Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Ἡ γνώμη τῶν θεοκτόνων, τῇ πράξει τοῦ φιλαργύρου συναρμοσθεῖσα, ἡ μὲν πρὸς ἀναίρεσιν ὡπλίζετο, ἡ δὲ τὰ ἀργύρια ἐφείλκετο· ἀγχόνην γὰρ μεταμελείας τότε προκρίνας, κακῶς τοῦ ζῇν ἐστέρηται – Η απόφαση των θεοκτόνων (Αρχιερέων και Φαρισαίων) συνταίριαξε με την πράξη του φιλάργυρου (Ιουδα) επειδή η πρώτη (απόφαση) προκλήθηκε από τη βούληση της θανάτωσης (του Κυρίου), ενώ η δεύτερη προκλήθηκε από τον πόθο της φιλαργυρίας· γιατί η μεταμέλεια (του Ιούδα) προέκρινε τη λύση της αγχόνης και με βίαιο τρόπο εκείνος στερήθηκε τη ζωή». Ο διδακτικός υμνογραφικός λόγος του αγίου Ανδρέα αρχιεπισκόπου Κρήτης αποτυπώνει με αφοπλιστικό τρόπο ένα από τα κομβικά σημεία της Μεγάλης Πέμπτης, το οποίο δεν είναι άλλο από την απόφαση του Ιούδα Ισκαριώτη να παραδώσει τον Βασιλέα της Δόξης στους επίδοξους εκτελεστές Του. Όπως αναγνώσθηκε στο ευαγγελικό ανάγνωσμα της Μεγάλης Τετάρτης, η σκανδαλώδης εικόνα της αμαρτωλής γυναίκας όπου έχρισε με μύρο τον Ιησού Χριστό και παράλληλα με τα δάκρυά της έπλυνε όχι μόνο τα πόδια Του αλλά και τα δικά της αμαρτήματα, ήταν η «σταγόνα» όπου ξεχείλισε το ποτήρι της πνευματικής ανωριμότητας του Ιούδα και έδωσε το έναυσμα στο σατανά ώστε να εισέλθει στην ψυχή του, όπως σημειώνει ο ευαγγελιστής Λουκάς.
«Το φίλημά σου είναι γεμάτο από δόλο, ο χαιρετισμός σου συνοδεύεται από μαχαίρι πλάνε Ιούδα· επειδή, ενώ με τη γλώσσα σου ομιλείς περί ένωσης με τον Χριστό, με τη διάνοιά σου ενεργείς για τη διάσταση από Αυτόν· γιατί με δόλο προετοίμασες την προδοσία του Ευεργέτη στους παράνομους». Καρπός της κυριαρχίας του σατανά στην ψυχή του Ιούδα είναι η προετοιμασία της προδοσίας του Κυρίου, η οποία έρχεται ως επισφράγισμα στις δόλιες ενέργειες των Αρχιερέων και των πρεσβυτέρων του λαού να δολοφονήσουν τον Μεσσία. Οι άνθρωποι αυτοί αναζητούσαν το κατάλληλο πρόσωπο το οποίο θα ήταν διατιθέμενο να τους οδηγήσει στον Ιησού Χριστό, ενώ η σύλληψή Του έπρεπε να γίνει υπό άκρα μυστικότητα ώστε ο λαός να μην αντιδράσει στα γεγονότα και να χειραγωγηθεί ευκολότερα από τους Φαρισαίους. «Φιλάς και πωλείς Ιούδα, ασπάζεσαι και δεν σε πτοεί ότι ενεργείς με δόλο· ποιος, τρισάθλιε, ασπάζεται εκείνον τον οποίο μισεί; Ποιος ζητάει αντάλλαγμα ώστε να ασπασθεί ως φίλο έναν άνθρωπο; Η αφοσίωσή σου στην αναιδή σου κακοβουλία ελέγχει την προαίρεσή σου να υποδείξεις με φίλημα Εκείνον όπου θα προδώσεις». Η ψυχή του Ιούδα ήταν κυριευμένη με μίσος για τον Διδάσκαλο καθώς διαπίστωνε ότι Εκείνος δεν ήλθε να φέρει ένα νέο κράτος του Ισραήλ, αλλά να προσφέρει στους ανθρώπους τη δυνατότητα επιστροφής στην Ουράνια Βασιλεία, όπου δεν υπάρχουν αξιώματα και κοινωνικές διαβαθμίσεις. Ο υμνογράφος εγκαλεί τον Ιούδα και ψέγει με καταιγιστικό τρόπο ότι ο Ισκαριώτης επέλεξε να υποδείξει το Χριστό στη φρουρά του Ναού με ένα φίλημα.
Ενώ ο Ιούδας σχεδιάζει την προδοσία και αναμένει τη χρηματική αμοιβή του, την ίδια στιγμή ο Θεάνθρωπος στέλνει τον Πέτρο και τον Ιωάννη να συναντήσουν «ἄνθρωπο κεράμιον ὕδατος βαστάζοντα» προκειμένου να τους οδηγήσει στο «ἀνώγαιον μέγα ἐστρωμένον» και να λάβουν χώρα οι απαραίτητες ενέργειες για την ετοιμασία του πασχαλίου δείπνου. Το δείπνο συντελείται το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης και σε αυτό μετέχουν ο Δεσπότης Χριστός, μαζί τους Αποστόλους και τις οικογένειές τους. Κατά τη διάρκεια του δείπνου αυτού χρησιμοποιείται ένζυμος άρτος, επειδή η παράθεση των άζυμων γινόταν στο πασχάλιο δείπνο της Παρασκευής. Το αίτημα του Διδασκάλου να τελεσθεί το πασχάλιο δείπνο την Πέμπτη δηλώνει ότι αφενός είναι το τελευταίο Πάσχα Του στη γη και αφετέρου ότι ο Ίδιος θα θυσιαστεί ως Αμνός κατά τη Μεγάλη Παρασκευή με τη σταυρική Του θυσία. Όπως ακριβώς δεν σπάζανε τα κόκαλα στους αμνούς όπου θυσίαζαν οι Ιουδαίοι, κατά αντίστοιχο τρόπο οι Ρωμαίοι στρατιώτες δεν έσπασαν οποιοδήποτε οστό Του, αλλά κέντησαν την πλευρά Του ώστε να βεβαιωθούν για το θάνατο της τέλειας ανθρώπινης φύσης Του. Αφού ολοκληρώθηκε το δείπνο με τους συγγενείς των Αποστόλων, ο Λυτρωτής συνάγει τους Μαθητές στο υπερώο της οικίας αυτής, με σκοπό να αφήσει ως παρακαταθήκη τις τελευταίες Του διδαχές. Κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, ο Δεσπότης μεταβάλλεται σε διάκονο των Αποστόλων καθώς τους πλένει τα πόδια και με πολύ εύστοχο τρόπο στηλιτεύει τον υπέρμετρο, ίσως επικίνδυνα αφελή, ενθουσιασμό του Πέτρου ότι θα Τον ακολουθήσει στη φυλακή και στο θάνατο.
Ο Αμνός του Θεού προσέρχεται στην εκούσια σφαγή Του και με προθυμία θα δεχθεί τα όσα δεινά θα ακολουθήσουν ώστε να σώσει τον άνθρωπο από τα «βάραθρα της κακίας». Η θυσία Του προσλαμβάνει μεγαλύτερο νόημα καθώς διδάσκει τους Αποστόλους ότι οφείλουν να συμπεριφέρονται ως διάκονοι των ανθρώπων και όχι ως δυνάστες αυτών. Όποιος επιθυμεί να είναι πρώτος, οφείλει την ίδια στιγμή να είναι διάκονος όσων υπερέχει και να είναι πρόθυμος να θυσιάσει την ψυχή του υπέρ των αδελφών του. Βέβαια, η ανθρώπινη αδυναμία δεν επιτρέπει την ταπείνωση όσων επιθυμούν να υπερέχουν, επειδή η υπεροχή συνήθως συνδυάζεται με την κατάχρηση της εξουσίας και με την ψευδαίσθηση ότι διαρκεί παντοτινά. Όποιος είναι δυνατός οφείλει να γνωρίζει ότι ανήλθε και απέκτησε δύναμη με τη χάρη του Θεού· εάν παραδοθεί στην απατηλότητα ότι ευρίσκεται αυτός πρώτος, έπειτα ο Θεός και στο τέλος όλοι οι υποδεέστεροι και ανήμποροι να τον προσεγγίσουν άνθρωποι, τότε η θεία χάρις αποσύρεται και ο εξουσιαστής ταπεινώνεται ώστε να συνειδητοποιήσει το σφάλμα του και να μετανοήσει. Ο Υιός και Λόγος του Θεού, αν και γνωρίζει ότι ο Ιούδας πρόκειται να Τον προδώσει, εντούτοις προσπαθεί ακόμα και την ύστατη στιγμή να τον οδηγήσει σε μετάνοια και να τον λυτρώσει από τη δουλική θρασύτητά του. Οι διδαχές περί αγάπης και ταπείνωσης δεν τελεσφορούν στα αυτιά του Ισκαριώτη, ενώ ακόμα και η ανακοίνωση στους Αποστόλους ότι επίκειται η παράδοση στους άνομους, δεν πτοεί την πυρωμένη του καρδιά.
Ο Ιούδας, αφού βούτηξε το ψωμί στο τρυβλίο, εξήλθε από το υπερώο και έσπευσε να συναντήσει τη φρουρά του Ναού. Στον αντίποδα, ο Κύριος και Δεσπότης της ζωής μας, έσπευσε να παραδώσει το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας στους Αποστόλους, ώστε εμείς οι χριστιανοί να «ομολογούμε μέσω αυτού το θάνατο και την Ανάσταση», κατά τον Απόστολο Παύλο. Ενώ η φιλοπτωχεία ανταλλάσσεται με την πλεονεξία, την ίδια στιγμή παρέχεται στους ανθρώπους η αθανασία και η ζωή. Ενώ ο Ιούδας λαμβάνει την ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του, την ίδια στιγμή ο άνθρωπος αποκτά τη δυνατότητα να γεύεται το Θεό και η ύπαρξή του να μεταβάλλεται ολοκληρωτικά. Ενώ ο ήλιος φρίττει και η γη στενάζει από το μέγεθος της αποτρόπαιας πράξης του προδότη Ιούδα, την ίδια στιγμή ιδρύεται η Εκκλησία με θεμέλιο λίθο το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου Ιησού Χριστού. Επομένως, ας βιώσουμε την ανοδική πορεία του Χριστού προς τον Τίμιο Σταυρό έχοντας μεταλάβει το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου, όχι εθιμοτυπικά αλλά με πλήρη επίγνωση της μεγάλης αυτής δωρεάς του Θεού στον άνθρωπο. Τέλος, ας αναλογιστούμε τη βαρύτητα των γεγονότων των οποίων θα γίνουμε ακροατές στην ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής, όχι με επιδερμική διάθεση, αλλά με ταπεινό και βιωματικό τρόπο, Αμήν!
