Περιστέρι | Σπύρος Παπαγεωργίου
Για την σωστή θέση του Εσταυρωμένου μέσα στην Εκκλησία και πιο συγκεκριμένα μέσα στην Θεία Λατρεία μίλησε, την Κυριακή 14 Μαϊου το απόγευμα, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Περιστερίου κ. Γρηγόριος.
Στο κατάμεστο Αμφιθέατρο Εκδηλώσεων του Επισκοπείου της Ι. Μητροπόλεως Περιστερίου, ο Μητροπολίτης Περιστερίου αναφέρθηκε σε μια διένεξη που δημιουργήθηκε χωρίς να υπάρχει λόγος. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε “ποτέ δεν είπε ο Μητροπολίτης να βγάλουμε τους Εσταυρωμένους από την Εκκλησία. Αυτό είναι ένα ψέμα που έχει κυκλοφορήσει”.
Ο Σεβασμιώτατος κ. Γρηγόριος έκανε αναφορά στην Πατερική Θεολογία από την ημέρα της Δημιουργίας, κατόπιν μίλησε για την Λειτουργική Αρχιτεκτονική και την σημασία δημιουργίας του Ιερού Βήματος , της πρόθεσης και την κόγχης.
“Η θέση του Χριστού είναι στην Βασιλεία και είναι καθήμενος εκ δεξιών του Πατρός. Εκεί που τον είδε ο Πρωτομάρτυρας Στέφανος. Η Εκκλησία του Χριστού, είναι η Εκκλησία των εσχάτων. Η οποία είναι Μία, Αγία, Καθολική, Αποστολική και είναι εικόνα της Βασιλείας. Και κάθε φορά που τελούμε την Θεία Λειτουργία βρισκόμαστε στην Βασιλεία του Θεού και έχουμε μπροστά μας τον Χριστό Αναστημένο. Σώμα και Αίμα Χριστού”.
Σε άλλο σημείο ο κ. Γρηγόριος πρόσθεσε πως “όταν οι Χριστιανοί άρχιζαν να χτίζουν ναούς, θέλησαν να εντάξουν τα Έσχατα μέσα στον αρχιτεκτονικό οικοδόμημα. Για τον λόγο αυτό έφτιαξαν μια κόγχη για να τοποθετήσουν τα Έσχατα και την Βασιλεία του Θεού. Άρα αυτό το κομμάτι πίσω από την Αγία Τράπεζα είναι τα Έσχατα και η Βασιλεία του Θεού. Και όταν λειτουργούμε επικαλούμαστε τα Έσχατα που είναι μπροστά μας. Εκεί μάλιστα υπάρχει αναμμένο το Ακοίμητο Κανδήλι, γιατί εκεί βρίσκεται η Βασιλεία. Kαι ο Ιερέας ή ο Επίσκοπος τελεί την Θεία Λειτουργία είναι στραμμένος και επικαλείται στα Έσχατα. Που σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουμε καθαρά τα τρία Πρόσωπα. Πατέρα, Υιό και Άγιο Πνεύμα. Τίποτα άλλο. Γιατί εκεί είναι η Καθέδρα της Αγίας Τριάδας”.
ΠΟΙΑ Η ΘΕΣΗ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟΥ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΥ;
“Που είναι ο Εσταυρωμένος; Η θέση του Εσταυρωμένου είναι πάνω από την Ωραία Πύλη , στον Γολγοθά. Και μάλιστά όχι όρθιος να ατενίζει τον λαό, αλλά γυρτός με κλίση να κοιτάζει τελούμενα και την Μεγάλη Είσοδο που περνάει μέσα από την Ωραία Πύλη και καταλήγει στα Έσχατα.
Ο Σεβασμιώτατος μάλιστα παρέθεσε και κείμενα του διαπρεπούς λειτουργιολόγου, Καθηγητή Λειτουργικής και Ομιλητικής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ιωάννη Φουντούλη.
“Η Αγία Τράπεζα οφείλει να μένει ελεύθερη σε όλες της πλευρές της. Η συνήθεια τοποθέτησης διάφορων αντικειμένων στην πίσω πλευρά, καλό είναι να αποφεύγεται. Μεταξύ αυτών συχνότερα είναι ο Εσταυρωμένος ή ο Σταυρός λιτανείας.
“Ο πρώτος είναι απομίμηση της Σταύρωσης του Χριστού με καταβολές δυτικές και από το βυζαντινό θρησκευτικό θέατρο. Η χρήση του την Μεγάλη Παρασκευή τον καθιέρωσε να τοποθετείται πίσω από την Αγία Τράπεζα, ενώ η πραγματική θέση του είναι στα λυπητερά, στην κορυφή της μέσης του τέμπλου. Πανω από την Ωραία Πύλη. Η τοποθέτηση του πίσω ακριβώς από την Αγία Τράπεζα ή στη βάση της αψίδας του βήματος είναι ανυπόστατη θεολογικά. Και δεν αρμόζει στην Θεολογία και τον συμβολισμό του χώρου”.
“Ο δεύτερος είναι ο γνωστός Σταυρός κατασκευασμένος από πολύτιμα μέταλλα ή ξύλο. Η θέση του εκτός από την λειτουργική του χρήση στις ιερές πομπές είναι στο σκευοφυλάκιο του Ναού και όχι επάνω στην Αγία Τράπεζα. Ο Σταυρός των λιτανειών, σε μίξη με τον Σταυρό των λυπητερών του τέμπλου, στους τελευταίους δύο αιώνες πήρε στην Ελληνική κυρίως Εκκλησία, μια ιδιόμoρφη εξέλιξη. Εισήχθη η λιτάνευση του Σταυρού μετα του Τροπαρίου “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου” του 15ου Αντιφώνου του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής και η τοποθέτησή του στο κέντρο του Ναού καθ΄ όλης της ημέρας εκείνης. Παλαιότερα και για 18 ολόκληρους αιώνες, ετίθετο στο προσκυνητάριο η εικόνα του Εσταυρωμένου, από το Δωδεκάορτο του τέμπλου ή κατέβαζαν τον Σταυρό των λυπητερών της κορυφής του εικονοστασίου. Έφερε τον Χριστόν ιστορημένον νεκρόν επάνω στο Σταυρό. Αργότερα το σώμα του Χριστού ζωγραφιζόταν σε περικεκομμένη εικόνα που ήταν μονίμως καρφωμένο επάνω στον Σταυρό. Τα τελευταία χρόνια χάθηκε ο έλεγχος και κατασκευάζονται τεραστίων διαστάσεων Σταυροί και Εσταυρωμένοι και τίθονται μάλιστα αντιπαραδοσιακά πίσω από την Αγία Τράπεζα.”.
Ο Μητροπολίτης Περιστερίου τόνισε ότι “αυτό το μονίμως καρφωμένο, είναι το μεγάλο πρόβλημα. Γιατί το γεγονός της Σταύρωσης είναι στιγμιαίο, ενώ το γεγονός της Αναστάσεως είναι διαρκείας γιατί εκεί στα Έσχατα βρίσκεται ο Χριστός αναστημένος”.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι και στο Άγιο Όρος, καμία Ιερά Μόνη δεν έχει Εσταυρωμένο μέσα στο Ιερό. Όταν στην “αναγέννηση” του Όρους, οι νέες αδελφότητες θέλησαν να βάλουν Σταύρο στο ιερό βήμα, οι παλαιοί γέροντες είπαν πως ποτέ δεν μπήκε 1000 χρόνια και πως είναι φερμένο από την Δύση. Χάρη σε αυτό το γεγονός μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει σε καμία Μονή του Αγίου Όρους Εσταυρωμένος μέσα στο Ιερό Βήμα
Ακολούθησαν ερωτήσεις και γόνιμος διάλογος μεταξύ των παρευρισκομένων ακροατών.
