Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
Την ολοκλήρωση της Μεγάλης Τεσσαρακοστής διαδέχεται η έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας, της εβδομάδος εκείνης εντός της οποίας πραγματοποιήθηκαν τα μεγάλα γεγονότα των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου. Συνεπώς, «Τὴν ψυχωφελῆ, πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν, καὶ τὴν ἁγίαν ἑβδομάδα τοῦ Πάθους σου, αἰτοῦμεν κατιδεῖν Φιλάνθρωπε». Η ολοκλήρωση της ψυχωφελούς Τεσσαρακοστής, κατά τον υμνογράφο μοναχό Ανδρέα Τυφλό, συνδέεται με την απαρχή της τελικής φάσης του σχεδίου της Θείας Οικονομίας και επομένως της εκπλήρωσης του σκοπού ή του λόγου της Σαρκώσεως του Ιησού Χριστού κατά την Μεγάλη Εβδομάδα των Παθών και της Αναστάσεως.
Ο Υιός και Λόγος του Θεού έγινε άνθρωπος προκειμένου με την Ανάστασή Του να αποκαταστήσει το ανθρώπινο γένος στην Ουράνια Βασιλεία. «Κύριε, παραλαμβάνων τοὺς Μαθητάς σου, ἐν Βηθανίᾳ παρεγένου, ἵνα ἐγείρῃς τὸν Λάζαρον, καὶ δακρύσας ἐπ αὐτόν, νόμῳ φύσεως ἀνθρωπίνης, ὡς Θεός, τοῦτον τετραήμερον ἥγειρας, καὶ ἐβόα σοι Σωτήρ· Εὐλογημένε Κύριε δόξα σοι» Ο Χριστός, κατά τον υμνογράφο Λέοντα «τὸν Βασιλέα», πορεύθηκε στη Βηθανία προκειμένου να επαναφέρει στη ζωή τον κοιμηθέντα Λάζαρο, δηλαδή τον αδελφό της Μάρθας και της Μαρίας. Συνεπώς, ο Λάζαρος γίνεται ο πρώτος αποδέκτης του σκοπού της Ενανθρωπήσεως του Θεανθρώπου, δηλαδή της επερχόμενης Αναστάσεώς Του. «Συνεργός» του λόγου της Σαρκώσεως του Ιησού Χριστού είναι η Εκκλησία, η οποία μέσα από την ανάμνηση των γεγονότων της Μεγάλης Εβδομάδος προετοιμάζει κάθε έναν από εμάς αφενός για τη βίωση των Παθών και αφετέρου για τη θέαση της Αναστάσεως.
Την έγερση του Λαζάρου, κατά το λειτουργικό χρόνο της Εκκλησίας, διαδέχεται η Είσοδος του Θεανθρώπου στην Αγία Πόλη. Εκείνη την Κυριακή ο Δεσπότης Χριστός διάλεξε ένα κοινό (για τα δεδομένα της εποχής) μεταφορικό μέσο, δηλαδή ένα πουλάρι προκειμένου να εισέλθει στα Ιεροσόλυμα. Ο λαός τον Λυτρωτή υποδέχθηκε με τα βαΐα των φοινίκων ώστε να τιμήσει στο πρόσωπό Του τον Θεό, ο Οποίος απέστειλε τον Υιό Του προκειμένου να σώσει τον κόσμο. «Ἐξέλθετε ἔθνη, ἐξέλθετε καὶ λαοί, καὶ θεάσασθε σήμερον, τὸν Βασιλέα τῶν οὐρανῶν, ὡς ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ, ἐπὶ πώλου εὐτελοῦς, τὴν Ἱερουσαλὴμ προσεπιβαίνοντα». Ο υμνογράφος μας προτρέπει να εξέλθουμε από τα όρια των βιοτικών μεριμνών και να αντικρίσουμε τον Βασιλέα των Ουρανών, ο Οποίος κατήλθε από τον υψηλό θρόνο Του και εισήλθε στα Ιεροσόλυμα για έναν και μοναδικό σκοπό, ο οποίος διαχρονικά ήταν και παραμένει η ολοκλήρωση του σχεδίου της Θείας Οικονομίας.
Η άνοδος του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα προσδιορίζει τον σκοπό της ελεύσεώς Του στον κόσμο και όχι τον τρόπο με τον οποίο θα ανακαίνιζε τον κόσμο. Ο υμνογράφος είναι σαφής· «Ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ παραδοθήσεται ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, καθώς γέγραπται περὶ αὐτοῦ». Ο Υιός του Ανθρώπου πρόκειται να παραδοθεί στις ιερατικές τάξεις του Ισραήλ προκειμένου να θυσιάσει εκούσια τον εαυτό Του για τον άνθρωπο, αλλά με την προοπτική της Αναστάσεως. Ο σκοπός ή ο λόγος για τον οποίο τελείται η ανάμνηση των γεγονότων της Μεγάλης Εβδομάδος δηλώνεται αμέσως μετά· «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς, κεκαθαρμέναις διανοίαις, συμπορευθῶμεν αὐτῷ, καὶ συσταυρωθῶμεν, καὶ νεκρωθῶμεν δι’ αὐτόν, ταῖς τοῦ βίου ἡδοναῖς». Με άλλα λόγια, σκοπός της ανάμνησης των Παθών είναι η πνευματική μας συμπόρευση με τον Υιό και Λόγο του Θεού προκειμένου να σταυρώσουμε και να νεκρώσουμε τα πάθη και τις μέριμνες του βίου.
Αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών από μέρους μας είναι η ένωσή μας με τον Θεό. Πώς θα επιτευχθεί η ένωση αυτή; Όταν ο Κύριος μας ανεβάσει στον Πατέρα και Θεό μας, δηλαδή στην «ἄνω Ἱερουσαλήμ, ἐν τῇ Βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν». Υπόδειγμα και διδακτικό παράδειγμα της πνευματικής ύψωσης του ανθρώπου από τα επίγεια στην Ουράνια Βασιλεία είναι ο «πάγκαλος» Ιωσήφ, η μορφή της Παλαιάς Διαθήκης η οποία προβάλλεται από την Εκκλησία τη Μεγάλη Δευτέρα. Ο Ιωσήφ, ο ενδέκατος υιός του πατριάρχη Ιακώβ, ρίφθηκε σε ένα πηγάδι από τα αδέλφια του με σκοπό να πεθάνει από πνιγμό και όχι από τα χέρια τους όπως αρχικά σχεδίαζαν. Ωστόσο, η βούληση του Θεού μετέβαλε το δόλιο σκοπό σε αγαθό έργο· ο Ιωσήφ πωλήθηκε ως δούλος στην Αίγυπτο, υπέμεινε τις συκοφαντίες και τη φυλακή αλλά ο Θεός τον ανέδειξε σε κυβερνήτη της Αιγύπτου και συνεργάτη του Φαραώ επειδή «Ὁ Θεὸς γὰρ παρέχει τοῖς δούλοις αὐτοῦ, στέφος ἄφθαρτον». Η δολιότητα των αδελφών του μετατράπηκε σε ωφέλεια και ο Ιωσήφ όχι μόνο δεν εκδικήθηκε τα αδέλφια του, αλλά έγινε ο ίδιος ευεργέτης αυτών και τους έθρεψε κατά τον λοιμό της εποχής εκείνης.
Συνεπώς, ο Ιωσήφ ανυψώθηκε από τη φυλακή στο θρόνο της Αιγύπτου επειδή ακριβώς έδειξε ταπείνωση, δέχθηκε τη δοκιμασία και χωρίς μνησικακία απέδωσε ευεργεσία στους αδελφούς του, ενώ σε εμάς αποδίδει παράδειγμα διδασκαλίας και ωφέλειας πνευματικής. Εν κατακλείδι, ο λόγος της δοκιμασίας για τον Ιωσήφ ήταν να πλουτίσει πνευματικά, ο σκοπός της ευεργεσίας την οποία παρείχε στα αδέλφια του ήταν η απόδειξη της αγάπης του προς το Θεό και η ευχαριστία του για τα όσα καλά είχε απολάβει ως κυβερνήτης της Αιγύπτου. Ο λόγος της εισόδου του Θεανθρώπου στα Ιεροσόλυμα ήταν για να διδάξει ότι ο Ίδιος είναι η ταπείνωση και η συγχωρητικότητα της ανθρώπινης αδυναμίας, ο σκοπός της εισόδου ήταν η ανάδειξη της αδυναμίας και του φθόνου των ιερέων προς τον Ιησού Χριστό κατά τον άγιο Επιφάνιο Κύπρου.
Η Εκκλησία τελεί ανάμνηση των γεγονότων της Μεγάλης Εβδομάδος όχι ως συναισθηματική προσέγγιση στα γεγονότα, αλλά με σκοπό τη διδασκαλία και την υπόμνηση ότι ο Σταυρός και η Ανάσταση όχι μόνο δεν ξεχωρίζουν αλλά είναι ενιαία και αλληλοσυμπληρώνονται, όπως επίσης είναι παρόντα και στη δική μας επίγεια πορεία. Τέλος, η Εκκλησία κατά τη Μεγάλη Δευτέρα προβάλλει τη διήγηση για την άκαρπη συκιά· ο λόγος για τον οποίο ξέρανε ο Κύριος το δέντρο αυτό ήταν επειδή δεν είχε καρπούς στα κλαδιά του, ενώ ο σκοπός Του δεν ήταν άλλος από τη διδαχή και την πρόσκληση αυτές τις άγιες ημέρες να καρποφορήσουμε πνευματικά ώστε με καθαρή καρδιά να Τον αντικρίσουμε στον Τίμιο Σταυρό, Αμήν!
