Μετά πάσης εκκλησιαστικής λαμπρότητος εορτάστηκε η μνήμη του εν Αγίοις Πατρός ημών Φωτίου του Μεγάλου, Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίον τιμά κατ’ εξοχήν η Ιερά Σύνοδος και οι Θεολογικές Σχολές Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Χθες το πρωί, τελέστηκε στο Καθολικό της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πεντέλης ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία, ιερουργούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευσταθίου, μετά των ορισθέντων υπό της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμονος και Κίτρους και Κατερίνης κ. Γεωργίου.
Στη σύσκεψη που ακολούθησε παρέστησαν ο επικεφαλής του Γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν Αθήναις Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λαοδικείας κ. Θεοδώρητος, ο Έξαρχος του Παναγίου Τάφου στην Αθήνα Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης κ. Ραφαήλ Γρίβας, οι Σεβασμιώτατοι Συνοδικοί Μητροπολίτες Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευστάθιος, Νικοπόλεως και Πρεβέζης κ. Χρυσόστομος, Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου κ. Θεόκλητος, Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμων, Κίτρους και Κατερίνης κ. Γεώργιος, Ιωαννίνων κ. Μάξιμος, Ελασσώνος κ. Χαρίτων, Θήρας, Αμοργού και Νήσων κ. Αμφιλόχιος, Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ. Νικηφόρος και Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ. Δαμασκηνός, οι Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες Ανέων κ. Μακάριος, Πειραιώς κ. Σεραφείμ, Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος, Κρήνης κ. Κύριλλος, Νέας Ιωνίας, Φιλαδελφείας, Ηρακλείου και Χαλκηδόνος κ. Γαβριήλ και Περιστερίου κ. Γρηγόριος, ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Θερμοπυλών κ. Ιωάννης, οι Θεοφιλέστατοι Επίσκοποι Χριστιανουπόλεως κ. Προκόπιος, Ταλαντίου κ. Επιφάνιος, Θεσπιών κ. Παύλος και Τανάγρας κ. Απόστολος, ο Αρχιγραμματεύς της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης κ. Ιωάννης Καραμούζης και ο Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης κ. Βαρνάβας Θεοχάρης.
Επίσης παρέστησαν ο Αντιπρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χρήστος Καραγιάννης, οι Κοσμήτορες των Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης κ. Εμμανουήλ Καραγεωργούδης και κ. Χρυσόστομος Σταμούλης, αντίστοιχα, οι Ελλογιμώτατοι Πρόεδροι των τεσσάρων Τμημάτων των Θεολογικών Σχολών, καθώς και ο Πρόεδρος του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών κ. Αθανάσιος Καψάλης.
Στην κοινή σύσκεψη προήδρευσε ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, ο οποίος κηρύσσοντας την έναρξη, μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι «αξιωθήκαμε φέτος έπειτα από τις γνωστές δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε εξαιτίας της πανδημίας και των δυσμενών καιρικών συνθηκών του παρελθόντος έτους, να τιμήσουμε τη μνήμη του ιερού Φωτίου, προστάτου της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και των θεολογικών μας Γραμμάτων.».
Αναφορικά προς τον εορταζόμενο Μέγα Πατριάρχη Φώτιο, ο Μακαριώτατος επισήμανε αρχικά ότι κυριάρχησε στην πνευματική αναγέννηση του Βυζαντίου κατά τον 9ο αιώνα, χαρακτηρίζοντάς τον διανοούμενο με εξαιρετική κριτική ικανότητα, πολυμάθεια, πολιτική και διαλεκτική δεξιότητα, ευφυΐα και διορατικότητα, ο οποίος πάντοτε διατηρούσε ζωντανή και καρποφόρο την πίστη του προς τον Θεό, διαθέτοντας αληθινά εκκλησιαστικό φρόνημα. Επίσης, υπήρξε πολυγραφότατος και γόνιμος συγγραφέας, ενώ εξίσου σημαντική ήταν και η επίδοσή του στην υμνογραφία, την ομιλητική, το κανονικό δίκαιο, την επιστολογραφία και την ερμηνευτική.
Στη συνέχεια, ο Μακαριώτατος τόνισε ότι μελετώντας κάποιος με προσοχή τη ζωή και το έργο του Αγίου Φωτίου, μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι διακρίθηκε σε τρεις κυρίως τομείς: ως κορυφαίος φιλόλογος, ως θεολόγος και ποιμένας της Εκκλησίας και ως εξαίσιος εκκλησιαστικός και πολιτικός ηγέτης.
Κλείνοντας τη σύντομη προσφώνησή του, ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος εξέφρασε την ευχή: «Είθε ο αγιώτατος Φώτιος, τον οποίο δικαίως ο υμνογράφος αποκαλεί “της πίστεως έρεισμα, της Εκκλησίας διδάσκαλον και στύλον ακράδαντον ομολογίας και πολύφωτον της χάριτος φωστήρα”, να εμπνέει τη διακονία μας στην Εκκλησία και στα θεολογικά μας γράμματα, ώστε, βαδίζοντας τα ίχνη του, να ακολουθούμε τη δική του φωτεινή πορεία.».
Θέμα της εφετινής συσκέψεως ήταν «Η λάμψη του αρχαίου κόσμου υπό το Φως του Αγίου Φωτίου. Μετακένωση και μεταλειτουργία του κλασικού πολιτισμού στον χριστιανικό», με Εισηγήτρια την Ελλογιμωτάτη κ. Κυριακούλα Παπαδημητρίου, Καθηγήτρια Καινής Διαθήκης του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Στο πρώτο μέρος της Εισήγησής της η κ. Παπαδημητρίου καθόρισε τον λόγο που οδήγησε τον ιερό Φώτιο στην ανάγνωση και μελέτη της αρχαιοελληνικής γραμματείας και στη συμπερίληψή της στον εκκλησιαστικό και χριστιανικό λόγο του, ενώ στο δεύτερο μέρος, τον εξέτασε ως αναγνώστη και παραγωγικό αποδέκτη της κλασικής σοφίας, ακολουθώντας τα βήματα της συγκριτολογικής ανάλυσης.
Περιγράφοντας τη διαδικασία πρόσληψης εκ μέρους του Αγίου Φωτίου της κλασικής παιδείας, της εσωτερίκευσης και επεξεργασίας της, αλλά κυρίως τη διαδικασία ερμηνείας και επανερμηνείας της, με την οποία πέτυχε τη μετάβαση από τον κλασικό στον χριστιανικό πολιτισμό, η Εισηγήτρια είχε ως στόχο τη διαμόρφωση μιας καθαρότερης εικόνας για την πνευματική και συνάμα πολιτισμική διεργασία αυτής της δράσης του, αλλά και της συμβολής του στη μετακένωση και μεταλειτουργία του κλασικού πολιτισμού στον χριστιανικό.
Η κ. Παπαδημητρίου τόνισε ιδιαίτερα ότι ο Άγιος Φώτιος προσλαμβάνει «παραγωγικά» την κλασική σοφία, καθόσον προσεγγίζει τα κείμενά της με το δικό του εν Χριστώ φως και τα εκλαμβάνει ως αφορμή και ερέθισμα για να δημιουργήσει το δικό του κείμενο και να κατασκευάσει το δικό του νόημα. Δεν αναζητά στα κλασικά κείμενα επιχειρήματα επιβεβαίωσης των χριστιανικών θέσεών του, αλλά επεξεργάζεται με σοφία τα χρήσιμα σημεία τους και επαναπροσδιορίζει καινοτόμα την κλασική σκέψη κατά Χριστόν. Το όλο αποτέλεσμα είναι ένα νέο έργο, το οποίο συνομιλεί με το προηγούμενο, αλλά αποκλίνει από αυτό, δυνάμενο να αντιπαρατίθεται σε αυτό, να το αποδοκιμάζει ή και να το απορρίπτει. Με αυτόν τον τρόπο, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται από την ακτινοβολία του πομπού στο φως του δέκτη.
Κατόπιν, ανέφερε ότι ο Άγιος Φώτιος ακολούθησε μία σειρά πεπαιδευμένων πατέρων της Εκκλησίας, όπως ο Μέγας Βασίλειος, προγενέστερα, και ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς, μεταγενέστερα, οι οποίοι αποδέχθηκαν σύμμετρα και αξιοποίησαν την κλασική σοφία. Εκείνος βρίσκεται ανάμεσά τους, αλλά με εξέχουσα διαφορά: κανείς άλλος δεν ασχολήθηκε με την αρχαιοελληνική γραμματεία ως κριτικός αναγνώστης και γραμματολόγος, όπως χαρακτηρίζεται από τη σύγχρονη έρευνα. Γι’ αυτό, δίκαια το έργο του μπορεί να θεωρηθεί προγραμματικό για τον χριστιανικό, αλλά και τον οικουμενικό ανθρώπινο πολιτισμό.
Κλείνοντας την εμπεριστατωμένη Εισήγησή της ανέφερε, συν τοις άλλοις, ότι ο Άγιος Φώτιος προσφέρει έναν πνευματικό τρόπο ανάγνωσης του σύγχρονου πολιτισμού μέσα από την εν Χριστώ οπτική και με τις κατά Χριστόν προϋποθέσεις. Κάθε φορά που καλούμαστε να αναμετρηθούμε με τη σύγχρονη φιλοσοφία, μπορούμε να προσερχόμαστε με τον τρόπο του αγίου: Πρόσληψη του κόσμου χωρίς φόβο και μειονεξία, κριτική με βάση την ορθοτόμηση της χριστιανικής αλήθειας, κένωση από τα περιττά, μετακένωση με επίγνωση των σύγχρονων αναγκών του ανθρώπου και μεταλειτουργία κατά τον ποιμαντικό τρόπο που η μέριμνα της Εκκλησίας για τον άνθρωπο και τη σωτηρία του μπορεί να αναπτύξει. Είναι μία επίμοχθη και δύσκολη διαδικασία, για την οποία χρειαζόμαστε τον φωτισμό του Πνεύματος, που θα αναπληρώνει την ανεπάρκειά μας και θα συμπληρώνει τα κενά και τις απροσδιοριστίες του πολιτισμού μας.
Μετά την εισήγηση η κ. Κυριακούλα Παπαδημητρίου απάντησε σε ερωτήσεις και τοποθετήσεις.
Στίς 13.00 ο Μακαριώτατος παρέθεσε γεύμα προς τιμήν των Ελλογιμωτάτων Καθηγητών των Θεολογικών Σχολών.
Εκ του Γραφείου Τύπου της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος
