Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
Εδώ και ορισμένο καιρό έχει κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο μία εικόνα, το περιεχόμενο της οποίας είναι ένα στεφάνι χωρισμένο σε δύο τμήματα· το ένα τμήμα είναι κομμάτι από το έλατο και γενικότερα τη δυτικότροπη και χωρίς ιδιαίτερο κόπο «εύπεπτη» χριστουγεννιάτικη διακόσμηση, ενώ το έτερο τμήμα είναι το ακάνθινο στεφάνι το οποίο τοποθετήθηκε ως βασιλική κορώνα στην κεφαλή του Ιησού Χριστού λίγες ώρες πριν τη Σταύρωσή Του. Το μήνυμα της εν λόγω εικόνας είναι εύκολο και σαφές· ενώ η εορταστική περίοδος περιλαμβάνει στολισμένα δέντρα, ατμόσφαιρα γεμάτη χαρά και τοποθεσίες με πραγματικά υπέροχη χριστουγεννιάτικη διακόσμηση και τις αντίστοιχες θελκτικές αγορές, ο Θεάνθρωπος έρχεται για να ανέβει ως νικητής στον Τίμιο Σταυρό.
Ωστόσο, παρά την «τελειότητα» της φωτογραφίας, υπάρχει μία «ατέλεια» και μία «αφέλεια»· σκοπός του Ιησού Χριστού είναι η Ανάσταση και όχι η Σταύρωση. Η Σταύρωση, χωρίς να ξεχωρίζεται από την Ανάσταση, είναι ο τρόπος και όχι ο σκοπός· άλλωστε, δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τους εναλλακτικούς τρόπους με τους οποίους ο Θεός θα επέλεγε να σώσει το γένος μας από το θάνατο. Απέναντι στην εικόνα αυτή, η οποία είναι εύπεπτη και δεν χρειάζεται να δαπανηθεί χρόνος για την κατανόησή της, η Εκκλησία προβάλλει την απλή αλλά μεστή νοημάτων εικόνα της Γεννήσεως του Θεανθρώπου, όπως επίσης και τον υμνολογικό πλούτο της. Ο νεογέννητος Χριστός εικονίζεται σαβανωμένος και τοποθετημένος σε τάφο· δηλαδή, ο Ιησούς Χριστός ενδύθηκε την φθαρτή ανθρώπινη φύση έχοντας ως σκοπό την αναβίβασή της στον «πρὸς τὸν Πατέρά μου, καὶ Πατέρα ὑμῶν, καὶ Θεόν μου, καὶ Θεὸν ὑμῶν». Επομένως, σκοπός της Σαρκώσεως είναι η ανύψωση της ανθρώπινης φύσης στην «άνω Ιερουσαλήμ», δηλαδή στην Βασιλεία των Ουρανών.
Η Εκκλησία προσεγγίζει την έλευση του Βασιλέως της Δόξης στον κόσμο και στην ανθρώπινη ιστορία με την υμνολογική προβολή της σύνδεσης της «εποχής» με τον «σκοπό»· η γέννηση του Κυρίου πραγματοποιήθηκε την περίοδο της απογραφής των υπηκόων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατόπιν διαταγής του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου. «Ἐναπογραφόμενος Χριστέ, δούλοις τῷ τοῦ Καίσαρος, δι’ εὐσπλαγχνίαν προστάγματι» σημειώνει ο υμνογράφος προκειμένου να δείξει ότι ο Θεός επέλεξε την περίοδο εκείνη για να αποκαλυφθεί ως άνθρωπος πλέον στον κόσμο. Εκτός από τη φυσική παρουσία του Οκταβιανού, η εποχή χαρακτηριζόταν από την κατάσταση παρακμής στην οποία είχε περιέλθει η ανθρωπότητα και την αυξανόμενη τάση για ενωθεΐα· όπως σημειώνει ο Γάλλος φιλόσοφος και ανθρωπιστής François Chateaubriand (1768-1848), «εάν ο Κύριος ερχόταν στον κόσμο λίγες δεκαετίες αργότερα θα συναντούσε το πτώμα της ανθρωπότητας».
«Ἕρχῃ χαρίσασθαι τὴν ἐλευθερίαν, τὴν ζωὴν καὶ λύτρωσιν, ἀγνώμοσιν οἰκέταις μακρόθυμε». Η χορήγηση της ελευθερίας αποτελεί σκοπό της ελεύσεως του Κυρίου, όπως σημειώνει ο γέρων Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης, «οι νύχτες και τα νοητά σκοτάδια φεύγουν επειδή ανατέλλει το πραγματικό φως, ο Ήλιος των ψυχών ημών». Η εποχή της αμαρτίας φθάνει στο τέλος της επειδή ακριβώς συναντά τον σκοπό του Δεσπότη Χριστού, ο οποίος δεν είναι άλλος από τη δωρεά της ελευθερίας, της ζωής και της λύτρωσης προς τους αγνώμονες ικέτες, δηλαδή την ανθρωπότητα. Κατά συνέπεια, στη σημερινή εποχή ο σκοπός της ανάμνησης της Ενανθρωπήσεως του Λόγου παραμένει ίδιος και αναλλοίωτος· η Εκκλησία υπενθυμίζει το σπουδαίο αυτό μήνυμα με τη γραφίδα της υμνογράφου μοναχής Κασσιανής, η οποία σημειώνει ότι την εποχή του Αυγούστου «ἡ πολυαρχία τῶν ἀνθρώπων ἐπαύσατο, καὶ ἡ πολυθεΐα τῶν εἰδώλων κατήργηται. Ὑπὸ μίαν βασιλείαν ἐγκόσμιον, αἱ πόλεις γεγένηνται· καὶ εἰς μίαν Δεσποτείαν Θεότητος, τὰ Ἔθνη ἐπίστευσαν».
Ο «Άγιος των νεολληνικών γραμμάτων» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911) αφενός ονομάζει τα Χριστούγεννα ως «γλυκυτάτη καὶ συγκινητικωτάτη τοῦ Χριστιανισμοῦ ἐορτῆ», αφετέρου προβάλλει και ο ίδιος με τη σειρά του τη διάκριση μεταξύ «εποχής» και «σκοπού» στο πρόσωπο του παπά-Φραγκούλη, ο οποίος αδιαφορώντας για το εορταστικό κλίμα το οποίο επικρατούσε στα σπίτια των άλλων ανθρώπων, έσπευσε με αυταπάρνηση και παρά τους δισταγμούς της πρεσβυτέρας και το εμπόδιο των δυσμενών καιρικών συνθηκών να λειτουργήσει στο Χριστό στο Κάστρο με σκοπό οι λίγες ψυχές να αντιληφθούν και να βιώσουν το μήνυμα της Σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού, ο Οποίος ήλθε για να διακονηθεί και να αναβιβάσει τον άνθρωπο στον Ουρανό.
Εν κατακλείδι, ο Μέγας Αθανάσιος επισημαίνει ότι ο ίδιος ο Κύριος πέτυχε με τα απλά και κατανοητά λόγια τα οποία χρησιμοποίησε στη διδασκαλία Του όχι μόνο να επιτύχει το «σκοπό» Του, αλλά και να επισκιάσει το κλίμα της «εποχής» Του, δηλαδή τους μεγάλους σοφιστές και την τάση των ανθρώπων να θεοποιούν τα πάθη τους. Συνεπώς, μία ακόμη φορά ο Χριστός μας προσκαλεί να Τον υποδεχθούμε εντός μας, όπως επίσης και να συνειδητοποιήσουμε ότι εξαιτίας της αγάπης Του σαρκώθηκε για τους ανθρώπους ανεξαρτήτως εποχής, κοινωνικής προέλευσης και ιδιαιτερότητας. Τέλος, ας προσέλθουμε στην Εκκλησία για να μετάσχουμε στη Χριστουγεννιάτικη Θεία Λειτουργία αναλογιζόμενοι το μέτρο της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο, όπως επίσης ότι η «εποχή» και το κλίμα της αν και εκφράζουν τη χαρά του γεγονότος, εντούτοις δεν είναι από μόνα τους αρκετά για να περιγράψουν το «σκοπό» της Σαρκώσεως του Θεού! «Σύμμορφος πηλίνης, εὐτελοῦς διαρτίας Χριστὲ γεγονώς, καὶ μετοχῇ σαρκὸς τῆς χείρω, μεταδοὺς θείας φύτλης, βροτὸς πεφυκώς, καὶ μείνας Θεός, καὶ ἀνυψώσας τὸ κέρας ἡμῶν, Ἅγιος εἶ Κύριε».
