Την Παρασκευή 14 και το Σάββατο 15 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε το Α΄ Επιστημονικό Συνέδριο Μνήμης Μικρασιατικού Ελληνισμού της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, το οποίο διοργανώθηκε διά της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος.

          Το κεντρικό θέμα του Συνεδρίου ήταν: ”Η Κατάρρευση των Αυτοκρατοριών (1914-1923) και η Γενοκτονία των Χριστιανών από τους Οθωμανούς και τους Νεοτούρκους: Μικρά Ασία, Πόντος, Ανατολική Θράκη, Αρμένιοι, Ασσύριοι”.

Το Συνέδριο διεξήχθη υβριδικώς στην αίθουσα Πολιτιστικών Εκδηλώσεων του Συνοδικού Μεγάρου και μεταδόθηκε διαδικτυακώς και ραδιοφωνικώς.

          Κατά την έναρξη, το απόγευμα της Παρασκευής 14 Οκτωβρίου, ανεγνώσθη ο χαιρετισμός του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, ενώ χαιρετισμό εκ μέρους της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων απηύθηνε η Υφυπουργός κ. Ζέττα Μακρή. Ακολούθως, τους συνέδρους χαιρέτισαν ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνάτιος, Πρόεδρος της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Πολιτιστικής Ταυτότητος, και ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Συνεδρίου Καθηγητής Εμμανουήλ Βαρβούνης, Κοσμήτωρ της Σχολής Κλασσικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών ΔΠΘ. Ο Σεβασμιώτατος Πρόεδρος κ. Ιγνάτιος ανακοίνωσε ότι έχουν προγραμματισθεί άλλα δύο Συνέδρια με θέμα τον Ελληνισμό των Αλησμονήτων Πατρίδων: το Β΄ Συνέδριο θα πραγματοποιηθεί το 2023 και το Γ΄ Συνέδριο το 2024.

          Στην έναρξη του Συνεδρίου παρέστησαν, μεταξύ άλλων, οι Σεβ. Μητροπολίτες Νέας Σμύρνης κ. Συμεών και Πολυανής και Κιλκισίου κ. Βαρθολομαίος.

          Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν οι εισηγήσεις των δύο πρώτων ενοτήτων του Συνεδρίου με το ακόλουθο πρόγραμμα:

Α΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η Μικρασιατική Καταστροφή και τα προηγηθέντα (1914-1922)

Πρόεδρος: Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος

Ομιλητές:

Άγγελος Συρίγος, Υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής Παντείου Πανεπιστημίου: “Η ξεχασμένη Γενοκτονία των Ελλήνων: 1914-1919”

Σπυρίδων Πλουμίδης, Αν. Καθηγητής Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ: “Ο ανθελληνικός διωγμός του 1914 και η πρώτη προσφυγιά”

Εμμανουήλ Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας ΔΠΘ: “Δύο Σάμιοι κληρικοί στη δίνη των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής”

Ιωάννης Μπακιρτζής, Αν. Καθηγητής Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ, και Δ. Φεγγομύτης, Υποψήφιος Δρ Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ: “Απομνημονευματικές αφηγήσεις του Στρατηγού ALI IHSAN (SABIS) περί του σχεδιασμού και των τακτικών ελιγμών των αντιπάλων στην τουρκική επίθεση του 1922”

Μανόλης Γιαννούτσος, Δρ Ιστορίας: “Η Μικρασιατική Εκστρατεία και η εξέλιξή της μέσα από την οπτική της τοπικότητας: Η περίπτωση της Σάμου και της εφημερίδας Αιγαίον”

B΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η κατάρρευση των Αυτοκρατοριών και οι συνέπειές της

Πρόεδρος: Καθηγητής Εμμανουήλ Βαρβούνης

Ομιλητές:

Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Καθηγητής Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΕΚΠΑ-Γεν. Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων: “Ήταν ο Ελληνισμός μία αυτοκρατορική δύναμη;”

Κωνσταντίνος Κωτσιόπουλος, Καθηγητής Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού ΑΠΘ: “Οι βυζαντινές επιρροές της πολιτικής σκέψης του Ίωνος Δραγούμη για το Ανατολικό ζήτημα”

Σωτήρης Δημόπουλος, Δρ Κοινωνιολογίας: “Σχέσεις Μπολσεβίκων και Μουσταφά Κεμάλ κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας”

Δημήτρης Σταθακόπουλος, Δρ Κοινωνιολογίας-Δικηγόρος:

“Οθωμανοί στρατιώτες υποστηρικτές του Σουλτάνου, σύμμαχοι του Ελληνικού στρατού κατά του Κεμάλ”

Λάζαρος Βασιλειάδης, Ιστορικός-Υποψήφιος Δρ Βαλκανικών και Σλαβικών Σπουδών: “Από την πτώση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στη γένεση της Σοβιετικής Ένωσης – Πώς βίωσε τη μετάβαση αυτή ο Ελληνισμός της ευρύτερης περιοχής της Μαύρης Θάλασσας”.

Το Σάββατο 15 Οκτωβρίου, πρωί και απόγευμα, συνεχίσθηκαν οι εργασίες του Συνεδρίου με τους εξής ομιλητές:

Γ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού

Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Χολέβας

Ομιλητές:

Κωνσταντίνος Φωτιάδης, Ομότ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας: “Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου 1916-1922”

Αντώνης Παυλίδης, Δρ Κοινωνιολογίας-Εκπαιδευτικός: “Η Γενοκτονία και οι επιπτώσεις της στην τουρκική κοινωνία και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις”

Κωνσταντίνος Παρχαρίδης, Δικηγόρος-Υποψήφιος Δρ Νομικής ΔΠΘ: “Το έγκλημα της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού: Νομική θεμελίωση και ιστορικά γεγονότα”

Διονύσης Τσιριγώτης, Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιώς: “Η ελληνική εκστρατεία στη Μικρά Ασία και το ζήτημα του Ποντιακού Ελληνισμού”

Βασίλειος Μεϊχανετσίδης, Δρ Δικαίου-Διδάσκων στο Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ: “Η καταστροφή των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας 1913-1923 – Γενοκτονολογική θεώρηση”

Δ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ποιμαντική και θυσιαστική προσφορά των Ορθοδόξων κληρικών στη Μικρά Ασία και στον Πόντο

Πρόεδρος: Αρχιμ. Δαμασκηνός Πετράκος

Ομιλητές:

Σεβ. Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας κ. Ευσέβιος: “Κειμήλια Εθνομαρτύρων – Ζεύγος Επιμανίκων του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης στο Εκκλησιαστικό Βυζαντινό Μουσείο της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας”

Σεβ. Μητροπολίτης Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης κ. Πλάτων, Δρ Θεολογίας: “Η θυσιαστική προσφορά του Αγίου Εθνοϊερομάρτυρος Πλάτωνος Αϊβαζίδη”

Γεώργιος Τσιγάρας, Καθηγητής Τμήματος Ιστορίας- Εθνολογίας ΔΠΘ: “Το διασωθέν Αρχείο του Ιερομάρτυρος Μητροπολίτου Σμύρνης Χρυσοστόμου – Ιστορική διαδρομή και συγκρότηση”

Αθηνά Κονταλή, Δρ Θεολογίας, Διδάσκουσα στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας ΕΚΠΑ: “Η συμβολή του Μητροπολίτη Τραπεζούντος Χρυσάνθου Φιλιππίδη στη διεκδίκηση των δικαίων του Ποντιακού Ελληνισμού κατά τη Διεθνή Διάσκεψη των Παρισίων”

Ιωακείμ Καρεπίδης, Υποψήφιος Δρ Λαογραφίας: “Ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Ανώτερου Κλήρου του Πόντου κατά τα γεγονότα της περιόδου 1914-1923”

Ε΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η Γενοκτονία των Αρμενίων και των Ασσυρίων

Πρόεδρος: Καθηγητής Δημήτριος Μόσχος

Ομιλητές:

Σαρκίς Αγαμπατιάν, Συγγραφέας-Ιστορικός ερευνητής: “Η Γενοκτονία των Αρμενίων”

Κυριάκος Μπατσάρας, Πρόεδρος Πανελληνίου Ενώσεως Ασσυρίων Ελλάδος: “Η Γενοκτονία των Ασσυρίων”

ΣΤ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο ξεριζωμός των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και η θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή

Ομιλητές:

Σεβ. Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμων, Δρ Ιστορίας και Εθνολογίας: “Ο ξεριζωμός των Ελλήνων από την Ανατολική Θράκη – Το Οικουμενικό Πατριαρχείο στη νέα πραγματικότητα κατά τον Μεσοπόλεμο”

Νικόλαος Σοϊλεντάκης, Δρ Νομικής – Πρόεδρος Εφετών ε.τ.: “Από την ενσωμάτωση στην αμαχητί εγκατάλειψη της Ανατολικής Θράκης”

Πριν από τη λήξη του Συνεδρίου συνήχθησαν τα συμπεράσματα από τον Πρόεδρο της Επιστημονικής Επιτροπής, Καθηγητή Εμμανουήλ Βαρβούνη, ο οποίος υπογράμμισε ότι στα Επιστημονικά Συνέδρια της Εκκλησίας της Ελλάδος ακούγονται διάφορες απόψεις, υπό την προϋπόθεση ότι αυτές είναι τεκμηριωμένες και αφανάτιστες. Και συνέχισε τονίζοντας τα εξής σημεία:

-Η Γενοκτονία του Ελληνισμού άρχισε από το 1914, δηλαδή πέντε χρόνια πριν από την αποβίβαση του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη, και ήταν προσχεδιασμένη.

-Η Μικρασιατική Εκστρατεία δεν ήταν ιμπεριαλιστικός πόλεμος, αλλά μία προσπάθεια να προστατευθούν οι ελληνικοί πληθυσμοί που όντως κινδύνευαν.

-Παρουσιάσθηκαν γεγονότα και στοιχεία, τα οποία δεν είναι ευρέως γνωστά, για τη γενοκτονία των Αρμενίων και των Ασσυρίων.

-Η Γενοκτονία των Χριστιανών της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σχεδιάσθηκε από τους Νεοτούρκους και ολοκληρώθηκε από τους εθνικιστές του Μουσταφά Κεμάλ.

-Στην τραγωδία του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης (1914-1923) η Ορθόδοξη Εκκλησία στάθηκε στο ύψος που της αρμόζει και αναδείχθηκαν ηρωικές και μαρτυρικές μορφές Ορθοδόξων κληρικών, με κορυφαία αυτή του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης.

Τα Πρακτικά του Α΄ Επιστημονικού Συνεδρίου Μνήμης Μικρασιατικού Ελληνισμού της Εκκλησίας της Ελλάδος θα εκδοθούν σε ειδικό Τόμο.

Ακολουθεί συνημμένως στο παρόν, σε ηλεκτρονική μορφή, ο χαιρετισμός του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου προς το Συνέδριο, καθώς και φωτογραφικό υλικό.

Εκ της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ

ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΙΕΡΩΝΥΜΟΥ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ Α΄  ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ

ΜΝΗΜΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

(14.10.2022)

Ἀ­ξι­ό­τιμoι ἐκ­πρό­σω­ποι τῆς Ἑλ­λη­νι­κῆς Κυ­βερ­νή­σεως,

Σε­βα­σμι­ώ­τα­τοι,

Ἐλ­λο­γι­μώ­τα­τοι,

Ἐ­κλε­κτοί προ­σκε­κλη­μέ­νοι,

Μέ πε­ρισσή χαρά χαι­ρε­τίζω τήν ἔ­ναρξη τοῦ Α΄ Ἐ­πι­στη­μο­νι­κοῦ Συ­νε­δρίου τῆς Ἐκ­κλη­σίας τῆς Ἑλ­λά­δος, τό ὁ­ποῖο ἔ­χει ὡς θέμα: «Ἡ κα­τάρ­ρευση τῶν Αὐ­το­κρα­το­ριῶν (1914-1923) καί ἡ Γε­νο­κτο­νία τῶν Χρι­στι­α­νῶν ἀπό τούς Ὀ­θω­μα­νούς καί τούς Νε­ο­τούρ­κους: Μι­κρά Ἀ­σία, Πόν­τος, Ἀ­να­το­λική Θράκη, Ἀρ­μέ­νιοι, Ἀσ­σύ­ριοι».

Ἡ Ἱ­ερά Σύ­νο­δος τῆς Ἐκ­κλη­σίας τῆς Ἑλ­λά­δος, διά τῆς Εἰ­δι­κῆς Συ­νο­δι­κῆς Ἐ­πι­τρο­πῆς Πο­λι­τι­στι­κῆς Ταυ­τό­τη­τος, ἔ­χει ἤδη δώ­σει δεί­γματα τοῦ ἐν­δι­α­φέ­ροντός της γιά τήν ἐμ­βριθῆ καί ἀ­προ­κα­τά­λη­πτη μά­θηση τῆς ἱ­στο­ρίας καί τή δι­α­φύ­λαξη τῆς ἱ­στο­ρι­κῆς μνή­μης, κα­θότι αὐτά μᾶς συν­δέ­ουν μέ τό πα­ρελ­θόν καί τίς ρί­ζες μας, νο­η­μα­το­δο­τών­τας συ­νάμα τό μέλ­λον. Ἔτσι λ.χ. κατά τήν πε­ρί­οδο 2012-2020 δι­ορ­γα­νώ­θη­καν 10 Ἐ­πι­στη­μο­νικά Συ­νέ­δρια καί ἐκ­δό­θη­καν οἱ ἀν­τί­στοι­χοι Τό­μοι γιά τή ση­μαν­τική ἐ­πέ­τειο τῶν 200 ἐ­τῶν ἀπό τήν Ἑλ­λη­νική Ἐ­πα­νά­σταση τοῦ 1821.

Ἡ ἐ­πέ­τειος τῶν 100 ἐ­τῶν ἀπό τή Μι­κρα­σι­α­τική Κα­τα­στροφή μᾶς κα­λεῖ νά ἀ­να­τρέ­ξουμε στίς Ἑλ­λη­νι­κές καί Χρι­στι­α­νι­κές ρί­ζες τοῦ πο­λι­τι­σμοῦ τῶν Ἀ­λη­σμο­νή­των Πα­τρί­δων καί νά ἀν­τλή­σουμε ἐλ­πι­δο­φόρα μη­νύ­ματα ἀπό αὐ­τές, νά τι­μή­σουμε τή μνήμη τῶν πο­λυ­α­ρίθμων θυ­μά­των τοῦ τουρ­κι­κοῦ ἐ­θνι­κι­σμοῦ καί νά ἀ­να­λο­γι­σθοῦμε τά δεινά πού ἐ­πέ­φερε ὁ Δι­χα­σμός, ὥ­στε νά μήν ἐ­πα­να­λη­φθοῦν πα­ρό­μοια τρα­γικά λάθη πού ὁ­δή­γη­σαν σέ μία ἀπό τίς με­γα­λύ­τε­ρες τρα­γω­δίες τοῦ Ἑλ­λη­νι­σμοῦ.

Ἰ­δι­αι­τέ­ρως ἡ Ἐκ­κλη­σία μας τιμᾶ τούς Ἁ­γί­ους Ἐθνο­ϊ­ε­ρο­μάρ­τυ­ρες τοῦ 1922, μέ κο­ρυ­φαία μορφή τόν Ἅγιο Χρυ­σό­στομο Σμύρ­νης, γιά τόν ὁ­ποῖο θά γί­νουν εἰ­δι­κές ἀ­να­φο­ρές στό πα­ρόν Συ­νέ­δριο. Τι­μοῦμε ἐ­πί­σης ὅλους τούς ἐ­κτε­λε­σθέν­τες,  τούς ἀ­γνο­ου­μέ­νους, τούς ξε­ρι­ζω­μέ­νους, τούς πρό­σφυ­γες πού ἦλ­θαν ἀπό τή Μι­κρά Ἀ­σία, τόν Πόντο καί τήν Ἀ­να­το­λική Θράκη.

Ἡ ἐ­πι­στη­μο­νική ἔ­ρευνα ἔ­χει ὡς ἀν­τι­κεί­μενο τήν ψύ­χραιμη με­λέτη τῶν γε­γο­νό­των καί γι΄ αὐ­τόν τόν λόγο θε­ωρῶ ἰ­δι­αι­τέ­ρως ση­μαν­τικό αὐτό τό Συ­νέ­δριο. Ἡ Ἐκ­κλη­σία μας θέ­λει νά δι­α­τη­ρη­θεῖ ἡ ἱ­στο­ρική μνήμη καί ἡ ἐ­θνική ταυ­τό­τητα. Αὐτό βέ­βαια σέ κα­μία πε­ρί­πτωση δέν συ­νε­πά­γε­ται δι­ά­θεση ἐκ­δι­κη­τι­κό­τη­τας ἤ φα­να­τι­σμοῦ. Θυ­μό­μα­στε τή Γε­νο­κτο­νία καί εὐ­χό­μα­στε νά μήν ἐ­πα­να­λη­φθεῖ. Ἐ­πι­θυ­μοῦμε τήν εἰ­ρη­νική συ­νύ­παρξη μέ τούς γει­το­νι­κούς λα­ούς, ἀλλά καί δέν θά σβή­σουμε κα­μία σε­λίδα ἀπό τή μα­κρό­χρονη ἱ­στο­ρία μας.

Εὐ­χα­ρι­στοῦμε τούς ἐ­κλε­κτούς ὁ­μι­λη­τές, οἱ ὁποῖοι προ­θυ­μο­ποι­ή­θη­καν νά μᾶς κα­τα­θέ­σουν τήν πο­λύ­τιμη γνώση τους καί τά πο­ρί­σματα τῶν πο­λυ­ε­τῶν ἐρευ­νῶν τους.

Συγ­χαίρουμε τόν Πρό­ε­δρο τῆς Εἰ­δι­κῆς Συ­νο­δι­κῆς Ἐ­πι­τρο­πῆς Πο­λι­τι­στι­κῆς Ταυ­τό­τη­τος Σε­βα­σμι­ώ­τατο Μη­τρο­πο­λίτη Δη­μη­τρι­ά­δος καί Ἁλ­μυ­ροῦ κ. Ἰ­γνά­τιο, τόν Πρό­ε­δρο τῆς Ἐ­πι­στη­μο­νι­κῆς Ἐ­πι­τρο­πῆς γιά τή δι­ορ­γά­νωση τῶν Συ­νε­δρίων καί Κο­σμή­τορα τῆς Σχο­λῆς Κλασ­σι­κῶν καί Ἀν­θρω­πι­στι­κῶν Σπου­δῶν τοῦ Δη­μο­κρι­τείου Πα­νε­πι­στη­μίου Θρά­κης κ. Ἐμ­μα­νουήλ Βαρ­βούνη, τά Μέλη καί τόν Γραμ­μα­τέα τῆς Ἐ­πι­τρο­πῆς, κα­θώς καί τούς συ­νερ­γά­τες αὐ­τῆς γιά τή δι­ορ­γά­νωση τοῦ Συ­νε­δρίου καί τή μέ­χρι τώρα προ­σφορά τους.

Εὐχόμαστε καλή ἐ­πι­τυ­χία στίς ἐρ­γα­σίες τοῦ Συνε­δρίου μας καί τή χάρη τοῦ Δω­ρε­ο­δό­του Κυ­ρίου πρός ὅλους.

† Ὁ Ἀθηνῶν Ι Ε Ρ Ω Ν Υ Μ Ο Σ, Πρόεδρος

ΛΕΖΑΝΤΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ:

1. Από την έναρξη του Συνεδρίου την Παρασκευή 14 Οκτωβρίου.
2. Ο Υφυπουργός και Καθηγητής Άγγελος Συρίγος εισηγούμενος. Προεδρεύει ο Σεβ. Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος.
3. Αναμνηστική φωτογραφία μετά την έναρξη του Συνεδρίου.
4. Ο Ομότ. Καθηγητής Κ. Φωτιάδης εισηγούμενος. Προεδρεύει ο Κ. Χολέβας.
5. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Σάμου κ. Ευσέβιος αναπτύσσει την εισήγησή του.
6. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Λαγκαδά κ. Πλάτων εισηγούμενος διαδικτυακώς. Προεδρεύει ο Αρχιμ. Δαμασκηνός Πετράκος.
7. Ο Σεβ. Μητροπολίτης Μαρωνείας κ. Παντελεήμων εισηγείται το θέμα του.
8. Ο Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής κ. Εμμ. Βαρβούνης συνοψίζει τα συμπεράσματα του Συνεδρίου.