Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Από ευσπλαχνία κινούμενος Χριστέ, με τη θέλησή Σου προσέρχεσαι ώστε να πάθεις Ευεργέτα, επιθυμώντας να λυτρώσεις εμάς από τα πάθη μας και από την καταδίκη του Άδη· για το λόγο αυτό υμνούμε τα τίμια Παθήματά Σου και όλοι δοξάζουμε την μεγάλη σου Σωτήρα συγκατάβαση». Το Κάθισμα από την ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου της Μεγάλης Δευτέρας στοχεύει στο να εξηγήσει στον εκάστοτε πιστό ότι όσα θα επακολουθήσουν τις επόμενες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος προέρχονται αποκλειστικά από την απόφαση του Ιησού Χριστού, στο πλαίσιο του σχεδίου της Θείας Οικονομίας, να προσέλθει στο τίμιο και εκούσιο Πάθος ώστε να λυτρώσει τον άνθρωπο από το θάνατο και να ελευθερώσει τον Αδάμ από την πνευματική αιχμαλωσία του Άδη. Η ευσπλαχνία του Σωτήρα, η οποία φανερώθηκε από τη στιγμή της Δημιουργίας της άκτιστης και της κτιστής πραγματικότητας, εκδηλώνεται σε όλο της το μεγαλείο κατά την Ενανθρώπησή Του και κορυφώνεται με την ανάβασή Του στον Τίμιο Σταυρό ώστε να διαρρήξει το χειρόγραφο των αμαρτιών μας. Όπως έχει γίνει ήδη αντιληπτό, η συμπόρευση με τον Κύριο προς το Πάθος απαιτεί πνευματική ωριμότητα και εγρήγορση, την οποία ποθούμε και επιδιώκουμε να αποκτήσουμε με την κατάλληλη αξιοποίηση των ευκαιριών όπου μας παρέχει η Εκκλησία.
«Άκουσες ψυχή μου τον Κριτή να προλέγει και να σε διδάσκει αναφορικά με το χρόνο της συντέλειας του κόσμου· επομένως, να ενεργείς κατάλληλα έως τη στιγμή της εξόδου σου μήπως και ευρεθείς αδόκιμος να γευθείς την κοινωνία με το Θεό». Ο Δεσπότης Χριστός προανήγγειλε τα όσα θα προηγηθούν της Τελικής Κρίσης με σκοπό να τονίσει ότι όλες οι γενεές των χριστιανών οφείλουν να είναι έτοιμες πνευματικά αρχικά για τη στιγμή της εξόδου από τα επίγεια και έπειτα για τη δεύτερη έλευσή Του, στην οποία ο κόσμος θα κριθεί με δικαιοσύνη από το Θεό. Συνεπώς, για μία ακόμα φορά η πνευματική εγρήγορση προβάλλεται και προσλαμβάνει νέα διάσταση· ο άνθρωπος οφείλει να είναι πνευματικά έτοιμος τόσο να αποδεχθεί και να βιώσει το Πάθος του Κυρίου, όσο και να ετοιμάζεται κάθε ώρα και στιγμή για τη δική του κατάπαυση. Στο σημείο αυτό, ο συγγραφέας του Κανόνα προβαίνει σε έναν ακόμα παραλληλισμό· «Έρχεται ο Κριτής όλης της οικουμένης προκειμένου να καταστεί ο Ίδιος αντικείμενο κρίσης· Αυτός ο οποίος κάθεται στο Χερουβικό θρόνο, θα παρουσιαστεί ως κατηγορούμενος ενώπιον του Πιλάτου και θα πάθει τα πάντα ώστε να σωθεί ο Αδάμ». Ο υμνογράφος παραλληλίζει τη Δεύτερη Παρουσία με την παρουσία του Θεανθρώπου ενώπιον του Ρωμαίου ηγεμόνα Πιλάτου, επιδιώκοντας να αναδείξει την εγγύτητα της μεγάλης εορτής του Πάσχα και την ανάγκη της πνευματικής εγρήγορσης για τη βίωσή της.
Εύλογα ο πιστός διαπιστώνει ότι ο υμνογραφικός και ευαγγελικός διάκοσμος των πρώτων ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας προβάλλει με κάθε τρόπο την ανάγκη της πνευματικής εγρήγορσης ως απότοκο της εμπιστοσύνης και της υπακοής στο θείο θέλημα. Η αξία της διδασκαλίας ενισχύεται όχι μόνο από τα γεγονότα της Μεγάλης Τρίτης και τον δριμύ έλεγχο των Φαρισαίων και των Γραμματέων από τον Υιό και Λόγο του Θεού, αλλά και από τις παραβολές οι οποίες εκφωνήθηκαν από το Μεσσία προς τους Αποστόλους. Εάν επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε τα γεγονότα όπου περιγράφει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος με διάθεση επικριτική απέναντι στις ιερατικές τάξεις του Ισραήλ και με την ψευδαίσθηση ότι η σημερινή πραγματικότητα, σε επίπεδο κλήρου και λαού, είναι καλύτερη από τότε, ασφαλώς είμαστε γελασμένοι και οπωσδήποτε δεν διαφέρουμε στο ελάχιστο από την υποκρισία των τότε και των σημερινών ιερατικών τάξεων· άλλωστε, ο πνευματικός μας αγώνας εστιάζει στην υπέρβαση του εγωισμού και της φιλαυτίας μας. Εάν προσεγγίσουμε τις παραβολές των Δέκα Παρθένων, των Ταλάντων και της Τελικής Κρίσεως με διάθεση αυτάρεσκα εγωιστικά να ισχυρισθούμε ότι εμείς θα κριθούμε ως ισάξιοι των πέντε φρόνιμων Παρθένων, των δούλων εκείνων όπου αξιοποίησαν τα δοθέντα τάλαντα και ασφαλώς των δικαίων όπου διακόνησαν τον Κύριο στα πρόσωπα των ξένων ή των αρρώστων ή των φυλακισμένων, πάλι ευρισκόμαστε σε πλάνη και οπωσδήποτε πρέπει να εξετάσουμε την πνευματική μας πορεία.
«Το δικό μας μέγα και θείο Πάσχα έφθασε· μετά από δύο ημέρες, όπως ο Χριστός προείπε, θα προσαχθεί ως θύμα στη θυσία ενώπιον του Πατέρα, προδιαγράφοντας με αυτόν τον τρόπο την ημέρα του Πάθους». Ο υμνογράφος μας δίδει το σημαντικότερο κίνητρο ώστε να εξετάσουμε σωστά τόσο τη Δεσποτική κριτική έναντι στους Φαρισαίους όσο και τις παραβολές όπου εκφωνήθηκαν, το οποίο (κίνητρο) δεν είναι άλλο από την εορτή του Πάσχα όπου πλησιάζει. Ο Υιός του Ανθρώπου όπου δεν δίστασε να ελέγξει τις νοσηρές συνήθειες των Φαρισαίων και με σαφή τρόπο δίδαξε την αναγκαιότητα να μην είμαστε ράθυμοι και οκνοί στην πνευματική ζωή, εκούσια θα σπεύσει να σταυρωθεί ώστε να μας αποδείξει την απύθμενη και απέραντη αγάπη Του για το ανθρώπινο γένος. Είναι γεγονός και δεν χωράει αμφισβήτησης ότι από την αγάπη αυτή προήλθε ο άνθρωπος, ενώ από την αγάπη αυτή αποδόθηκαν ξεχωριστά και ιδιαίτερα χαρίσματα στον κάθε άνθρωπο. Η χορήγηση των χαρισμάτων δεν πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο μίας σχέσης «υπαλληλικής» των ανθρώπων με το Θεό και οπωσδήποτε ο Δημιουργός αγαπά υπέρμετρα τον άνθρωπο χωρίς να ζητάει ανταλλάγματα. Η χορήγηση των χαρισμάτων της φρόνησης (πέντε φρόνιμες Παρθένες), της σωστής διαχείρισης των πολλών αγαθών (ο δούλος με τα πέντε τάλαντα), της εργατικότητας (ο δούλος με τα δύο τάλαντα) και της συμπόνιας για τον πάσχοντα άνθρωπο (οι δίκαιοι κατά την Τελική Κρίση) συνιστούν έμπρακτες αποδείξεις ότι η πνευματική εγρήγορση προκύπτει μέσα από την καλλιέργεια και τη σωστή, με φόβο Θεού, αξιοποίηση των δοθέντων ταλάντων.
«Γνώρισε άγονη ψυχή το παράδειγμα (προς αποφυγή) του πονηρού δούλου, να στέκεσαι σεβαστικά απέναντι στο χάρισμα όπου έλαβες και να μην αμελείς να το καλλιεργήσεις· αυτό το χάρισμα δεν θα το κρύψεις στη γη, αλλά θα το αξιοποιήσεις με τον κατάλληλο τρόπο». Ο υμνογράφος τονίζει την αναγκαιότητα ο χριστιανός να μην ομοιάσει στις πέντε άφρονες Παρθένες, στον οκνηρό δούλο και στους δήθεν ευσεβείς όπου αποστρέφονταν τους πάσχοντες αδελφούς τους. Η καλλιέργεια των χαρισμάτων θα είναι εκείνη όπου θα ενισχύσει την πνευματική ωριμότητά μας και θα παράσχει την πνευματική εγρήγορση. Επιπλέον, η σωστή καλλιέργεια των προσωπικών μας ταλάντων επιτυγχάνεται με την υπακοή στο θείο θέλημα, μακριά από ακρότητες και υποκριτικές πρακτικές. Εν κατακλείδι, ας εξετάσουμε τον εαυτό μας ώστε να ελέγξουμε το βαθμό στον οποίο έχουμε αξιοποιήσει τα τάλαντά μας και ας ικετεύσουμε το Θεό να μας ενισχύσει στον πνευματικό αγώνα για την απόκτηση των απαραίτητων στοιχείων για την ειλικρινή βίωση των μεγάλων Δεσποτικών γεγονότων όπου ευρίσκονται επί θύραις, Αμήν!
