Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Ἰδοὺ τὸ πονηρόν, βουλευτήριον ὄντως, συνῆκται δυσμενῶς, ὡς κριτὸν κατακρῖναι, τὸν ἄνω καθεζόμενον, ὡς κριτὴν πάντων Κύριον, νῦν ἀθροίζεται, σὺν τῷ Πιλάτῳ Ἡρῴδης, Ἄννας ἅμα τε, καὶ Καϊάφας ἐτάσαι, τὸν μόνον μακρόθυμον – Να το πονηρό συνέδριο μαζεύεται με δυσμενή διάθεση ώστε να προσάγουν σε κρίση τον Κύριο όπου έχει θρόνο τον ουρανό και όπου θα κρίνει τους πάντες. Τώρα συγκεντρώνεται ο Άννας από κοινού με τον Καϊάφα, τον Πιλάτο και τον Ηρώδη ώστε να δικάσουν τον μοναδικό μακρόθυμο». Ο δριμύς έλεγχος όπου άσκησε ο Ιησούς Χριστός στις ιερατικές τάξεις των Ιουδαίων έχει ως αποτέλεσμα να καταστεί επιτακτικότερη η ανάγκη ώστε εκείνοι να απαλλαγούν από την ενοχλητική παρουσία Του. Αντίθετα, ο Κύριος διδάσκει τους Αποστόλους και την ανθρωπότητα περί της πνευματικής εγρήγορσης όπου οφείλουμε διαθέτουμε στο πλαίσιο της προσμονής της Δεύτερης Ελεύσεώς Του. «Χωρίς να αγνοείς τον καιρό όπου θα έλθει η συντέλεια του κόσμου, Εσύ όπου έχεις τους αιώνες υπό τον έλεγχό Σου, προφήτευσες για εκείνη την ημέρα και έθεσες τους όρους για να αποκτήσουμε την μετριοφροσύνη». Επομένως, ο τρόπος για να εισέλθουμε στη Βασιλεία των Ουρανών δεν είναι άλλος από τον πνευματικό αγώνα όπου οφείλουμε διεξάγουμε κατά τη διάρκεια της παραμονής μας στη γη. Η θετική έκβαση του πνευματικού αγώνα θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο πραγματώσαμε την εντολή της αγάπης στη ζωή μας και τον βαθμό στον οποίο διακονήσαμε τον Κύριο στο πρόσωπο του εμπερίστατου πλησίον.
Η θετική έκβαση του πνευματικού αγώνα εξαρτάται από την ειλικρινή μετάνοια και την πρόθεσή μας να ταπεινώσουμε τον εαυτό μας, συναισθανόμενοι την ελαχιστότητά μας απέναντι στη Σταυρική θυσία του Λυτρωτή. Η ταπείνωση απαιτεί θυσία και αγώνα πνευματικό· στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, η Εκκλησία παρουσιάζει το παράδειγμα της άγνωστης πόρνης γυναίκας, όχι της υμνογράφου Κασσιανής όπως λανθασμένα αναπαράγεται, όπου ένιψε με μύρο τα πόδια του Κυρίου και τα σκούπισε με τα μαλλιά της. «Σωτήρα, δεν ήταν μόνο ο Φαρισαίος ή ο Σίμων ο λεπρός όπου δέχθηκες να παρακαθίσεις σε δείπνο μαζί τους, αλλά ήδη οι τελώνες και οι πόρνες άντλησαν την ευσπλαγχνία σου». Ο άγιος Ανδρέας Κρήτης επισημαίνει ότι ο Ιησούς Χριστός δέχθηκε την ειλικρινή προσφορά της πόρνης γυναίκας επειδή αυτή η προσφορά προήλθε από την ταπείνωσή της και ήταν καρδιακή. Μάλιστα, δεν ήταν η πρώτη συναναστροφή του Κυρίου με τους «κοινωνικά απόβλητους» της εποχής εκείνης· ήδη ο Δεσπότης δέχθηκε να γευματίσει με τον Φαρισαίο και τον Σίμωνα τον πρώην λεπρό, όπως επίσης και να σώσει από λιθοβολισμό την αγία Μαρία Μαγδαληνή.
Η ταπείνωση της «κοινωνικά απόβλητης» πόρνης συγκρούεται με την υποκριτική ευσέβεια των Μαθητών και του Ιούδα. Οι δώδεκα Μαθητές δεν ανέχθηκαν ότι η άγνωστη και «ακάθαρτη» γυναίκα τους υπερκέρασε με διαφορά στην ταπείνωση και προσέφερε στον Δημιουργό της κάτι τόσο πολύτιμο όσο το μύρο. Μάλιστα, οι «δικαιοκρίτες» Μαθητές αναρωτήθηκαν εάν τα χρήματα όπου δαπανήθηκαν για το μύρο θα μπορούσαν να δοθούν στους πτωχούς. Η απάντηση του Κυρίου είναι ουσιαστική και διαχρονική· όντως η αληθινή ταπείνωση της πόρνης γυναίκας μνημονεύεται έως σήμερα με πορεία προς τα έσχατα. Επιπλέον, ας αναλογιστούμε εάν εμείς θα μπορούσαμε να πράξουμε κάτι ανάλογο ή εάν είμαστε σε θέση να ανεχθούμε «κοινωνικά απόβλητους» αδελφούς. Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να καταλάβουμε ότι ο πνευματικός αγώνας του κάθε ενός ανθρώπου είναι διαφορετικός. Μάλιστα, ακόμα και εάν θεωρούμε ότι οι αδελφοί μας υστερούν ως προς το επίπεδο της πνευματικότητάς τους, ακόμα και εκείνη τη στιγμή οφείλουμε να εξετάσουμε αποκλειστικά τον εαυτό μας.
Σε γενικές γραμμές, εντός της Μεγάλης Εβδομάδας ο φθόνος και η ταπείνωση έρχονται σε αντιπαράθεση και τα παραδείγματα είναι πολλά. Η πόρνη γυναίκα ταπεινώνεται και κερδίζει το αιώνιο μνημόσυνο ως υπόδειγμα ταπείνωσης, ενώ ο Ιούδας «κερδίζει» το αιώνιο «μνημόσυνο» ως «πρότυπο» προδοσίας. Η ταπείνωση νικά το φθόνο, η πόρνη γυναίκα κατατροπώνει την υποκριτική ευσέβεια των Μαθητών και του Ιούδα. «Ας είναι μακάρια τα χέρια, οι τρίχες της κεφαλής και τα χείλη της σώφρονος Πόρνης, με τα οποία (χέρια) προσέφερε το μύρο στους πόδες σου Σωτήρα, τα σκούπισε με τα μαλλιά της και τα ασπάσθηκε με τα χείλη της». Σε πλήρη αντίθεση με την πόρνη γυναίκα όπου οδηγήθηκε στην προσφορά του μύρου με βάση την ταπείνωσή της, ο φθόνος οδήγησε τον Ιούδα να σπεύσει στους Αρχιερείς και να συμφωνήσει ότι θα παραδώσει σε αυτούς τον Κύριο της Δόξης αντί αμοιβής τριάντα αργυρών νομισμάτων. «Κινούμενος από φιλαργυρία και κατά τη διάρκεια του μυρώματος των ποδών του Κυρίου, ο προδότης Ιούδας σκεφτόταν την καταφυγή στους άνομους Αρχιερείς ώστε να συμφωνήσει την τιμή της παράδοσης του Δεσπότη». Η πόρνη γυναικά κέρδισε την ταπείνωση, ενώ ο Ιούδας την αγχόνη και την απώλεια της ψυχής του.
Ο άγιος ιεράρχης Ανδρέας της Κρήτης μας παρακινεί να μην ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Ιούδα και να μην ασχοληθούμε με την κατάκριση των αδελφών μας. Απεναντίας, μας προτρέπει να ομολογήσουμε την αμαρτωλότητά μας, μας παρακινεί να αντιληφθούμε ότι δεν είμαστε υπεράνω του Θεού ώστε να κρίνουμε την πνευματικότητα των άλλων ανθρώπων και μας ενθαρρύνει να ζητήσουμε το έλεος και την ευσπλαχνία του Θεού. Εν κατακλείδι, η ταπείνωση της πόρνης γυναίκας ας γίνει πρότυπο για την καλλιέργεια της αληθινής ταπείνωσης στην ψυχή μας. Ας προσφέρουμε τον πνευματικό μας αγώνα στον Θεό ως μύρο κατά το πρότυπο της πόρνης γυναίκας· άλλωστε, είναι προτιμότερο να λάβουμε το έλεος του Θεού, παρά την πνευματική «αγχόνη» της προσχηματικής και ενίοτε πλήρης φθόνου «ευσέβειάς» μας, Αμήν!
