Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Τῆς συκῆς τὸ ἔγκλημα, μή σε προφθάσῃ, ἀλλ’ εὐκάρπους σπούδασον, καρδίας αὔλαξι ψυχή, τῷ ποιητῇ σου Χριστῷ ἀγαγεῖν, ἐν μετανοίᾳ αὐτῷ προσκομίζουσα – Να μην σε προφθάσει το έγκλημα της συκής, αλλά γέμισε με καρπούς την ψυχή σου ώστε να τους προσφέρεις με τη μετάνοιά σου, ψυχή, στο Χριστό». Με τους λόγους αυτούς του αγίου Ανδρέα αρχιεπισκόπου Κρήτης, δηλαδή με την υπενθύμιση της συκιάς η οποία ξεράθηκε από το λόγο του Κυρίου εκκινεί υμνολογικά και λειτουργικά η Μεγάλη Πέμπτη, με άλλα λόγια η ανάμνηση των τελευταίων 24 ωρών του Ιησού Χριστού στη γη. Η Εκκλησία, αν και έχοντας παραθέσει μία σειρά από περιστατικά, παραβολές και μορφές διδακτικές, με αποκορύφωμα την αντίθεση μεταξύ της ευγνωμονούσης ανώνυμης Πόρνης και του αγνώμονος προδότη Ιούδα, σήμερα προβάλλει την παράδοση των Αχράντων Μυστηρίων, δηλαδή της Θείας Ευχαριστίας από το Δεσπότη Χριστό προς τους Αγίους Αποστόλους, ακόμα και προς τον Ιούδα. Η βούληση του Θεού να μη διαχωρίσει τον Ιούδα Ισκαριώτη από τη μετάδοση της Θείας Ευχαριστίας μαρτυρεί ότι έως την τελευταία στιγμή Εκείνος προσμένει στην αληθινή μετάνοιά μας.
Απόψε η Εκκλησία μας διδάσκει ότι ο λόγος της Ενανθρωπήσεως δεν είναι ούτε το ακάνθινο στεφάνι, ούτε η ανεδαφική σκέψη ότι με τη Σταύρωση τελειώνουν όλα. Απεναντίας, απόψε ο Λυτρωτής παραδίδει το εφόδιο της αθανασίας στον άνθρωπο, μεταβάλλοντας όχι μόνο το Μυστικό Δείπνο αλλά και κάθε Ευχαριστιακή Σύναξη σε «σύναξη αθανάτων», κατά τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης. Ο λόγος της Σαρκώσεως είναι η αποκατάσταση του Αδάμ στον Παράδεισο, δηλαδή, η ελευθερία του ανθρώπου από την αμαρτία και το θάνατο. Ο τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η ύψωση του Κυρίου από τη γη στον Ουρανό μέσω του Τιμίου Σταυρού, η κατάβασή Του στον Άδη ώστε να ελευθερώσει τον Αδάμ και τέλος η Ανάστασή Του ως απαρχή της νέας εποχής για τον άνθρωπο, της εποχής εκείνης στην οποία ο θάνατος δεν αποτελεί φόβητρο αλλά ένα πέρασμα στην πρόγευση της αέναης κοινωνίας με το Θεό.
Απόψε ο Υιός και Λόγος του Θεού ιδρύει την Εκκλησία παραδίδοντας τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος θα προγεύεται την Ουράνια Βασιλεία. Εκτός από αυτό, ο Θεάνθρωπος διδάσκει την απαραίτητη προϋπόθεση για να γινόμαστε κατά χάριν «άξιοί» Του, δηλαδή την ταπείνωση και μέσω αυτής τη διάκριση. Ήδη από τη πρώτη φράση της αποψινής Ακολουθίας η Εκκλησία δίνει το στίγμα των γεγονότων της Μεγάλης Πέμπτης· «Ὅτε οἱ ἔνδοξοι Μαθηταί, ἐν τῷ νιπτῆρι τοῦ Δείπνου ἐφωτίζοντο, τότε Ἰούδας ὁ δυσσεβής, φιλαργυρίαν νοσήσας ἐσκοτίζετο, καὶ ἀνόμοις κριταῖς, σὲ τὸν δίκαιον Κριτὴν παραδίδωσι». Με άλλα λόγια, απόψε ο Κύριος λαμβάνει το λέντιο και πλένει τα πόδια των μαθητών Του με σκοπό να τους διδάξει ότι η ταπείνωση είναι η «ἀρίστη» των αρετών, ούσα προϋπόθεση της ειλικρινούς κοινωνίας με Αυτόν. Η αδυναμία των μαθητών να αντιληφθούν το μέγεθος της πράξης του Κυρίου εκδηλώνεται τόσο στον αυθορμητισμό του Πέτρου, ο οποίος ζητά από το Θεάνθρωπο να του νίψει όχι μόνο τα πόδια, αλλά τα χέρια και την κεφαλή, όσο και στη εμμονή του Ιούδα στην απόφασή του να προχωρήσει στην παράδοση του Μεσσία στους διώκτες Του.
Τη νίψη των ποδών διαδέχεται η διδασκαλία, με τον Κύριο να προβάλλει τη μίμηση της ταπείνωσής Του ως το δρόμο για την πνευματική αναμόρφωση εκάστου ανθρώπου. Έπειτα, ακολουθεί η παράδοση των Αχράντων Μυστηρίων και η αποκάλυψη της προδοσίας. Ο Ιούδας αποχωρεί από το Μυστικό Δείπνο και πορεύεται στους Αρχιερείς προκειμένου να παραλάβει τη φρουρά του Ναού και να τους οδηγήσει στον κήπο των Ελαιών, όπου και θα ολοκληρωνόταν η σύλληψη του Κυρίου. «Ἐδεξιοῦτο τὸ λυτήριον, τῆς ἁμαρτίας σῶμα, ὁ ἀσυνείδητος, καὶ τὸ Αἷμα τὸ χεόμενον, ὑπὲρ Κόσμου τὸ θεῖον, ἀλλ’ οὐκ ᾐδεῖτο πίνων, ὃ ἐπίπρασκε τιμῆς οὐ κακίᾳ προσώχθισε καὶ βοᾶν οὐ συνῆκε»· ο Ιούδας δέχθηκε το Σώμα του Κυρίου ως την ευκαιρία να συγχωρεθούν οι αμαρτίες του και δεν το αξιοποίησε επειδή ενήργησε ασυνείδητα. Επίσης, αν και δέχθηκε το θείο Αίμα, εντούτοις δεν αντιλήφθηκε το μέγεθος του δώρου το οποίο έλαβε και ως εκ τούτου η κακία υπερίσχυσε της ευλογίας,
Από τα γεγονότα τα οποία τελέσθηκαν κατά τη Μεγάλη Πέμπτη δύναται να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η παράδοση των Αχράντων Μυστηρίων, δηλαδή της πρόγευσης της Ουράνιας Βασιλείας ήταν ένας από τους λόγους της Ενανθρωπήσεως του Δεσπότη Χριστού. Σε αντίθεση με τον Ιούδα, ο οποίος δεν αντιλήφθηκε το μέγεθος της ευεργεσίας, η Εκκλησία μας νουθετεί λέγοντας· «Κανένας πιστοί να μην μείνει αμύητος από το Δεσποτικό δείπνο, κανένας να μην ομοιάσει στον Ιούδα, ο οποίος με δόλο προσέγγισε το τραπέζι του Κυρίου· γιατί εκείνος (ο Ιούδας) αν και δέχθηκε το ψωμί, εναντιώθηκε στον Άγιο Άρτο· αν και ήταν προσχηματικά μαθητής, στην πραγματικότητα ήταν φονευτής· αν και αυλιζόταν μαζί με τους Αποστόλους, εντούτοις ευφραινόταν με τους Ιουδαίους· αν και ήταν φίλος, στην πραγματικότητα ήταν προδότης και παρέδωσε στο θάνατο το Θεό και Σωτήρα των ψυχών μας».
Λόγος της Ενανθρωπήσεως του Κυρίου ήταν η χορήγηση της αιώνιας ζωής· πρόγευση και μετοχή σε αυτή είναι η Θεία Ευχαριστία. Ο Απόστολος Παύλος, απευθυνόμενος στην τοπική Εκκλησία των Κορινθίων, είναι σαφής και χωρίς περιθώρια αμφιβολίας· έκαστη τέλεση της Θείας Ευχαριστίας είναι ανάμνηση των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου. Όσες φορές τελείται η Θεία Ευχαριστία, άλλες τόσες φορές δηλώνεται εμφατικά ο θάνατος και η Ανάσταση του Κυρίου. Εάν κάποιος προσέλθει στο Άγιο Ποτήριο χωρίς συναίσθηση της φύσεως του δώρου το οποίο θα λάβει, αυτός προσθέτει κρίματα στον εαυτό του επειδή δεν αντιλαμβάνεται ότι παραλαμβάνει το Θεό μέσα του. Επομένως, η Θεία Μετάληψη της Μεγάλης Πέμπτης όχι μόνο δεν είναι εθιμοτυπική, αλλά αποτελεί τη μέγιστη προϋπόθεση για τη βίωση του επερχόμενου Πάθους του Υιού και Λόγου του Θεού και της Αναστάσεώς Του. Επομένως, ας προσέλθουμε στο Άγιο Ποτήριο με πλήρη συναίσθηση του δώρου το οποίο θα απολάβουμε, παραμένοντας σε πνευματική ετοιμότητα ώστε να συνοδεύσουμε νοερά τον Ιησού Χριστό στις οικίες των Αρχιερέων, στο Πραιτώριο και τελικά στο Γολγοθά, Αμήν!
