Του Ιωάννου Π. Μπουγά – θεολόγου
Το «είναι» και το «φαίνεσθαι» ήταν από την αρχαιότητα δύο σοβαρότατα προβλήματα της ηθικής φιλοσοφίας. Το πρώτο, το «είναι», αφορά κυρίως την εσωτερική πραγματικότητα του ανθρώπου, αυτό που πραγματικά είναι, και ας μην φαίνεται στους άλλους. Το δεύτερο, το «φαίνεσθαι», αφορά αυτό που οι άλλοι νομίζουν πως είναι, ενώ δεν είναι στην πραγματικότητα.
Το πρώτο (το είναι) αναφέρεται στην οντολογία, στην αλήθεια της ύπαρξης. Το δεύτερο (το φαίνεσθαι) αναφέρεται στην επιτήδευση, στη δεοντολογία περί της κοσμικής εμφανίσεως του κάθε ανθρώπου.
Να είσαι αυτός που όντως είσαι και όχι να φαίνεσαι πως είσαι άλλος (π.χ. καλύτερος) από αυτό που είσαι, είναι παιδαγωγίας και άσκησης, αξίωμα υψηλής αξίας!
Στον κοινωνικό-πολιτικό χώρο κυριαρχεί σύγχυση μεταξύ ηθικής ευπρέπειας και ηθικιστικής «καθώς-πρέπειας» της συμπεριφοράς, όχι του «είναι», αλλά του «φαίνεσθαι». Το φαίνεσθαι εκλαμβάνεται ως λάβαρο μαρτυρίας της πίστης και ανυψώνεται σε κοινωνική περιωπή. Πολλά ψυχοπροβλήματα «θεραπεύονται» με τον τρόπο αυτό και επενδύονται μάλιστα με την μαρτυρική τήβεννο του αγωνιστή, του κοινωνικού υποδείγματος, του σταθερού στην πίστη. Ως εδώ έχει καλώς, ο καθένας ορίζει πώς θα φαίνεται, πώς θα συμπεριφέρεται προς τα έξω, ώστε να δίνει το στίγμα του και να αφήνει το αποτύπωμά του στη ροή του χρόνου.
Όμως, το φαινόμενο έχει παραπέρα παρενέργειες και κακεντρέχειες, οι οποίες δημιουργούνται από αρρωστημένους μοναστικούς κύκλους παλαιοημερολογιτών και όχι μόνο, όπως: Ποια είναι η προσωπική ζωή του Ιερομονάχου; Πώς είναι κουρεμένα τα γένεια του εφημέριου; Γιατί η πρεσβυτέρα του φοράει έξωμο ένδυμα; Γιατί ο νεαρός διάκονος πήγε με την σύζυγό του στην πλαζ; Γιατί ο δεσπότης δεν κινείται με τη μεγαλοπρέπεια του προκατόχου του; Γιατί η έκφρασή του δεν καθηλώνει; Γιατί προχθές συνέφαγε με τον θιασάρχη που κάπνιζε; Γιατί γελούσε πίνοντας καφέ με κυρίους και κυρίες του φιλοπτώχου; Γιατί στα: «Σα εκ των Σων» δεν δακρύζει όπως ο ιερέας της άλλης ενορίας; Αν νήστευε, θα ήταν τόσο επιβλητικός; Γιατί τα ράσα του δεν είναι τριμμένα όπως του Μεγάλου Βασιλείου; Γιατί έχει αυτοκίνητο και όχι γαϊδούρι, όπως ο Χριστός της Κυριακής των Βαΐων;
Το ήθος της Εκκλησίας έχει να κάνει με την εξωτερίκευση του όντως «είναι» και όχι με την (φαινομενική) έκφραση του δέοντος «φαίνεσθαι». Γι’ αυτό είναι κοινωνικά άηθες-όχι ανήθικο! Το φαίνεσθαι των διά Χριστόν σαλών ίσως να φάνταζε και ως απρεπές ή ανήθικο σε ορισμένους ευσεβιστικούς κύκλους. Το ήθος του συνομιλούντος με πόρνες και τελώνες Χριστού ίσως θα σκανδάλιζε μερικούς αυτόκλητους «αριστίδην» κριτές, μάλιστα θα του προσήπταν και το βιβλικό: «ου μη φάγω κρέας, ίνα μη τον αδελφόν μου σκανδαλίσω…». Όλα τα έχουν τακτοποιήσει οι αριστίδην σεσωσμένοι (δίκην κομματικών υποχειρίων) πιστοί φιλακολουθία, νηστεία, ατομική προσευχή, τσιτάτα βιβλικών παραπομπών και, κυρίως, αναιδή κατάκριση προς όλους πλην του πνευματικού, του Γέροντός τους. Οι άνθρωποι του «φαίνεσθαι» καταλήγουν να μεταβάλλονται σε φυτώριο κατάκρισης και θερμοκήπιο ασυνειδητοποίητης υποκρισίας, ηθικιστικής κριτικής και κοινωνικής κακοήθειας.
Το ήθος όμως της Εκκλησίας έχει εσωτερική ποιότητα, όχι εξωτερική ποσότητα κινήσεων, εκφράσεων, συνηθειών, ενδυμάτων, συμπεριφορών, πακεταρισμένων στις δικές μας αρέσκειες ή νομικίστικες ηθοαντιλήψεις.
Οι αληθινοί χριστιανοί είναι εκφραστές του «είναι» τους. και αν αυτό το «είναι» αποπνέει «οσμήν ευωδίας πνευματικής», αυτό δεν ταυτίζεται με έξωθεν φαινόμενα αλλά με την ποιότητα της πραγματικής ύπαρξης, τον αληθινό ψυχικό πλούτο σε πνευματικότητα και ήθος Χριστού, του «ωραίου κάλλει». Ωραίου με τα κριτήριά Του, κριτήρια αγάπης και όχι κριτήρια του κόσμου. Κριτήρια Ανάστασης, κριτήρια του μέλλοντος αλλά και παρόντος αιώνος που είναι η συνύπαρξη και η ενότητα όλων νεκρών και ζωντανών, παρελθόντων, παρόντων και ερχομένων γύρω απο το τραπέζι της αιωνίου Θείας Λειτουργίας. Αυτό που προτείνει ο Χριστός είναι η Ανάσταση μαζί Του κάθε σταυρωμένου ανθρώπου.
Για τα μέλη της Εκκλησιαστικής Συνάξεως ο «νεκρός» και Αναστημένος Χριστός και ο κάθε άνθρωπος δεν είναι θέαμα προς κρίση αλλά μεταμορφούμενη ύπαρξη στην Θεία Ευχαριστία, πράξη που προάγει την αγάπη και την αλληλοπεριχώρηση και όχι τη συκοφαντία και την κατάκριση.
