Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Βαβαὶ τῆς θερμῆς ὑμῶν ἀληθῶς, πρὸς Χριστὸν ἀγάπης! δι’ ἧς ἰσοστάσιοι, τῶν πάλαι θεοειδῶν, Μαρτύρων ὤφθητε». Η τοπική Εκκλησία της Μαντινείας και Κυνουρίας, μεταχειριζόμενη τη γραφίδα του αγίου υμνογράφου της Εκκλησίας Γερασίμου μοναχού Μικραγιαννανίτου, προσκαλεί «τοὺς ἐγγὺς καὶ τοὺς μακράν» προσκυνητές και πιστούς να πανηγυρίσουν από κοινού την μνήμη των αγίων Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου. Οι άγιοι Νεομάρτυρες, όπως τονίζει ο νεοφανής Άγιος υμνογράφος, έδειξαν τη θερμή αγάπη τους προς τον Ιησού Χριστό· μάλιστα, η εν λόγω αγάπη έγινε η αιτία προκειμένου οι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος να αναδειχθούν ισότιμοι του πρώτου «νέφους» Μαρτύρων, των «καρπών του Αγίου Πνεύματος» των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Αμφότεροι οι Νεομάρτυρες εκούσια, οι οποίοι παραδόθηκαν στην κρίση των Οθωμανών και μετέπειτα στο μαρτύριο προκειμένου να απαλλαγούν από την πνευματική κηλίδα της απιστίας προς τον Ιησού Χριστό, στέκονται ως παραδείγματα επίκαιρα και διαχρονικά, τόσο πνευματικά όσο και συνειδησιακά. Ο Δημήτριος και ο Παύλος προσήλθαν στο μαρτύριο οδηγούμενοι από την αγάπη στον Ιησού Χριστό, μία αγάπη η οποία δεν εγκιβωτίζεται στα ανθρώπινα όρια, αλλά φανερώνει την πνευματική ελευθερία την οποία ο Θεός παρέχει στον άνθρωπο μέσω του κηρύγματος του ιερού Ευαγγελίου.
«Δημήτριε Ἀθλητά, ὁ καταισχύνας τὴν πλάνην τὴν βέβηλον, καὶ Παῦλε Μάρτυς Χριστοῦ, ὁ καθελὼν τὸν ἀρχέκακον δράκοντα». Από κοινού οι Νεομάρτυρες στάθηκαν με υπερήφανο, ελεύθερο και γενναίο τρόπο απέναντι σε μία ιδεολογία, η οποία δεν έχει κανένα ίχνος αγάπης και σεβασμού για την ελευθερία του ανθρώπινου προσώπου. Ο άγιος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης ο υμνογράφος χαρακτηρίζει την ιδεολογία του Ισλάμ ως «βέβηλο πλάνη»· η εν λόγω «πλάνη» είχε αναπτυχθεί και κυριαρχήσει στην Μεσόγειο, ιδιαίτερα στην Ελλάδα για τέσσερις και πλέον αιώνες, εξαιτίας των ιστορικών αστοχιών της βυζαντινής αυτοκρατορικής διοίκησης. Παράλληλα, ο υμνογράφος αναφέρεται στον «ἀρχέκακο δράκοντα», δηλαδή τον διάβολο, ο οποίος φθόνησε τους Νεομάρτυρες και τους παρέσυρε να την ασπασθούν. Οι δύο Νεομάρτυρες ακολούθησαν την εν λόγω «θρησκεία» εξαιτίας των δυσμενών οικονομικών συνθηκών της εποχής στην οποία έζησαν· σήμερα, η εν λόγω ιδεολογία «γοητεύει» και φαντάζει «ελκυστική» σε νέους ανθρώπους προερχόμενους από χριστιανικές κοινωνίες, οι οποίες έχουν αποτύχει στην αποστολή τους και με κάθε τρόπο προσπαθούν να αποβάλλουν τις χριστιανικές καταβολές τους. Μάλιστα, το φαινόμενο της εξάπλωσης του Ισλάμ στην Ευρώπη, ενώ είχε αποτύχει περί τα μέσα του 16ου αιώνα, πλέον δείχνει ανεξέλεγκτο και ενδεχομένως αναπόφευκτο.
«Ὅθεν τῆς ἀφθάρτου δόξης, ἄμφω ήξιώθητε». Τι πέτυχαν ακριβώς οι Νεομάρτυρες και αξιώθηκαν την άφθαρτη δόξα του Τριαδικού Θεού; Ο Δημήτριος και Παύλος κατάφεραν να αντισταθούν στην Ισλαμική πλάνη, πετυχαίνοντας να εκδιώξουν την επιρροή του διαβόλου όπου τους είχε οδηγήσει σε αυτήν. Μάλιστα, η αιτία της νίκης επί του διαβόλου ήταν η καρδιακή αγάπη τους στον Ιησού Χριστό, μία αγάπη η οποία δεν έχει όρους και δεν ζητεί υλικές στερήσεις. Η αγάπη προς τον Υιό και Λόγο του Θεού δεν στηρίχθηκε σε τεχνάσματα όπως λ.χ. η απαλλαγή από την υψηλή φορολογία ή το «τάξιμο» απολαβής «αγαθών» τα οποία ήταν δυσπρόσιτα για τις κοινωνικές ομάδες χαμηλού εισοδήματος όπου κατοικούσαν στα ανατολικά και νότια σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Επίσης, η αγάπη του Θεού δεν επιτάσσει την εκδίκηση ή τη χρήση βίας για να επιβληθεί· η αγάπη του Θεού έχει ως πυρήνα την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου και διδάσκει τον άνθρωπο να σέβεται και να αγαπά καρδιακά και θυσιαστικά τον συνάνθρωπό του.
«Διὰ τοῦτο συμφώνως, καὶ ἡμεῖς ὑμᾶς γεραίρομεν». Η άδολη και άνευ όρων αγάπη των Νεομαρτύρων για την πίστη και την πατρίδα τους ήταν η κινητήριος δύναμη για να πορευθούν στην Τρίπολη και να απολάβουν το μαρτύριο· ο Δημήτριος το 1803 και ο Παύλος το 1818. Αντίθετα, η τάση για την «εξερεύνηση» μίας ιδεολογίας πολεμικής και εχθρικής προς την ενσάρκωση της Αγάπης, δηλαδή τον Δεσπότη Χριστό, ελκύει και σαγηνεύει ανθρώπους οι οποίοι αναζητούν κάτι «νέο», κάτι το οποίο να τους «εμπνεύσει», επειδή το μήνυμα του Ευαγγελίου δεν είναι «ελκυστικό» στα αυτιά τους. Η ιδεολογία της αποδόμησης των αξιών του χριστιανισμού, ενδεχομένως και των εθνικών ταυτοτήτων, προσκρούει στην πίστη των Νεομαρτύρων και στο βίωμά τους ότι η κοινωνία με τον Θεό είναι πλήρης ελευθερίας και δεν δεσμεύεται από τη στέρηση συγκεκριμένων υλικών αγαθών. Η μοναδική «στέρηση» του αληθινού χριστιανού είναι αυτή (η στέρηση) του εγωισμού και η κατάκτηση του «εμείς»· αντίθετα, όταν ο άνθρωπος θεωρεί την υπέρβαση του «εγώ» ως «ξεπερασμένη» και ελκύεται από έναν Θεό «τιμωρό», ο οποίος θα προσφέρει υλικά αγαθά σε κάποια ενδεχόμενη μετέπειτα ζωή, αυτός ο άνθρωπος μάλλον έχει καταντήσει να υπηρετεί το «εγώ» του και να στερείται τα υλικά αγαθά ώστε να τα απολάβει εις διπλούν σε κάποια εναλλακτική πραγματικότητα.
Εν κατακλείδι, η θυσία των Νεομαρτύρων είναι πραγματική και δεν εκπορεύθηκε από τον φόβο. Η απόφασή τους να ξεπλύνουν με το αίμα την απιστία τους δεν ήταν μία έξαρση εγωισμού ή ιδιοτέλειας· και στις δύο περιπτώσεις συνέβη το αντίθετο. Οι Νεομάρτυρες αναδείχθηκαν σε παραδείγματα αγάπης προς τον Θεό και φιλοπατρίας καθώς οι καρδιές του επιθυμούσαν να ενωθούν με τον Θεό της ελευθερίας και όχι του μίσους. Ο Δημήτριος και ο Παύλος κινήθηκαν με αγάπη προς τα πρόσωπα των υπόδουλων Ελλήνων και ιδιαίτερα των κατοίκων της Τριπόλεως, οι οποίοι βιώσαν τον όλεθρο της Οθωμανικής κυριαρχίας και της επιβολής του Ισλάμ στην ελληνική επικράτεια. Η «νόμιμη άθληση» των Νεομαρτύρων Δημητρίου και Παύλου ας γίνει παράδειγμα και διδασκαλία προς όσους ορέγονται να γνωρίσουν καλύτερα το «ελκυστικό» Ισλάμ, το οποίο επιβάλλει την «αποκαθήλωση» της χριστιανικής ταυτότητάς μας στο βωμό της «πολιτικής ορθότητας». Η αγάπη των Νεομαρτύρων για τον αληθινό Θεό ας γίνει παράδειγμα προς όλους μας ώστε στα πρόσωπα των αδελφών μας, ακόμα και των ετεροδόξων, να αντικρίζουμε τον Θεό μας. Εάν το πετύχουμε αυτό, τότε θα είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε πνευματικά για την ομολογία του Τριαδικού Θεού απέναντι στις προκλήσεις όπου βιώνουμε. Αμήν!
