Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Χαίρε ένδοξη δυάδα Νεομαρτύρων, Δημήτριε εσύ που κατέχεις τη θεία φρόνηση, και Παύλε εσύ που έχεις ενδυθεί το Θεό, εσείς οι οποίοι είστε οι προστάτες της Τριπόλεως». Μέσα στην περίοδο της χαράς από την Ανάσταση του Κυρίου, δηλαδή της χαράς εκείνης η οποία πηγάζει από τη νίκη της ζωής έναντι του θανάτου, η Εκκλησία προβάλλει δύο μορφές από το «νέφος των Νεομαρτύρων» της Τουρκοκρατίας. Η περίοδος εκείνη των τεσσάρων και πλέον αιώνων, εντός της οποίας κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο το πνευματικό σκοτάδι της σκλαβιάς, προσδιορίσθηκε (και) από τα φωτεινά παραδείγματα των Νεομαρτύρων. Οι Άγιοι αυτοί της Εκκλησίας, η θυσία των οποίων αποτελεί σκάνδαλο και έλεγχος για τους νεόκοπους αναθεωρητές της ιστορίας, ήταν οι φωτεινοί οδοδείκτες των πιστών Ελλήνων και οι εγγυητές της διαφύλαξης της πίστεως στους χρόνους της δουλείας και του κατατρεγμού. Με άλλα λόγια, η θυσία των Νεομαρτύρων συνιστούσε την αδιάψευστη απόδειξη ότι η πίστη όχι μόνο δεν εξαλείφθηκε από τον κατακτητή αλλά ενισχύθηκε, γιγαντώθηκε και ρίζωσε στις ψυχές των Ελλήνων εκείνης της εποχής, αφήνοντας πνευματική παρακαταθήκη στους Νεοέλληνες ώστε να επικαλούνται τις πρεσβείες τους στο σύνολο του επιγείου βίου.
«Υπέρ της πίστης στον Ιησού Χριστό αποκόπηκαν από το ξίφος οι κεφαλές σας Δημήτριε και Παύλε· με αντίστοιχο τρόπο, δηλαδή με το νοητό ξίφος του Αγίου Πνεύματος αποκόψατε τα τεχνάσματα της πλάνης του Διαβόλου». Επομένως, ποιοι ήταν οι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος; Ήταν δύο νεαρά παιδιά τα οποία πλανήθηκαν από το Ισλάμ και τα αγαθά τα οποία απολάμβαναν οι Τούρκοι κατακτητές. Πώς οι δύο αυτοί νέοι άνθρωποι αντιλήφθηκαν ότι βάδιζαν σε λάθος δρόμο (η σημερινή ισλαμοκρατούμενη Ευρώπη θα τους είχε επιβραβεύσει, εν ονόματι του «ενδιαφέροντος» για τα «ανθρώπινα δικαιώματα», για την αδιαπραγμάτευτη αποδοχή της «θρησκείας» του εμπόρου Μωάμεθ), μακριά από την αλήθεια του Ευαγγελίου; Μέσω της συνειδήσεώς τους, δηλαδή της φωνής του Θεού στην καρδιά τους. Ποιος ήταν ο σκοπός της θυσίας τους; Η ομολογία του Τριαδικού Θεού, όχι ως συναισθηματική έξαρση, αλλά ως βιωματικός πόθος για την εξάλειψη της αμαρτίας διά της θυσίας κατά μίμηση του Εσταυρωμένου Ιησού Χριστού. Ποιος ήταν ο τόπος και ο τρόπος θανάτωσης των δύο Νεομαρτύρων; Ο τόπος θανάτωσης αυτών ήταν η Τρίπολη, η πρωτεύουσα του Μωριά και έδρα του Οθωμανού διοικητή της Πελοποννήσου, ενώ ο τρόπος θανάτωσης ήταν ο αποκεφαλισμός τους.
Από τα παραπάνω φανερώνεται ακόμα μία διάσταση του δίπολου «εποχής» και «λόγου»· σε πλήρη αντιδιαστολή με τη σημερινή ισχύουσα πραγματικότητα κατά την οποία η εποχή επιτάσσει την πλήρη και άνευ όρων αποδοχή του Ισλάμ, χωρίς κριτική σκέψη απέναντι στο περιεχόμενο της «θρησκείας» αυτής, χωρίς κατανόηση του φαινομένου αυτού, με διάχυτη την προβολή μιας «διαλλακτικής» ιδεολογίας και «θρησκείας» εντός της οποίας οι λέξεις «ελευθερία» και «δικαιώματα» απαγορεύεται να ξεστομισθούν, η εποχή και η πραγματικότητα την οποία βίωνε ο Οθωμανοκρατούμενος κόσμος του 19ουαιώνα ήταν τελείως διαφορετική από τα όσα προβάλλονται σήμερα. Έκαστη χριστιανική χώρα στην οποία είχαν εισβάλει οι Οθωμανοί βίωνε την παρακμή, το πνευματικό σκοτάδι, τις προσπάθειες της Καθολικής Εκκλησίας ή των Προτεσταντών να επιβάλλουν τις διδασκαλίες τους, και οπωσδήποτε το φόβο από τις ομαδικές εκτελέσεις αμάχων, πάντως όχι την ευτυχία ή την πρόοδο. Η Τρίπολη ήταν τόπος εκτελέσεως αιχμαλώτων, φρίκης, γεμάτος από πυραμίδες με τα κεφάλια των εκτελεσθέντων σε κεντρικά σημεία της πόλεως, και οπωσδήποτε όχι ευημερίας ή επισύναψης γάμων Ελλήνων και Τούρκων.
Απέναντι στην πραγματικότητα της εποχής εκείνης, η οποία δεν ήταν αποκλειστικό «προνόμιο» της Τριπόλεως αλλά συνολικά των τουρκοκρατούμενων περιοχών των Βαλκανίων, ο λόγος της θυσίας των Νεομαρτύρων ήταν η αντίσταση στο φόβο του κατακτητή μέσω της προβολής της σαρκωμένης φύσεως της ελευθερίας, δηλαδή η ομολογία του ονόματος του Ιησού Χριστού. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, σύμφωνα με την κινηματογραφική μεταφορά του βίου του και ενώπιον των μελών της Ιεράς Εξέτασης, είχε αναρωτηθεί «Πώς είναι δυνατόν το σκοτάδι να νικήσει το φως;» · κατά αντίστοιχο τρόπο, οι άγιοι Νεομάρτυρες Δημήτριος και Παύλος αναρωτήθηκαν «Πώς είναι δυνατόν η πλάνη του Ισλάμ να νικήσει την αλήθεια του Ευαγγελίου;». Συνεπώς, η βεβαιότητα των Νεομαρτύρων ότι κανένας ανθρώπινα κατασκευασμένος «Θεός» δεν δύναται να υπερκεράσει τον αληθινό και σαρκωθέντα Θεό, τους ενίσχυσε και τους οδήγησε να σπεύσουν στην Τρίπολη και να ομολογήσουν το Όνομά Του, ο Δημήτριος στις 14 Απριλίου του 1803 (Τρίτη της Διακαινησίμου εβδομάδος) και ο Παύλος στις 22 Μαΐου του 1818.
«Εσείς, Άγιοι Νεομάρτυρες Δημήτριε και Παύλε, να σκεπάζετε και να προστατεύετε για πάντα την πόλη της Τριπόλεως, η οποία σήμερα με λαμπρότητα σας τιμά». Ο άγιος υμνογράφος Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης προσκαλεί τους Αγίους Νεομάρτυρες Δημήτριο και Παύλο να σκεπάζουν και φρουρούν ιδιαιτέρως την Τρίπολη και συνολικά το χριστιανικό κόσμο ως αδιάψευστη απόδειξη ότι η ομολογία του ονόματος του Τριαδικού Θεού είναι ευλογία και βίωμα, και σαφώς όχι ουτοπικές υποσχέσεις για την απολαβή υλικών αγαθών σε κάποια εσχατολογική πραγματικότητα. Ερχόμενοι στο σήμερα, η εποχή δεν επιτάσσει την ύπαρξη μαρτυρίου για την ομολογία της πίστεως, αλλά την καλλιέργεια κριτικής σκέψης απέναντι στα υπάρχοντα ερεθίσματα. Ο σκοπός της θυσίας των Νεομαρτύρων ήταν προβολή της πνευματικής ελευθερίας του ανθρώπου μέσω του Ευαγγελίου, ο λόγος της απόδοσης της τιμής σε αυτές τις άγιες μορφές είναι η βίωση του λόγου της θυσίας αυτών. Ας ενστερνισθούμε το μεγαλείο της θυσίας των Αγίων για τον Ιησού Χριστό και την αλήθεια του Ευαγγελίου, μακριά από τα προβληματικά ερεθίσματα της εποχής, τα οποία στερούνται περιεχομένου και ουσίας, Αμήν!
