησε το Συνοδικό Γραφείο ανάπτυξης των προσκυνηματικών περιηγήσεων, αυτό που ο κόσμος λέει θρησκευτικό τουρισμό. Βλέπετε η Εκκλησία υιοθέτησε τον όρο προσκυνηματικές περιηγήσεις, η οποία απόφαση αναφέρει, ότι ο σκοπός αυτών των περιηγήσεων είναι η ανάπτυξη και η προβολή των Ιερών Μνημείων, των προσκυνημάτων και των Εκκλησιών και ταυτόχρονα η σχέση που δημιουργείται με αυτούς που πηγαίνουν για να προσκυνήσουν και να λάβουν χάρη από αυτούς τους ξεχωριστούς τόπους και να συνδεθούν με αυτούς. Συνεπώς, έχουμε την ανάδειξη και την προβολή των ιερών μνημείων, των ιερών προσκυνημάτων και των Εκκλησιών.
2) Ποιο το έργο της κοινής Επιτροπής Εκκλησίας και Υπουργείου Τουρισμού για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης εναλλακτικής μορφής τουρισμού;
Λοιπόν, εδώ δεν θα είμαι ευχάριστος. Το Συνοδικό Γραφείο Προσκυνηματικών Περιηγήσεων σε επικοινωνία με την αντίστοιχη Επιτροπή των Μητροπόλεων της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης και με τις Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου συνεργάζεται την τελευταία δεκαπενταετία άψογα, στα θέματα των προσκυνηματικών περιηγήσεων.
Το 2015 δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ ο κανονισμός του Συνοδικού Γραφείου και ένα χρόνο πριν το 2014, το Συνοδικό Γραφείο Περιηγήσεων, ο Πρόεδρός του ο Μητροπολίτης Δωδώνης κ. Χρυσόστομος υπέγραψε εκπροσωπώντας την Εκκλησία της Ελλάδος ένα Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Τουρισμού και της Εκκλησίας της Ελλάδος σε θέματα, τα οποία προείπαμε, δηλαδή την ανάδειξη, την προβολή και τις συνέργειες που πρέπει να γίνουν για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού.
Επί Υπουργίας Όλγας Κεφαλογιάννη, η Επιτροπή λειτούργησε άψογα με μέλη από το Συνοδικό Γραφείο της Εκκλησίας της Ελλάδος και Εκπροσώπους από την Εκκλησία της Κρήτης και των Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου. Το ίδιο συνεχίστηκε και με την διάδοχο της κας Όλγας Κεφαλλογιάννη, την Ελένη Κουντουρά, δυστυχώς από την ανάληψη των καθηκόντων πρώτα απ΄ όλα του κ. Χάρη Θεοχάρη του πρώην Υπουργού Τουρισμού και στην συνέχεια με τον κ. Κικίλια, παρά το γεγονός ότι το Συνοδικό Γραφείο έχει ενημερώσει επανηλειμμένα τον Υπουργό, για την ύπαρξη αυτής της Κοινής Επιτροπής δεν έχει καθόλου δραστηριοποιηθεί, δεν έχει καθόλου συνέλθει. Φαίνεται, ότι και ο απελθών Υπουργός κ. Χάρης Θεοχάρης, αλλά και ο νυν Υπουργός κ. Βασίλης Κικίλιας δεν θεωρούν ότι είναι σημαντική η ύπαρξη της συνεργασίας αυτής της Κοινής Επιτροπής κι έτσι η Εκκλησία αγωνίζεται μόνη της, δηλαδή η Εκκλησία της Ελλάδος, της Κρήτης και της Δωδεκανήσου συνεργάζονται μόνες τους και μεταξύ τους για αυτήν την εργασία. Λυπούμαι, γιατί θα έπρεπε και οι δύο Υπουργοί που προανέφερα να έχουν συνεχίσει το έργο των προκατόχων τους. Η κα Κεφαλογιάννη και η κα Κουντουρά είχαν κάνει σπουδαίο έργο στα θέματα των προσκυνηματικών περιηγήσεων, δυστυχώς σήμερα, δεν συνεχίζεται αυτό το πράγμα με την παρούσα ηγεσία του Υπουργείου.
3) Με ποιον τρόπο η Ιερά Σύνοδος, η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών και οι Μητροπόλεις συμβάλλουν στον προσκυνηματικό τουρισμό; Υπάρχουν προτάσεις ώριμων έργων από την Εκκλησία για χρηματοδότηση από πλευράς πολιτείας την περίοδο αυτή;
Πρώτα απ΄ όλα η Εκκλησία της Ελλάδος έστειλε ένα εγκύκλιο σημείωμα στις αρχές του 2015 με την δημοσίευση του κανονισμού λειτουργίας του Συνοδικού Γραφείου από την διοικούσα Επιτροπή του και ζητούσε να υπάρχει εκπροσώπηση κάθε Ιεράς Μητροπόλεως. Δηλαδή κάθε Ιερά Μητρόπολη να ορίσει ένα υπεύθυνο πρόσωπο, το οποίο θα είναι ο συνδετικός κρίκος με τον κεντρικό επιτελικό οργανισμό της Εκκλησίας μας και με τις Μητροπόλεις, το οποίο υπάρχει ήδη σε κάθε Μητρόπολη, δηλαδή ένα εντεταλμένο πρόσωπο στα θέματα των προσκυνηματικών περιηγήσεων.
Αυτό το πρόσωπο τί κάνει; Πρώτα απ΄ όλα στέλνει πληροφοριακό υλικό από τις εργασίες που γίνονται σε ότι αφορά την ανάδειξη και προβολή των εκκλησιαστικών μνημείων, των εκκλησιών και των μοναστηριών. Επίσης, στέλνει τις ανάγκες τις οποίες έχει κάθε Μητρόπολη ανάλογα με τα προσκυνήματα και δίνει πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των προσκυνηματικών περιηγήσεων στη Μητρόπολη. Ταυτόχρονα, λαμβάνει από τον επιτελικό οργανισμό της Εκκλησίας οδηγίες γα περαιτέρω συνεργασία όπως παραδείγματος χάριν την περίοδο των 2 χρόνων πανδημίας δεν μπορούσαμε να έχουμε εύκολα προσκυνηματικές περιηγήσεις με φυσική παρουσία των προσώπων. Οι εκπρόσωποι των Μητροπόλεων καταλογογράφισαν και κατέγραψαν όλα τα εκκλησιαστικά και μοναστηριακά προϊόντα, με σκοπό αυτά να χαρακτηριστούν ως ΠΟΠ ξεχωριστής προελεύσεως και στη συνέχεια να είναι μια περαιτέρω οικονομική ενίσχυση στις Μητροπόλεις μας για την διακονία τους.
Εκτός αυτών η Εκκλησία ολοκληρώνει ένα πρώτο έργο Recall, το οποίο έχει να κάνει με την ψηφιοποίηση όλων των μοναστηριών, των εκκλησιών και των προσκυνημάτων στο Βορειοανατολικό Αιγαίο (Μητροπόλεις: Λήμνου, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Κυκλάδων) και ήδη εγκρίθηκε η συμμετοχή της Εκκλησίας στο δεύτερο κομμάτι Recall Magnum, όπως λέγεται, που είναι η συνέχεια αυτής, της πολύ σπουδαίας εργασίας την οποία επιτελεί η Εκκλησία. Άρα, πρώτον η συνεργασία με τους εκπροσώπους των Μητροπόλεων και της Αρχιεπισκοπής και δεύτερον η συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά και διακρατικά προγράμματα. Ήδη προγραμματίζεται επίσκεψη στην Ιορδανία στα μέσα του μηνός Μαΐου, έπειτα από απαίτηση του κράτους της Ιορδανίας να υπογραφεί ένα πρωτόκολλο συνεργασίας της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Υπουργείου Τουρισμού της Ιορδανίας για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού.
Επίσης, προ ημερών έγινε μια παρόμοια ενέργεια από τον Πρέσβη της Ουγγαρίας στην Ελλάδα, να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη των προσκυνηματικών περιηγήσεων μεταξύ των δύο λαών, πάντα σε συνεργασία, στη μεν Ιορδανία με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων που είναι ποιμαντικός χώρος του, στη δε Ουγγαρία με την άδεια και την συνεργασία του Μητροπολίτη Αυστρίας και το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
4) Η κατάρτιση προσκυνηματικού οδηγού και χάρτη θρησκευτικών προορισμών για την χώρα μας έχει επιτευχθεί;
Ο προσκυνηματικός οδηγός έχει κυκλοφορήσει το 2019 σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή και μάλιστα σε 5 γλώσσες. Είναι αποτέλεσμα της Κοινής Επιτροπής μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Υπουργείου Τουρισμού, που σταμάτησε δυστυχώς επί κ. Χάρη Θεοχάρη και συνεχίζει επί κ. Κικίλια. Το αποτέλεσμα εργασιών που είχαν γίνει επί Υπουργίας της κας Κουντουρά είναι ένας πεντάγλωσσος προσκυνηματικός χάρτης και ένα πεντάγλωσσο έντυπο “Χριστιανισμός και Ελλάδα στα 2000 χρόνια”, το οποίο έχει πολύ σπουδαίο πληροφοριακό υλικό, όπως τηλέφωνα μοναστηριών, που υπάρχουν Ιερά Λείψανα και πολλά άλλα, που θα χρειαστούν σε κάποιον να διοργανώσει ένα προσκύνημα, βάζοντας στο πρόγραμμά του τα τοπικά μνημεία και προσκυνήματα.
5)Σε τί ποσοστό ανέρχεται ο προσκυνηματικός τουρισμός στην Ελλάδα σήμερα;
Κάτι τέτοιο δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε γιατί δεν κρατούμε στατιστικά. Παραδείγματος χάριν μια οικογένεια θέλει να επισκεφθεί τα Μετέωρα, όμως κανείς δεν δηλώνεται για να κρατηθεί ένα αρχείο, συνεπώς δεν μπορούμε να ξέρουμε το ποσοστό. Είναι δεδομένο ότι το ποσοστό θα είναι μικρότερο γιατί λόγω των συνθηκών μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, αφού Ρώσοι τουρίστες στον αριθμό δεν θα έρθουν αναλογικά με τα προηγούμενα χρόνια και το ίδιο και με την Ουκρανία. Γι΄ αυτό γίνονται παράλληλες δράσεις, ώστε να μπορέσουμε να ενισχύσουμε τον τουρισμό και τις προσκυνηματικές επισκέψεις μέσα από άλλες χώρες, όπως την Ιορδανία και την Ουγγαρία.
Προ ημερών επισκεφθήκαμε τον Πρέσβη του Ισραήλ, διότι και οι Εβραίοι ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό της πατρίδος μας, όπως και με τον Πρέσβη της Παλαιστινιακής Αρχής στην Ελλάδα για αντίστοιχα πράγματα. Υπάρχουν κινήσεις και ενδιαφέροντα και από άλλες πηγές. Αντιλαμβάνεστε, πως μια άλλη μεγάλη αγορά για τουρισμό στην πατρίδα μας ήταν η Κίνα. Οι Κινέζοι τουρίστες έρχονται στην Ελλάδα για να θαυμάσουν τον ελληνικό πολιτισμό, ο οποίος είναι αδιάρρηκτος, αρχαίος και χριστιανικός.
6) Το Πατριαρχείο Μόσχας προ ετών απαγόρευσε την έλευση ορθοδόξων Ρώσων σε προσκυνήματα συγκεκριμένων Μητροπόλεων. Επηρεάστηκε ο Ρώσος τουρίστας από αυτή την παρότρυνση του Πατριαρχείου του;
Εάν λάβω υπόψιν μου αυτά τα οποία αναφέρονταν στην προ – κορωνοϊού εποχή δεν νομίζω πως έλαβαν υπόψιν τους οι Ρώσοι τουρίστες την συγκεκριμένη οδηγία. Άλλωστε μην ξεχνούμε όσοι έρχονταν για καθαρώς προσκυνηματικούς λόγους από την Ρωσία, ίσως να ήταν κάτω του 1%. Όσοι έρχονταν από την Ρωσία, έρχονταν για τον τουρισμό τους, όπως πολύ εύστοχα ο Πρόεδρος της Επιτροπής Μητροπολίτης Δωδώνης λέει ότι: στην αναψυχή τους εμείς θα τους θυμίζουμε και την ύπαρξη της ψυχής τους, δηλαδή κάνοντας τις διακοπές τους θα μπορούν να επισκεφθούν και τα διάφορα μέρη που έχουν να κάνουν με προσκυνήματα, προσωπικότητες σοβαρές και άγιες και αυτό μας ευχαριστεί ιδιαίτερα. Δεν μπορώ να ξέρω λεπτομέρειες για αυτήν την κίνηση και δεν με απασχολεί το τί υπέδειξε η Εκκλησία της Ρωσίας. Εμείς συνεχίζουμε κανονικά την προβολή των προσκυνημάτων παντού, ανοιχτοί προς όλους τους ανθρώπους, ανεκτικοί και διακριτικοί. Μάλιστα η συμβουλή μας στους εκπροσώπους των Μητροπόλεων είναι ότι δεν θα αποκλείουμε κανέναν από την δυνατότητα να επισκεφθεί αυτούς τους χώρους, υπό τον όρο να σέβεται την ιερότητα του χώρου και να μην διαταράσσει το πρόγραμμα των προσκυνημάτων.
7) Τέλος, πώς βλέπετε το μέλλον του προσκυνηματικού τουρισμού στην Ελλάδα;
Είναι κάτι που δεν έχει ημερομηνία λήξεως, ευτυχώς γιατί τα προσκυνήματα στην πατρίδα μας είναι μοναδικά. Με τί να αντικαταστήσουμε τα Μετέωρα ή το Άγιον Όρος, δεν υπάρχει κάτι άλλο. Με τί να αντικαταστήσουμε αυτές τις ημέρες με αφορμή την προβαλλόμενη ταινία που αναφέρεται στην βιογραφία του Αγίου Παϊσίου, ο οποίος είχε καταγωγή από την Μικρασία, αλλά μεγάλωσε στην ιδιαιτέρα πατρίδα μου την Κόνιτσα.
Ένας πολύ μεγάλος αριθμός Ελλήνων θαυμάζοντας την ζωή του Αγίου επισκέπτεται το σπίτι του και το μοναστήρι, στο οποίο ο Άγιος ασκήτευσε στην Κόνιτσα, την Ιερά Μονή Στομίου. Βλέπετε ο Θεός παράλληλα με όσα κάνουμε αναδεικνύει φωτεινούς τόπους, όπως λέει και ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης, οι οποίοι τραβούν και έλκουν την χάρη του Αγίου Πνεύματος.
Μας κάνουν εντύπωση τα τηλέφωνα που λαμβάνουμε από την περιοχή της Ηπείρου, όπου εκατοντάδες εκατοντάδων ανθρώπων προγραμματίζουν να επισκεφθούν την Κόνιτσα, το σπίτι του Αγίου, πεζοπορώντας τον ποταμό Αώο, ένα φυσικό μοναδικό κάλος της πατρίδας μας και να φτάσουν να προσκυνήσουν το Μοναστήρι που ασκήτευσε στα πρώτα χρόνια πριν αναχωρήσει για το Άγιον Όρος.
Νομίζω πως ο Θεός αναδεικνύει αυτά τα πράγματα και δεν πρέπει οι άνθρωποι να ανησυχούν αν κάποια χώρα έχει μειώσει την είσοδό της στην πατρίδα μας. Δεν πειράζει, ο Θεός ανοίγει άλλους δρόμους. Ο Θεός δεν ευλογεί άσχημες καταστάσεις, όπως εισβολές, πολέμους, αφαίρεση ζωών και μάλιστα αθώων ανθρώπων, όπως αυτά τα πολύ τραγικά που ζούμε στις μέρες μας.
