Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Τὴν πανήγυριν σήμερον τῆς ἀθληφόρου Βαρβάρας, δεῦτε λαοὶ ὑμνήσωμεν· ταύτην γὰρ οὔτε ξίφος, οὔτε πῦρ, οὔτε ἄλλη βάσανος, οὔτε τοῦ πολυπλόκου βελίαρ τὰ ἔνεδρα ἐτροπώσατο. Χριστὸν ἱκέτευε Καλλιμάρτυς πανένδοξε, δωρηθῆναι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος – Ας υμνήσουμε σήμερα την πανήγυρη της πνευματικώς και σωματικώς αθλουμένης Βαρβάρας· γιατί αυτή δεν υπολόγισε ούτε την απειλή του ξίφους, ούτε την απειλή της φωτιάς, ούτε την απειλή των άλλων βασάνων και κατατρόπωσε τις θανατηφόρες (πνευματικά) ενέδρες του Διαβόλου. Καλλιμάρτυρα πανένδοξε ικέτευσε τον Ιησού Χριστό να δωρίσει σε εμάς το μέγα έλεός Του». Ο υμνογράφος Λέων Βυζάντιος, εντός του παραπάνω τροπαρίου όπου περιλαμβάνεται στο Μηναίο του Δεκεμβρίου και έχει τονισθεί στο Δεύτερο ήχο της εκκλησιαστικής μελοποιίας με πνεύμα διδαχής προς τους πανηγυριστές της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας, προβάλλει το μεγαλείο ενός «Τύπου» ο οποίος, χάρη στην καρδιακή και όχι στείρα τήρησή του, οδήγησε την Αγία Βαρβάρα στην ουσιαστική και πνευματική βίωση μίας «Ουσίας» όπου ο ανθρώπινος λόγος αδυνατεί να περιγράψει. Ως ο «Τύπος» εκείνος ορίζεται το σαρκικό και συνειδησιακό μαρτύριο της Αγίας Βαρβάρας, ενώ ως «Ουσία» προσδιορίζεται η Ουράνια Βασιλεία, της οποίας αδιαμφισβήτητα κοινωνός είναι η «αθληφόρος» Βαρβάρα.
Προτού να περιγράψουμε επακριβώς τη σύνδεση του Μαρτυρίου με την Ουράνια Βασιλεία στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης μεταξύ «Τύπου» και «Ουσίας», όπως επίσης και τον τρόπο με τον οποίο η Αγία Βαρβάρα συνιστά την πραγμάτωση των παραπάνω, θα παραθέσουμε ορισμένα στοιχεία για το βίο της Αγίας. Όπως είναι γνωστό, η Μάρτυρας Βαρβάρα έζησε στα τέλη του τρίτου αιώνα, επί της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μαξιμιανού (286-305), στην επαρχία της Νικομήδειας της Μικράς Ασίας. Ο πατέρας της Αγίας, ο οποίος ονομαζόταν Διόσκορος, συγκαταλεγόταν μεταξύ των πλουσιότερων ειδωλολατρών της επαρχίας εκείνης και στο πλαίσιο της τυπολατρείας όπου τον διέκρινε, είχε ως επιδίωξη η θυγατέρα του να γνωρίζει επακριβώς τους ειδωλολατρικούς τύπους όπου εκείνος ακολουθούσε, χωρίς να απολαμβάνει κάποιο ουσιώδες όφελος. Ωστόσο, ένας «Τύπος» πλήρης πνευματικού περιεχομένου όπως ο Ευαγγελικός λόγος ήταν εκείνος όπου καθοδήγησε τη Βαρβάρα στην κοινωνία με την αληθινή «Ουσία» της υπάρξεώς μας, όπου δεν είναι άλλη από την πνευματική και κατά χάριν μετοχή στο μυστήριο του Τριαδικού Θεού.
Η μεν «ευσεβής» Βαρβάρα, χάρη στην καρδιακή βίωση του «Τύπου» των πνευματικών λόγων του Ευαγγελίου, οδηγήθηκε στην «Ουσία» του Ιησού Χριστού· ενώ, ο δε «ἀσεβής» πατέρας υπέκυψε στο στείρο πνευματικά «Τύπο» των ειδώλων και όχι μόνο κατέστη δέσμιός του, αλλά απώλεσε την ψυχή του καθώς δολοφόνησε την κόρη του. Συνεπώς, εύλογα διαπιστώνεται ότι η Αγία Βαρβάρα αντιλήφθηκε ότι με τη σωστή διαχείριση και χρήση του «Τύπου» όπου είναι καταγεγραμμένος στο ιερό Ευαγγέλιο, τότε μόνο θα έθετε τα στιβαρά θεμέλια για την απολαβή της «Ουσίας» ως «επιβράβευση» της αγάπης προς τον Ουράνιο Νυμφίο. Παράλληλα με τα παραπάνω, η υμνολογία της Εκκλησίας μας προσκαλεί να διαπιστώσουμε την ύπαρξη ενός δεύτερου, αλλά εξίσου σημαντικού, ζεύγους «Τύπου» και «Ουσίας». «Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ· Σὲ νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου· καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί· ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι. Αὐτῆς πρεσβείαις ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν – Η αμνάδα σου Ιησού (Χριστέ) φωνάζει σε Εσένα με δυνατή φωνή· Εσένα Νυμφίε μου ποθώ και οδηγούμαι στην άθληση (στο μαρτύριο) επειδή σε αναζητώ και αναβαπτίζομαι στο Αίμα Σου επειδή σταυρώνομαι και θάπτομαι όπως Εσύ· και υποφέρω για Εσένα ώστε να βασιλεύσω μαζί Σου, και πεθαίνω για Εσένα ώστε να ζήσω μαζί Σου· αλλά δέξου εμένα όπου θυσιάζομαι εξαιτίας του «πόθου» μου για Εσένα ως μία θυσία χωρίς την παραμικρή κηλίδα. Χάρη στις πρεσβείες αυτής (της Αγίας Βαρβάρας στην προκειμένη εορτή) σώσε τις ψυχές μας».
Το παραπάνω «κοινό» Απολυτίκιο, το οποίο αναφέρεται γενικά στις κόρες εκείνες όπου ηλικιακά ευρίσκονταν μεταξύ 12 και 25 ετών όταν μαρτύρησαν για τη δόξα του θείου ονόματος του Δεσπότη Χριστού – μεταξύ αυτών και η Αγία Βαρβάρα, φανερώνει ότι ως δεύτερο ζεύγος «Τύπου» και «Ουσίας» είναι η αγάπη των νεανίδων εκείνων για τον Ουράνιο Νυμφίο. Μία αγάπη «άνευ όρων» όπου δεν προσδιορίζεται από τον κλασσικό «Τύπο» της σχέση ανδρός με γυναίκα στο πλαίσιο και μόνο του ορισμένου από τη φύση, αλλά επεκτείνεται σε μία Ουράνια «Ουσία» και πραγματικότητα, η οποία στερείται αμαρτίας και οπωσδήποτε φθοράς. Ο «έρωτας» της Αγίας προς τον Ιησού Χριστό δεν είναι απλά «Τύπος», αλλά είναι μία «Ουσία» όπου υπερβαίνει τα λόγια και βιώνεται καρδιακά. Η «φρόνιμη Παρθένος» Βαρβάρα αναζήτησε το Θεό ώστε να υπερβεί τα στενά όρια των ανθρώπινων σχέσεων, σε αντίθεση με το θνητό καθ’ όλα πατέρα της όπου υποδουλώθηκε στην ασέβεια, προκειμένου να υπηρετήσει με αυταπάρνηση τις πρόσκαιρες και τυπικές σκοπιμότητές ενός διαχρονικού «ειδωλολάτρη».
Ο «Τύπος» του σωματικού μαρτυρίου οδήγησε την ένδοξη Βαρβάρα στην «Ουσία» της θέασης του Τριαδικού Θεού. Ο ειδωλολατρικός «Τύπος» και η ανάγκη αυτός να διαφυλαχθεί στο ακέραιο, οδήγησαν το Διόσκορο στη θυσία της «Πανευφήμου» Βαρβάρας και προφανώς στην «Ουσία» της απώλειας της ψυχής του. Ο «Τύπος» μίας κόρης όπου ερωτεύεται με την ψυχή της τον Ουράνιο Νυμφίο καθώς προσεγγίζει με πνεύμα βίωσης και όχι τυπολατρίας τις αλήθειες του Ευαγγελίου, οδηγεί στην «Ουσία» να ενωθεί μαζί Του στη Βασιλεία των Ουρανών. Ο κάθε ένας άνθρωπος είναι σε θέση να επιλέξει ένα από τα παραπάνω ζεύγη «Τύπου» και «Ουσίας», προκειμένου να αντιληφθεί εάν προσπαθεί ή όχι να προσεγγίσει τον Τριαδικό Θεό. Η καρδιακή βίωση του Ευαγγελίου είναι ο ασφαλής δρόμος για την «Ουσία» της Βασιλείας των Ουρανών, όχι η καλλιεργούμενη τυπολατρική προσέγγιση ή ακόμα και η αποδόμηση του ιερού κειμένου για χάρη της εξυπηρέτησης των διαφόρων και θολερών ιδεολογικά «Τύπων» της εποχής μας. Τέλος, ας προσπαθήσουμε να διακρίνουμε μέσα από την πνευματική απόπειρα μίμησης της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Βαρβάρας ποιον «Τύπο» εντέλει θα ακολουθήσουμε, ώστε επακόλουθα να οδηγηθούμε από κοινού στην «Ουσία – Ουράνια Βασιλεία» την οποία επιθυμούμε, Αμήν!
