Του Σεβ. Μητροπολίτου Σουηδίας κ. Κλεόπα
Σ’ ένα κόσμο ταραγμένο, που απλώνεται παντού η καταχνιά από τις ακοές πολέμων και την τόση ακαταστασία παγκοσμίως, το μήνυμα των μακαρισμών “Μακάριοι οἱεἰρηνοποιοί, ὅτιαὐτοίυἱοίΘεοῦκληθήσονται”, από την επί του Όρους των Ελαιών ομιλία του Κυρίου μας, μοιάζει επίκαιρο, όσο ποτέ άλλοτε.
Απειλές από παντοδύναμες χώρες, που εκδαπανούν δισεκατομμύρια το χρόνο για εξοπλιστικά συστήματα – και δυστυχώς, όχι για την καταπολέμηση της φτώχιας, την παιδεία και τον πολιτισμό -, φέρνουν στον κόσμο μας αναταραχή και σκορπούν ένα πέπλο απελπισίας και απόγνωσης,επιβεβαιώνοντας την επικράτηση του κακού στον κόσμο.
Κατά την πρόσφατη ενασχόλησή μου και την μελέτη κειμένων του ιεραποστολικώςεργασαμένου στην Ιερά Μητρόπολη Σουηδίας και καταλιπόντος μνήμη χαρισματικού, ευσεβούς και εναρέτου κληρικού, του μακαριστού Αρχιμανδρίτου π. Ευσεβίου Βίττη, βρήκα επιστολές του Γέροντος προς τους ομογενείς στην Σκανδιναυΐα, όπου διαφαίνεται η ποιμαντική αγωνία του, αλλά και η θεολογική τοποθέτησή του επί του φαινομένου του κακού στον κόσμο.
Ο π. Ευσέβιος κατέληγε την δημοσιευθείσα συλλογή των εν λόγω ομιλιών του, υπό τον τίτλο “Κάθε μήνα –Ἕνα γράμμα γιάσένα”, ως εξής: “Σέ χαιρετῶ. Μέ πολλή καί θερμή ἀγάπη, ὁ ἀδελφός σουἙλλάδιος”.
Ο Γέροντας χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο “Ἑλλάδιος”, τα πρώτα χρόνια της παραμονής του στο ησυχαστήριό του, στο Ρέττβικ της Σουηδίας, αποφεύγοντας συστηματικώς την δημοσιότητα.
Παραθέτω αυτούσια την ομιλία του Γέροντος για το εν λόγω θέμα και θεωρώ ότι το μήνυμά του είναι επίκαιρο και διαχρονικό, μιμούμενος το παράδειγμα του Κυρίου μας, του Οποίου ο Ευαγγελικός λόγος παραμένει “χθέςκαί σήμερον ὁ αὐτόςκαίεἰς τούς αἰώνας”.
Ιδού η κατά πάντα επίκαιρη ομιλία του Γέροντος Ευσεβίου,αφιερωμένη στα Χριστούγεννα, του αυθεντικού και γνησίου αυτού Λευΐτου με την οσιακή τελευτή:
“Διαβάζοντας τήνἱστορίατῶν γεγονότων πού συνδέονται μέτή γέννηση τοῦἸησοῦ, σταματοῦμεἔκπληκτοι, ἀλλάκαί γεμάτοι δίκαιη ἀγανάκτηση, μπροστά σ’ ἕνα γεγονός: Τή σφαγή τῶνἀθώων νηπίων τῆς Βηθλεέμ (Ματθ. 2,16). Ὁ Ἡρώδης πάνω στήν τυφλή μανία του μή τυχόν χάση τό θρόνο του, σκότωσε ὅλατά νήπια τῆς Βηθλεέμ καίτῶν περιχώρων της! Νόμιζε πώς ἔτσιθά σκότωνε σίγουρα καίτόνὑποτιθέμενοἀντίπαλό του. Καί προβάλλει ἡ δικαιολογημένη ἀπορία σου: Τί ἔφταιγαντάἀθῶα νήπια γιάνάσκοτωθοῦν χωρίς λόγο; Τί ἔφταιγανοἱ φτωχές μανοῦλες τους νάτά χάσουν ἀπότήνἀγκαλιά τους κατ’ αὐτόντόνἀπάνθρωπο τρόπο; Καί γιατί ἐπέτρεψε ὁ Θεός τή φριχτή αὐτήἀδικίακαίτόἀνήκουστοαὐτό κακούργημα;
Τό φυσικό καίἐντελῶςαὐθόρμητοαὐτόἐρώτημά σου μπορεῖνάδιευρυνθῆκαίνάπεριλάβηὅλοτόν πόνο τῶνἀθώωνκαίτήνἀδικία πού γίνεται στόν κόσμο αὐτόν. Καίἀκόμαπιό πολύ: Τήνὕπαρξητοῦκακοῦ, φυσικοῦκαίἠθικοῦ, στόν κόσμο. Γιατί τάἀνάπηρα παιδιά π.χ.; Γιατί τά θύματα τῶναὐθαίρετωνδικτατοριῶνκαίὁλοκληρωτισμῶν; Γιατί τάἀπειράριθμα θύματα τῶνφυσικῶνκαταστροφῶν; Γιατί οἱ πόλεμοι; Γιατί;…Γιατί;… Δέντά βλέπει ὅλααὐτά ὁ Θεός; Κι’ ἄντά βλέπει γιατί δέντά προλαβαίνει; Γιατί ἀνέχεταιτήνὕπαρξητοῦκακοῦ; Ποῦεἶναι ἡ δικαιοσύνη, ἡ πρόνοια καί ἡ ἀγάπη του; Μήπως ὅλααὐτάεἶναι μόνο φαντασίες; Μήπως δένὑπάρχεικἄν Θεός πού νάἐνδιαφέρεταιγιάτή σκληρή μοῖρα μας; Ἀμείληκτα, ἀλήθεια, αὐτάτάἐρωτηματικά, πού θάμποροῦσαννά γίνουν ἀμέτρητα.
Δένεἴμαστεοὔτεἐγώοὔτεἐσύοἱπρῶτοι πού τά θέτουμε. Ἀπασχόλησανἀνέκαθεντόἀνθρώπινοπνεῦμακαίτό σκανδάλισαν. Ὄχι μόνο σάν θεωρητικό πρόβλημα κάποιων ἀνθρώπων πού τό σκέφτονται στόγραφεῖο τους, ἀλλάσάν πρόβλημα ζωῆς, σάν φοβερή καί τραγική προσωπική δοκιμασία, σάνἀπερίγραπτη τραγωδία ἀναρίθμητωνὑπάρξεων. Πολλά δυνατά πνεύματα ἀσχολήθηκανμέτό πρόβλημα αὐτόκαί χιλιάδες εἶναιοἱ σελίδες, πού γράφτηκαν πάνω στό θέμα μέ πολύτιμες σκέψεις, στήν προσπάθειά τους νάἀποσαφηνίσουνκαίνάβροῦν κάποια ἀπάντηση. Θάἦτανἀστεῖο, ἄνὄχιἀνόητο, νάἐπιχειρηθῆἐδῶ, ἀπάντησηστό πρόβλημα αὐτό μέσα στόστενώτατοχῶρο πού διαθέτουμε. Ὅμωςθά προσπαθήσω νά διατυπώσω ὅ,τιοἱ φτωχές μου δυνάμεις καί ὁ στενός χῶροςἐπιτρέπουν, τονίζοντας μερικές ἀπόψεις πού, ἐλπίζω, βοηθοῦννάἰδοῦμετό θέμα μέτόφῶςτῆς πίστης.
Ἡ θρησκευτική σκέψη καί βίωση ἀντιμετωπίζειτό θέμα τοῦκακοῦκαίτοῦ πόνου ὑπό τίς διάφορες ἐπόψεις του. Ἀναφέρωἐνδεικτικά μόνο τό περίφημο βιβλίο τοῦἸώβστήν Παλαιά Διαθήκη καί τούς Ψαλμούς 36, 48, 72. Οἱἱεροίσυγγραφεῖς τους δέν διστάζουν νάἐκφράσουνμέτόνπιόἐμφαντικόκαίεἰλικρινῆ τρόπο τά συγκλονιστικά ἐρωτηματικά τους. “Ἐμοῦδέ παρά μικρόν ἀσαλεύθησανοἱπόδες, παρ’ ὁλίγονἐξεχύθητά διαβήματά μου”, λέγει ὁ Ψαλμωδός. Κλονίσθηκα. Κόντεψα νά πέσω στό χάος, στόἀπύθμενο βάραθρο τῆςἀπιστίαςκαίἀθεΐας, βλέποντάς τα αὐτάτά φοβερά ζητήματα μπροστά μου. Τάἴδια περίπου λέει καί ὁ Ἰώβστό 21ο κεφάλαιο τοῦὁμωνύμου βιβλίου. Νομίζει κανείς πώς μιλοῦν σημερινοί ἄνθρωποιγεμᾶτοιὁδύνηκαί σπαραγμό μπρόςστό κακό, τοῦὁποίου τίς φοβερές συνέπειες δοκιμάζουν στή ζωή τους.
Δένεἶναιεὔκολονάδοθῆἀπάντησηστό πρόβλημα τοῦκακοῦκαίτῆς δοκιμασίας τῶνἀθώωνἀνθρώπων. Εἶναιμᾶλλον βέβαιο, πώς ἡ ἀνθρώπινη σκέψη στέκει μπρός σ’ ἕνα βαθύτατο μυστήριο, στόὁποῖοἀδυνατεῖνάεἰσδύση. Τόὅτι π.χ. οἱἄδικοι, οἱψεῦτες, οἱἀπατεῶνες, οἱἐγκληματίες, οἱ εκμεταλλευτές, οἱἀδίστακτοι, οἱθρασεῖς, οἱἀσυνείδητοι, οἱἀνήθικοι, οἱ δυνατοί τοῦ κόσμου αὐτοῦεὐημεροῦν, τάἔχουνὅλα καλά καίδέν δοκιμάζουν τίς δυσκολίες τοῦφτωχοῦ, τοῦ τίμιου, τοῦεὐσυνείδητου, τοῦἠθικοῦκαίἐνάρετου, εἶναιἕνα γεγονός. Βασανίζονται οἱ ψυχές τῶν τελευταίων. Γιατί, ἀναρωτιοῦνταιοἱἴδιοι, γιατί ἐκεῖνοινάτάἔχουνὃλακαίοἱ καλοί νάδοκιμάζωνταικαί μάλιστα σκληρά; Γιατί οἱ κάθε λογῆςαἱμοβόροιἩρῶδεςνά χύνουν αἷμαἀθώωνκαίἀδυνάτων πλασμάτων; Δέν τούς ἰκανοποιεῖὅμως ἡ λύση: Ἀφοῦἔτσιεἶναι, ἄς γίνουμε κι’ ἐμεῖς τέτοιοι! Ἅναὐτήἦταν ἡ λύση τοῦ προβλήματος, δένθάεἶχε τότε τήν τραγικότητα πού παρουσιάζει. Ὁ καθένας θά γινόταν ἁπλούστατα λιποτάκτης τῆςἠθικότηταςκαίτῆςἀρετῆςκαίθά κατατασσόταν στό στρατόπεδο τῆςἀτιμίαςκαίτῆςἀσυνειδησίας. Τάἐρωτηματικάθά κατέπαυαν ἴσωςἔτσι. Κι’ ὅλαθά πήγαιναν “καλά”. Αὐτόὅμωςδέν γίνεται. Μέ κανένα τρόπο. Οἱἐνάρετοικαίοἱἅγιοιἄνθρωποιδέν δέχονται νά μεταπηδήσουν στόσυφερτότῶν διεφθαρμένων, τῶνἀσεβῶν, τῶνἄπιστων, ὅσο κι’ ἄνὡρισμένοιἀδύνατοιλιποταχτοῦν πότε πότε. Αὐτοί θέλουν νά μένουν σταθεροί στό στρατόπεδο τῶνἀγωνιστῶν, τῶν τίμιων, τῶνεὐσυνειδήτων, τῶνπαιδιῶντοῦΘεοῦ. Μά ἡ καρδιά σπαράζει στό θέαμα τοῦκακοῦ. Τάἀναρίθμητα“γιατί”τή συγκλονίζουν. Τί θάμποροῦσε λοιπόν νάλεχθῆ σ’ αὐτές;
Ἡ καθαρά ἀνθρώπινη λογική ἀντιμετώπισητοῦ ζητήματος εἶναι καταδικασμένη σ’ ἀποτυχία. Ἡ μόνο ἀντιμετώπισή του εἶναι δυνατή ἐνπίστει. Μονάχα ἄντόδῆ κανείς μέτά μάτια τῆς πίστης καίτόμετρήσημέτά μέτρα τοῦΘεοῦ, μπορεῖνάβρῆτήνἀπάντηση πού γαληνεύει τήν ταραγμένη καρδιά καίἐπαναπαύειτήνὅληὕπαρξη. Αὐτό κάνει ὁ Ψαλμωδός. Γιάνάἰδῆ καθαρά τό ζήτημα καίγιάνάτό λύση σωστά νιώθει τήνἀνάγκηνάφύγηἀπότόν φυσικό ἀνθρώπινοχῶρο. Μπαίνει γι’ αὐτόστό“ἁγιαστήριον”τοῦΘεοῦ. Ἔρχεται σέ μυστική (ἐπί) κοινωνία μέτόν Θεό καίπροσπαθεῖνάἰδῆμέτό περισκόπιο τοῦΘεοῦτήνὅλη κατάσταση (Ψαλμός 72, 25-28). Τόἴδιο κάνει καί ὁ πιστός κάθε ἐποχῆς. Ἰδιαίτερα ὁ πιστός Χριστιανός. Ὁ Χριστιανός διαθέτει περισσότερα στοιχεῖαἀπότόν πιστό τῆςΠαλαιᾶς Διαθήκης. Μπροστά του ἐκτείνεται ὁ πάμφωτος ὁρίζονταςτῆςαἰωνιότητας, πού τόν φωτίζει ὁ αἰώνιος Λόγος-Χριστός. Μέτόφῶς του Λόγου βλέπει ὅλατά ζητήματα. Καίἰδιαίτερατόἀκανθῶδες ζήτημα τοῦκακοῦκαίτοῦ πόνου, πού μᾶςἀπασχολεῖἐδῶ.”
(“ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΚΑΚΟ (α)& (β)”. OrtodoxKyrkotidning, 100 (Nov.-Dec. 1974).)
