Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

Κατά την Αγία και Μεγάλη Τρίτη η Εκκλησία παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνεται ο φθόνος των Φαρισαίων εναντίον του Ιησού Χριστού και μετουσιώνεται σε διάφορες ενέργειες όπου θα αποδώσουν το ποθούμενο αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα, οι Φαρισαίοι αποφασίζουν να παγιδεύσουν τον Κύριο στα λόγια με σκοπό να διαστρεβλώσουν τους λόγους Του και να αποδείξουν ότι Εκείνος πρέπει οπωσδήποτε να καταδικασθεί σε θάνατο. Ωστόσο, ο φθόνος τους δεν τους επιτρέπει να αντιληφθούν ότι ο Θεάνθρωπος γνωρίζει επακριβώς τις καρδιές τους και δεν είναι δυνατόν να παγιδευτεί στα δικά τους ύπουλα τεχνάσματα. Μάλιστα, η αγάπη όπου δείχνει ο Κύριος προς αυτούς τους ανθρώπους φανερώνεται στον τρόπο με τον οποίο τους ελέγχει και τους θέτει ενώπιον των ευθυνών τους. Αλλά, ως προς την περίπτωση των Ιουδαϊκών ιερατικών τάξεων, ο φθόνος έχει κυριαρχήσει απόλυτα και δεν έχει αφήσει κανένα περιθώριο στο κήρυγμα του Δεσπότη Χριστού. Οι διάνοιές τους είναι πλήρεις από την πεποίθηση ότι είναι ανώτεροι πρωτίστως από τον ίδιο τον Θεό και δευτερευόντως από τους ανθρώπους, τους οποίους αντιμετωπίζουν ως πλάσματα μη έχοντα νου και υπόσταση. Ας μην γελιόμαστε και ας το συνειδητοποιήσουμε· από κοινού κληρικοί και λαϊκοί διαθέτουμε τις παραπάνω κοινές και εσφαλμένες αντιλήψεις με τους Αρχιερείς και τους Φαρισαίους. Επίσης, πολλές είναι οι φορές όπου επιτρέπουμε στον εαυτό μας να θεωρεί ότι είμαστε ανώτεροι από το Θεό, ενώ ελάχιστες είναι οι στιγμές όπου αντιλαμβανόμαστε την παιδαγωγία του Θεού και την ευγενική υπενθύμισή Του ότι είμαστε αδύναμοι και περατοί ενώπιόν Του.

Ο φθόνος των Φαρισαίων εκφράσθηκε στην αποστολή των μαθητών τους από κοινού με τους Ηρωδιανούς ώστε να ερωτήσουν τον Κύριο εάν θα πρέπει να κάνουν υπακοή είτε στον Καίσαρα είτε στον Θεό. Η απάντηση του Ιησού Χριστού είναι αποστομωτική· υπακοή προς τον Θεό για τα πνευματικά ζητήματα και υπακοή προς την πολιτική αρχή για τα πολιτικά πράγματα. Τη σκυτάλη λαμβάνουν οι Σαδδουκαίοι με ένα ερώτημα όπου αφορούσε την κοινωνική συνθήκη της εποχής και εάν αυτή αποτυπώνεται στη Βασιλεία των Ουρανών. Εκ δευτέρου ο Δεσπότης απαντά με τρόπο όπου δεν χωρά αμφισβήτηση ότι η Βασιλεία του Θεού δεν είναι τόπος στον οποίο θα ισχύουν οι κοινωνικές συνθήκες όλων των ανθρώπων ανά την υφήλιο. Μετά τους Σαδδουκαίους, οι Φαρισαίοι αποφασίζουν να πάρουν οι ίδιοι την κατάσταση στα χέρια τους και να αμφισβητήσουν ευθέως τη διδασκαλία του Κυρίου. Για τρίτη φορά ο φιλάνθρωπος Χριστός ομιλεί περί της αγάπης και της θυσίας για πρόσωπο του αδελφού, πράξη όπου αποτελεί τη μέγιστη απόδειξη αγάπης και ταπείνωσης.

Παρά ταύτα, τίποτε δεν ανακόπτει τον Ιησού Χριστό από την πρόθεσή Του να ασκήσει δριμύ έλεγχο σε αυτούς όπου προσέφεραν τη λατρεία σε Αυτόν. Μάλιστα, οι λόγοι του Κυρίου, όντες διαχρονικοί, ας μην ξεχνάμε ότι αναφέρονται και σε εμάς, πόσο μάλλον όταν ασκούμε τη δοσμένη από τον Θεό (όχι από τους ανθρώπους) εξουσία σε ευαίσθητους τομείς, όπως οι ποιμαντικές και λατρευτικές ανάγκες των χριστιανών. Ο Μεσσίας εγκαλεί το ιερατικό κατεστημένο των Ιουδαίων, ενδεχομένως και το σημερινό εάν είμαστε σε θέση να αναγνώσουμε και να ακούσουμε με ειλικρίνεια το ευαγγελικό ανάγνωσμα, για μία σειρά από πρακτικές. Ο Κύριος στηλιτεύει την απόθεση δυσβάστακτων πνευματικών φορτίων στους ανθρώπους, την επιτηδευμένη πρωτοκαθεδρία στα δείπνα και τις λατρευτικές συνάξεις, την καλλιέργεια ενός Θεού όπου είναι φόβητρο για τους ανθρώπους, την υποκριτική ευσέβεια με γνώμονα το οικονομικό όφελος, τον έλεγχο σε ότι προσφέρει ο κάθε άνθρωπος όταν προσέρχεται στο ναό, όπως επίσης και την υποκριτική τάση να εξουθενώνουμε τους ανθρώπους για μικροπράγματα και να μην αγγίζουμε τη δική μας πλάνη, δηλαδή την αίσθηση της παντοδυναμίας μας. Αλλά, ο Λυτρωτής δίνει έμφαση στην τάση μας να αναζητούμε ανθρώπους όπου θα τους εκπαιδεύσουμε και τους κατευθύνουμε με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνουν «άξιοι» συνεχιστές της δική μας πλάνης. Μάλιστα, ο Κύριος τονίζει ότι οι Φαρισαίοι εάν ανακαλύψουν τον «προσύλητο», τον κάνουν δύο φορές χειρότερο από αυτούς, όπως ακριβώς και εμείς πράττουμε συχνά.

Ο Δεσπότης ελέγχει την υποκρισία των ανθρώπων, τη φαινομενική τελειότητα και την τάση μας να αποδιώκουμε ή ακόμα και να «δολοφονούμε» ηθικά και συνειδησιακά τον άνθρωπο όπου θα τολμήσει να μας πει κάτι διαφορετικό από αυτό όπου θέλουμε να ακούσουμε. Πράγματι, ο έλεγχος του Λυτρωτή είναι δριμύς και έχει ως σκοπό όχι να τρομοκρατήσει τον άνθρωπο, αλλά να τον αφυπνίσει πνευματικά και να τον θέσει σε εγρήγορση ώστε να είναι πνευματικά προετοιμασμένος για τη δική Του δεύτερη έλευση. «Έρχεται ο Κριτής των όλων προκειμένου να υποστεί κρίση από τους ανθρώπους, Αυτός ο οποίος κάθεται σε θρόνο και βαστάζεται από τα Χερουβείμ θα δικαστεί από τον Πιλάτο ως κακούργος και θα υποστεί τα πάντα για να σώσει τον Αδάμ». Οι λόγοι του Κυρίου θεριεύουν περισσότερο το μίσος των κρινομένων, οι οποίοι συγκαλούν συνέδριο ώστε να σχεδιάσουν τον τρόπο με τον οποίο θα Τον θανατώσουν. Ωστόσο, ο Χριστός δεν κάμπτεται από το υπάρχων εχθρικό περιβάλλον και παρέχει μία ακόμα διδαχή περί της πνευματικής εγρήγορσης, η οποία δεν είναι άλλη από την παραβολή των Δέκα Παρθένων.

Εντός της παραβολής αυτής αντιπαραβάλλεται η εγρήγορση με την ακηδία, η πνευματική ετοιμότητα με το φθόνο όπου προκαλεί η απραξία. Οι πέντε Παρθένες είναι υλικά και πνευματικά έτοιμες να υποδεχθούν τον Νυμφίο, ενώ οι άλλες πέντε είναι νωθρές και αμελούν την προετοιμασία των λυχνιών τους. Όταν έρχεται ο Νυμφίος, τότε οι πνευματικά έτοιμες Παρθένες εισέρχονται στο γάμο ενώ οι αμελείς πέντε Παρθένες όπου έσπευσαν την τελευταία στιγμή να ετοιμασθούν, γεύονται την απόρριψη του Νυμφίου. «Ας αποδιώξουμε τη ραθυμία από τις καρδιές μας και με έτοιμες τις λαμπάδες ας συναντήσουμε τον αθάνατο Νυμφίο Χριστό και ας αναπέμψουμε ύμνους προς Αυτόν». Ο υμνογράφος μοναχός Κοσμάς επισημαίνει ότι ο μοναδικός τρόπος για να συναντήσουμε τον αθάνατο Νυμφίο Ιησού Χριστό είναι η πνευματική εγρήγορση. Αντίστοιχα, ο ίδιος ο Θεάνθρωπος παρέχει σε όλους την ευκαιρία να μην μείνουμε έξω από τον ουράνιο Νυμφώνα εάν και μόνο εάν ακούσουμε προσεκτικά τους λόγους Του. Η αυστηρή κρίση όπου η Εκκλησία παραθέτει ως ευαγγελικό ανάγνωσμα δεν είναι μόνο για τον πρόσκαιρο εντυπωσιασμό και την αίσθηση του δέους εξαιτίας των λεγομένων. Η κρίση αυτή είναι η συνειδητοποίηση της ελαχιστότητάς μας και η πρόσκλησή μας να ετοιμασθούμε πνευματικά ώστε να αντικρίσουμε τον Θεό τόσο υψωμένο στον Τίμιο Σταυρό όσο και ερχόμενο «μετά δυνάμεως καὶ δόξης πολλής», Αμήν!