Συνέντευξη στο Arxon.gr παραχώρησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Μάνης κ. Χρυσόστομος Γ΄ για το επίκαιρο θέμα που ταλανίζει όλο και περισσότερο την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, αυτό της παραβατικότητας των ανηλίκων.

Ο Μητροπολίτης κ. Χρυσόστομος στην ακόλουθη συνέντευξη που παραχώρησε στον Επαμεινώνδα Μανδρώνη αναφέρετε σχεδόν σε όλες τις πτυχές του ζητήματος. Αναφέρεται στην οικογένεια, το σχολικό περιβάλλον, αλλά στη νομοθεσία περί του θέματος αυτού. Τέλος, μένει αισιόδοξος ότι ο Θεός δεν θα αφήσει την κοινωνία μας, αρκεί κι εμείς να στραφούμε σε Αυτόν.

Σεβασμιώτατε, ένα από τα πιο επίκαιρα θέματα που απασχολεί ιδιαίτερα γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και τις διωκτικές αρχές είναι το φαινόμενο της παραβατικότητας των ανηλίκων. Πώς κατ’ αρχήν βλέπετε εσείς το όλο αυτό πρόβλημα;

Πολύ σωστά τό ἐπισημαίνετε ὅτι πρόκειται γιά πρόβλημα. Δέν εἶναι ἁπλό θέμα. Εἶναι πολύπλοκο ζήτημα, θλιβερό φαινόμενο καί ἐξόχως σημαντικό. Διαπιστώνω στήν ἐρώτησή σας, εὐθύς ἀμέσως, τρεῖς παράγοντες νά ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τό θέμα. Εἴπατε γονεῖς, ἐκπαιδευτικοί, διωκτικές ἀρχές. Θἄλεγα, οἰκογένεια, σχολεῖο, ἀστυνομία καί δικαστικές ἀρχές. Αὐτοί οἱ παράγοντες εἶναι καθοριστικοί. 

Θα θέλαμε μία περισσότερη ανάλυση της αρμοδιότητας των παραγόντων αυτών.

Τό πρῶτο μεγάλο θέμα εἶναι ὁ ὁρισμός τῆς ἔννοιας τῆς οἰκογένειας. Τί εἶναι οἰκογένεια καί πῶς σήμερα διαμορφώνεται μέ τίς ποικίλες τάσεις; Ὀφείλουμε νά ποῦμε τήν ἀλήθεια. Οἰκογένεια εἶναι ὁ πατέρας, ἡ μητέρα καί τά τέκνα. Αὐτό εἶναι ἡ παραδοσιακή οἰκογένεια. Αὐτή ἡ ἔννοια τῆς οἰκογένειας στηρίζεται στή διάκριση τῶν φύλων τοῦ ἀνθρωπίνου ὄντος, σέ ἄνδρα καί γυναῖκα καί στή συνέχεια διά τῆς τεκνογονίας ἔχουμε τέκνο ἤ τέκνα καί ὅλοι μαζί συνιστοῦν τόν πυρῆνα τῆς οἰκογένειας. Καί βέβαια, ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρωπίνου ζεύγους εἶναι θεία βούληση, ὅπως καί τά παιδιά δωρεά – εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Ὅλα αὐτά γιά τήν δημιουργία τῆς οἰκογένειας ἔχουμε τό ἱερό Μυστήριο τοῦ γάμου, τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας. Συνεπῶς, γάμος καί περαιτέρω οἰκογένεια ἔχουν μία ἱερότητα. Τώρα ὑπάρχουν διάφορες τάσεις πού θέλουν νά ὁρίσουν ὡς οἰκογένεια καί ἄλλες μορφές, ἄλλους «τύπους οἰκογένειας». Ὅμως δέν ἔχουμε, ἐν προκειμένῳ, δέν μιλᾶμε γιά τόν οὐσιαστικό, ἀληθινό καί ἱερό θεσμό τῆς οἰκογένειας. 

     Ἔπειτα, οἱ ἄλλοι παράγοντες, σχολική κοινότητα καί ἀστυνομικές, δικαστικές ἀρχές. Τό ζήτημα ἐδῶ εἶναι στό τί συνίσταται ἡ ἐκπαίδευση καί ἡ παιδεία πού δίδουν τά σχολεῖα. Ὅπως διαπιστώνετε, κάμνω διάκριση μεταξύ τῶν ἐννοιῶν ἐκπαίδευση καί παιδεία. Ἄλλο τό περιεχόμενο τῆς μιᾶς ἔννοιας καί ἄλλο τῆς ἄλλης. Δηλαδή τά σχολεῖα μας δίνουν μόνο γνώση, πληροφόρηση, ἐκπαίδευση ἤ προχωροῦν καί στήν ἀληθῆ παιδεία, δηλαδή στήν διαμόρφωση χαρακτήρων, ἤθους, στήν ὅλη ἀγωγή τῶν μαθητῶν/τριῶν; Καί στή συνέχεια, οἱ ἀστυνομικές καί οἱ δικαστικές ἀρχές, ἤτοι εἰσαγγελία καί δικαστήρια ἀνηλίκων, εἶναι σπουδαιότατοι παράγοντες, λίαν χρήσιμοι, ἀλλά ἰδίως ὁ δικαστής πρέπει νά ἔχει καί τήν κατάλληλη, τήν ἀνάλογη νομοθεσία στά χέρια του, τούς νόμους ἐκείνους τούς ὁποίους καί θά ἐφαρμόσει. Ὅποιος νόμος τοῦ δίδεται, αὐτόν καί ἐφαρμόζει. Ἀλλά ἐδῶ τίθεται τό μεῖζον ἐρώτημα. Ἀρκοῦν τά προληπτικά καί κατασταλτικά μέτρα πού καλῶς κάμνουν καί θέτουν σέ ἐφαρμογή οἱ κρατικές ἀρχές; Μήπως χρειάζεται κάτι βαθύτερο; 

     Ὡστόσο, ἡ οὐσιώδης συνεργασία γονέων, ἐκπαιδευτικῶν, ἀστυνομικῶν καί εἰσαγγελικῶν λειτουργῶν εἶναι τό κλειδί γιά τήν ἐπίλυση τοῦ προβλήματος τῆς παραβατικότητας τῶν ἀνηλίκων. Καί εὐθαρσῶς θά προσθέσω. Καί ἡ θέση τῆς Ἐκκλησίας; Ἡ διδασκαλία της; Γιατί τήν παραθεωροῦμε; Γιατί δέν προσκαλεῖται σέ συσκέψεις γιά τήν ἐπίλυση τοῦ προβλήματος καί ἐκπρόσωπος τῆς Ἐκκλησίας; Ἡ περιθωριοποίηση εἶναι μία ἐντελῶς λανθασμένη νοοτροπία, τήν στιγμή πού τό νεανικό σφρῖγος ταιριάζει ἀπόλυτα στό χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, πού κάμνει τήν «ἐπανάσταση» κατά τῆς ἁμαρτίας καί προσφέρει θάρρος καί ἐλπίδα ζωῆς. Θά σᾶς ἀναφέρω μία ἄλλη πτυχή πού ἔχει σχέση μέ αὐτό πού συζητᾶμε τώρα. Γνωρίζετε, πόσοι νέοι μέ μία ἐπίσκεψή τους στό Ἅγιον Ὄρος καί μέ τίς πνευματικές συναντήσεις καί συζητήσεις ἐκεῖ, βρῆκαν τόν δρόμο τους; Διόρθωσαν τόν κακό ἑαυτό τους καί ἔλαβαν γενναῖες ἀποφάσεις γιά μία σωστή βιοτή. Εἶναι πολλά παιδιά. Ἀλλά αὐτά δέν λέγονται. Εἶναι ἡ καλή ἀλλοίωση τῆς καρδιᾶς.

Στο σημείο αυτό, θέλουμε να σας ρωτήσουμε ότι έχουμε Συλλόγους γονέων στα σχολεία, υπάρχει δικαιωματική νομοθεσία για τα παιδιά και ακόμη και Σχολές Γονέων. Αυτά όλα δεν συνδράμουν; 

Καλά εἶναι αὐτά. Πρέπει νά ὑπάρχουν. Ἀλλά τό θέμα εἶναι τό οὐσιαστικό περιεχόμενο αὐτῶν. Δηλαδή γιά νά γίνω πιό σαφής. Οἱ Σύλλογοι γονέων συζητοῦν γιά τήν ὅλη ἀγωγή τῶν παιδιῶν ἤ μοναχά γιά δευτερεύοντα ζητήματα; Ἐκτός ἀπό τά δικαιώματα τῶν παιδιῶν γίνεται λόγος καί γιά τά καθήκοντα αὐτῶν; Στίς Σχολές Γονέων ἀναφέρεται ἡ χριστιανική ἠθική καί ὅλη ἡ χριστιανική παιδαγωγία; Δηλαδή, πρωτίστως μᾶς ἐνδιαφέρει ἡ καλλιέργεια τοῦ χρηστοῦ ἤθους στά παιδιά μας. Ὄχι μόνο ἡ μέριμνα γιά τήν ἐνδυμασία, τήν τροφή, τίς ἐκδρομές, τά παιγνίδια, τό φροντιστήριο, τίς ἄλλες ἐξωσχολικές δραστηριότητες. Ἀλλά καί ἀγωγή συμπεριφορᾶς. Νά δώσουμε ἀρχές, ἀξίες, ὁράματα, ἰδανικά στά παιδιά ἀληθοῦς ζωῆς καί ὄχι ψεύτικα κοσμοείδωλα, παροδικά καί νεφελώδη. Οἱ νέοι θέλουν πρότυπα καί πάντοτε θά πλανᾶται τό ἐρώτημα. Τί πρότυπα δίδουμε στά παιδιά μας;  

Τώρα κατά την γνώμη σας πού πιστεύετε ότι οφείλεται το bullying που ασκείται στα σχολεία μεταξύ των παιδιών; 

Καί παλαιότερα ὑπῆρχε αὐτό τό φαινόμενο τῆς βίας μεταξύ τῶν παιδιῶν. Τώρα βέβαια ἔχει αὐξηθεῖ καί μάλιστα τό χειρότερο εἶναι ὅ,τι συνεχῶς προβάλλεται. Ὑπάρχει μία ἀγριότητα. Αὐτό εἶναι καρπός, θἄλεγα τῆς ἔλλειψης θρησκευτικῆς ἀνατροφῆς. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὅταν ἕνα παιδί ἔχει φόβο Θεοῦ, ἀγαπᾶ καί σέβεται τό Θεό, δέν θά προχωρήσει σέ ἀκρότητες. Συγκρατεῖται. Θά σεβαστεῖ τόν διπλανό του. Πόσο σοφό εἶναι τό τοῦ Ντοστογιέφσκι λεχθέν, ὅτι «χωρίς Θεό ὅλα ἐπιτρέπονται».Ὅταν ὅμως θέτουμε τόν θεϊκό παράγοντα ἐκτός τῆς ζωῆς τῶν παιδιῶν, τότε τί νά περιμένουμε; Πράξεις βίας, κακότητος, ἁμαρτωλές συμπεριφορές. «Θέλεις νά σώσεις τό παιδί σου, τότε συνέδεσέ το μέ τόν Χριστό», ἔλεγε ὁ Ἱ. Χρυσόστομος. Καί δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη πνευματική ἀνακάλυψη γιά ἕνα ἔφηβο ἀπό τό νά βρεῖ τό Χριστό. Ἡ θεία διδασκαλία Του τόν νουθετεῖ, τόν ἠρεμεῖ, τόν βοηθᾶ, τόν γαληνεύει, τοῦ διδάσκει τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον καί ὄχι τήν κακία καί τήν ἀντιπαλότητα. Πόσο χρήσιμο καί ὠφέλιμο θἆταν στά σχολεῖα, ἡ κατάλληλη καί μέ παιδαγωγικό τρόπο διδασκαλία, σᾶς λέγω, τρία μόνο σπουδαιότατα κείμενα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή. Ἡ Παραβολή τοῦ Καλοῦ Σαμαρείτη παρουσιάζει τήν ἔννοια τῆς διακονίας, τῆς προσφορᾶς, τῆς ἀλληλεγγύης. Αὐτό πού τό λέγουν τώρα ἐθελοντισμό. Ἡ Παραβολή τοῦ Ἀσώτου, πού δείχνει, ὅτι ὅσο κ’ ἄν παραστράτησε ὁ νέος ἄνθρωπος, δέν πρέπει νά ἀπελπιστεῖ, ἀπογοητευθεῖ καί ὁδηγηθεῖ στήν αὐτοκτονία, ἀλλά ὑπάρχει ὁ δρόμος τῆς ἐπιστροφῆς, τῆς μετάνοιας, τῆς συγχώρησης. Καί τρίτο κείμενο, ὁ ὕμνος τῆς ἀγάπης τοῦ Ἀπ. Παύλου, στήν πρός Κορινθίους ἐπιστολή του, τό ὑπέροχο αὐτό κείμενο πού τά λέγει ὅλα. Ποῦ εἶναι αὐτά νά διδάσκονται; Πῶς νά μήν ἀγριέψουν τά παιδιά μας, ὅταν δέν τούς τά προσφέρουμε. 

Δηλαδή οι νέοι ζητούν αγάπη; 

Οἱ νέοι βεβαίως καί ἐπιζητοῦν τήν ἀγάπη. Μέσα σέ μιά κοινωνία σκληροῦ ἀνταγωνισμοῦ, κακίας, ἀπανθρωπίας, ἐγωισμοῦ διψοῦν γιά ἀγάπη. Ἀλλά διψοῦν γιά τήν ἀληθινή ἀγάπη. Δέν θέλουν ἀγαπολογίες. Ἀλλά ἀκόμη οἱ νέοι ἐπιθυμοῦν τόν εἰλικρινῆ διάλογο, ψάχνουν γιά ἰδανικά. Θέλουν νά δημιουργήσουν. Ὅταν ὅμως γύρω τους ὑπάρχουν καί δροῦν ἀντιπνευματικοί παράγοντες σέ πολλαπλά ἐπίπεδα, παράγοντες πού ὑποθάλπουν καί θηρεύουν στό «παραχρῆμα ἡδύ», ὅταν ὁ ἀξιακός κώδικας εἶναι χαμηλοῦ ἐπιπέδου, καθαρά ὑλιστικός, ὅταν προβάλλουμε ψεύτικα εἴδωλα, ὅταν τά πάντα τά θεωροῦμε μέ ἄκριτο ὀρθολογισμό, τότε τί νά περιμένουμε; 

Είπατε για την οικογένεια, για τους γονείς. Πόσο μπορούν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα ώστε και η γονική επιμέλεια στα παιδιά τους να είναι σωστή; 

Κατ’ ἀρχήν, ἡ ὅλη ἀγωγή στό παιδί ἀρχίζει ἀπό τήν νηπιακή ἡλικία. Ἔλεγε, ὁ μεγάλος καθηγητής τῶν Παιδαγωγικῶν, Σπυρίδων Καλλιάφας ὅτι «τά πέντε πρῶτα παιδικά χρόνια εἶναι τά χρόνια τῆς διαμόρφωσης τοῦ χαρακτῆρα τῶν παιδιῶν». Ἔπειτα δικαιωματικά ἀνήκει στούς γονεῖς τό χρέος, τό καθῆκον τῆς διαπαιδαγώγησης. Ἐκεῖ μέσα στήν οἰκογενειακή ἑστία σμιλεύεται ὁ χαρακτῆρας τῶν παιδιῶν καί σταδιακά διαμορφώνεται ἡ προσωπικότητά τους. Οἱ σχέσεις γονέων καί τέκνων εἶναι παντοτινές, ἀμφίδρομες καί καθοριστικές. Μέσα στό οἰκογενειακό περιβάλλον τό παιδί δέχεται, διαισθάνεται, καταγράφει καί ἀντιγράφει κανόνες συμπεριφορᾶς. Ἐκεῖ, ὁ πατέρας, ὡς σύμβολο τοῦ κύρους καί τῆς αὐθεντικότητας καί ἡ μητέρα, ὡς σύμβολο τῆς στοργῆς καί τῆς οἰκειότητας, ἐκεῖ, θά δώσουν τά πρῶτα δείγματα ἀγωγῆς. Οἱ γονεῖς. Ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα ἔχουν τό χρέος τῆς σωστῆς διαπαιδαγώγησης. Ὁ πατέρας εἶναι, ὡς ὁ κυβερνήτης καί ἡ μητέρα, ὡς ἡ ὕπαρχος στό καράβι τῆς ζωῆς, στό ταξίδι αὐτό. Διότι οἱ γονεῖς μή νομίσουν ὅ,τι τά τέκνα τους ἀνήκουν κατά τρόπον ἰδιοκτησιακό σ’ αὐτούς. Εἶναι δῶρα καί εὐλογία τοῦ Θεοῦ. Καί μία ἡμέρα θά δώσουν λόγο στό «ἐπουράνιο κριτήριο» γιά τήν ἀγωγή καί γιά τήν διαπαιδαγώγηση τῶν τέκνων πού τούς ἐμπιστεύθηκε ὁ Θεός. Ἐκεῖ, λοιπόν, στήν εὔπλαστη παιδική ψυχή, πού εἶναι ὡς κερί, θά μάθει τό παιδί τήν ἄσκηση, τήν ἀγωγή τῆς γλώσσας, τῆς ἀκοῆς, τῶν ὀφθαλμῶν. Δέν πρέπει οἱ γονεῖς νά φοβοῦνται νά ποῦν καί τό «ὄχι» κατά τήν ἄσκηση τῆς παιδαγωγίας τους. Ὑπάρχει καί τό «ἀπαγορεύεται» καί τά παιδιά πρέπει νά τό μάθουν καί αὐτό. Χρειάζεται βέβαια ἡ ἐπιστήμη τῆς Παιδαγωγικῆς ἀλλά καί ἡ παίδευση τῆς θεοσέβειας. Γι’ αὐτό καί μοχθοῦμε ἀπό τήν ἄλλη πλευρά νά ἔχουμε σωστές οἰκογένειες.

Παρατηρώ, δίνετε μεγάλη σημασία στο ρόλο των γονέων για την αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας. Πείτε μας περισσότερα στο σημείο αυτό, το τόσο νευραλγικό. 

Κατ’ ἀρχήν, ὡς λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος «τέχνη τεχνῶν ἐστί ἄνθρωπον ἄγειν». Δηλαδή εἶναι μεγάλη τέχνη ἡ διαπαιδαγώγηση, ἡ ὀρθή ἀγωγή καί ἡ καθοδήγηση ἰδιαίτερα τῶν νέων. Ὁ δέ Ἱ. Χρυσόστομος γνωρίζοντας τό «εὐρίπιστον, τό εὐεξαπάτητον καί τό εὐόλισθον τῆς νεότητας» λέγει: «Τί γάρ ἴσον ρυθμίσαι ψυχήν καί διαπλάσαι νέου διάνοια». Ἔτσι ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα εἶναι τό Α καί τό Ω τῆς ὅλης ἀγωγῆς. Ὁ πατέρας θέτει τήν λογική, ἡ μητέρα τό αἴσθημα. Ὁ πατέρας ἔχει τήν δύναμη, ἡ μητέρα τήν τρυφερότητα. Ὁ πατέρας δηλώνει τήν προστασία, ἡ μητέρα τήν οἰκειότητα. Ἀλληλοσυμπληρώνονται, συνεπῶς, οἱ γονεῖς στήν ὅλη διαπαιδαγώγηση. Ὁ πατέρας παιδαγωγεῖ μέ τό ὕφος του, μέ τήν ὀρθή κρίση του πρός ἀντιμετώπιση τῶν προβλημάτων. Ἡ μητέρα μέ τόν δικό της τρόπο, τήν μητρική στοργή της. Ἄλλωστε μή ξεχνᾶμε αὐτό πού ἔλεγε ὁ περίφημος μεγάλος παιδαγωγός ὁ Πεσταλότσι, ὅτι μία σωστή μητέρα ἰσοδυναμεῖ μέ 100 δασκάλους. Ἡ μάνα μέ τόν πλοῦτο τῆς καρδιᾶς της καταδεικνύεται ὅτι εἶναι ὁ φυσικότερος διδάσκαλος τῶν παιδιῶν της. Ἔτσι οἱ γονεῖς ἔχουν καθῆκον νά μήν ἀδιαφοροῦν γιά τά παιδιά τους. Νά μή σταματήσουν νά δίνουν συμβουλές, καθ’ ὅτι «ἀσυμβούλευτος ἄνθρωπος πλοῖον ἐστι ἀκυβέρνητον». Καί πρέπει νά ξέρουν πῶς νά μιλήσουν μ’ αὐτά. Μέ σεβασμό στή προσωπικότητά τους, μέ εἰλικρίνεια, μέ κατανόηση στίς ἀπορίες τους, μέ πολλή ὑπομονή, μέ τό δικό τους παράδειγμα. Ἐάν οἱ γονεῖς δέν φέρουν τόν καλό παράδειγμα στά παιδιά τους μέ τήν ὅλη τους στάση μέσα στήν οἰκογένεια, τότε τά πράγματα δυσκολεύουν. Γι’ αὐτό καί οἱ κακές συμπεριφορές τῶν παιδιῶν στό βάθος κρύβουν κάποια ψυχικά τους τραύματα μέσα ἀπό τήν οἰκογένεια. Εἶναι γεγονός ὅτι οἱ διάφορες ἐκτροπές τῆς οἰκογένειας ἔχουν μεγάλο ἀντίκτυπο στήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Ἡ ὅλη ἀτμόσφαιρα, τό κλῖμα τῆς οἰκογένειας παίζει μεγάλο ρόλο γιά τήν εἰρήνη, τήν θαλπωρή, τήν ψυχική ἑνότητα καί ἰσορροπία, τήν τιμή, τόν σεβασμό, τήν σωστή ἀνατροφή. 

Για τον ρόλο τώρα της σχολικής κοινότητας τί θα μας λέγατε;

Ἔπειτα ἀπό τήν στέγη τῆς οἰκογένειας, ἔρχεται τό σχολεῖο, ἐκεῖ πού ζεῖ πολλές ὧρες τό κάθε παιδί, ἐκεῖ πού μορφώνεται καί κοινωνικοποιεῖται. Μεγάλη, λοιπόν, εἶναι ἡ εὐθύνη τῶν ἐκπαιδευτικῶν σ’ ὅλες τίς βαθμίδες τῆς ἐκπαίδευσης γιά τήν μετάδοση τῶν γνώσεων, ἀλλά συνάμα καί γιά τήν ἀγωγή τῶν νέων. Ἀπό τόν παιδικό σταθμό μέχρι τό Λύκειο. Ἰδιαίτερα θά ἤθελα νά ὑπογραμμίσω τήν ἀνάγκη διδασκαλίας τῶν ἀνθρωπιστικῶν μαθημάτων βασιζόμενα στήν κλασική ἑλληνική γραμματεία καί τή χριστιανική διδασκαλία. Δέν μπορεῖ νά μείνουν μόνα τους τά τῆς πρακτικῆς κατεύθυνσης μαθήματα. 

     Ἡ μή γνώση τῶν σοφῶν διδαγμάτων τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καί τῶν ἄλλων διδαγμάτων τοῦ Εὐαγγελίου δέν ὁλοκληρώνει τήν παιδεία. Ἡ ἑλληνική γλῶσσα ἐπίσης τυγχάνει ἀπολύτως ἀπαραίτητη, γιατί δέν εἶναι μόνο θέμα ἐπιβιώσεως ἑνός λαοῦ εἶναι καί ζήτημα ἐμπλουτισμοῦ τῆς σωστῆς ἐπικοινωνίας, ἐμβάθυνσης στίς ἔννοιες, ἀλλά καί σωστῆς κρίσης καί ἑνός καλοῦ σκεπτικοῦ. Τό Σχολεῖο ὀφείλει, ἄν θέλουμε καταπολέμηση τῆς παραβατικότητας, νά στηρίξει τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν καί ὄχι νά τό θέτει συνεχῶς καί μέ ποικίλες αἰτιολογίες σέ περιφρόνηση. Ἡ προσευχή, ὁ ἐκκλησιασμός, οἱ θρησκευτικές ἑορτές, σ’ ὅλα αὐτά, νά δοθεῖ ἰδιαίτερη σημασία καί ἡ ἀξία πού ἁρμόζει. Κάποτε, ὁ κατάλληλος ἱερεύς, ἀπεσταλμένος ἀπό τήν Ἱερά Μητρόπολη, προσερχόταν στά σχολεῖα καί εἶχε συζήτηση μέ τά παιδιά, ἐπίλυση ἀποριῶν καί ἐνίοτε καί ἐξομολόγηση. Τώρα τί γίνεται; Διασώζεται δέ τό ἑξῆς περιστατικό μέ τόν σοφό Διογένη στήν ἀρχαία Ἀθήνα πού ἔχει σχέση μέ τό ὑπεύθυνο λειτούργημα τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ. Κάποτε, ὅταν ἕνα παιδί πού περπατοῦσε μαζί μέ τόν παιδαγωγό του, τόν δάσκαλο, εἶδε τόν Διογένη, ἔσκυψε κάτω, πῆρε πέτρες καί ἄρχισε νά τίς πετᾶ στόν φιλόσοφο. Τότε ὁ Διογένης, πῆγε καί ράπισε τόν δάσκαλο καί καθόλου δέν φώναξε στό παιδί, δέν τό επετίμησε, θέλοντας μ’ αὐτόν τόν τρόπο νά δείξει, ὅτι ἐκεῖνος, ὁ παιδαγωγός ἔφταιγε, γιά τήν κακή συμπεριφορά τοῦ παιδιοῦ. Ἀλλά καί πολλές φορές ἐπιδιώκουμε νά λύσουμε τό πρόβλημα τῆς παραβατικότητας τῶν παιδιῶν μέ ἡμίμετρα. Χρησιμοποιοῦμε ἀναποτελεσματικές μεθόδους, δίδουμε «ψυχολογικές ἀσπιρίνες», τεχνάσματα ἀγωγῆς, πολλή διαδικτυακή σύνδεση καί δέν προχωροῦμε στή μόρφωση νοῦ καί ψυχῆς. Ὁ νέος εἶναι ἀνάγκη νά καταστεῖ μορφωμένος ὄχι μονομερῶς ἀλλά ὁλοκληρωμένος.

Θα αντιμετωπιστεί το ζήτημα αυτό της βίας και επιθετικότητας, της κακής συμπεριφοράς των νέων μας;

Εἶμαι αἰσιόδοξος, ὅτι δέν θ’ ἀφήσει ὁ Θεός τήν πνευματική αὐτή ἐρημία νά κυριαρχεῖ στήν κοινωνία μας. Ἀρκεῖ καί ἐμεῖς νά καταφεύγουμε σέ Ἐκεῖνον τόν Πανάγαθο Θεό. Δέν μπορεῖ νά πορευόμαστε χωρίς τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στή κοινωνία μας. Ὄχι, λοιπόν, ἐξοβελισμός τοῦ θείου παράγοντα. Πρῶτα αὐτό. Μετά ὅλα τά ἄλλα. 

     Μή ξεχνᾶμε ἀκόμη ὅτι ὑπάρχει καί ἡ ἄλλη πλευρά τοῦ λόφου. Μή γενικεύουμε. Ὑπάρχει ἡ ὑγιής νεολαία, τά παιδιά πού ἀγωνίζονται τόν καλόν ἀγῶνα τῆς πίστεως, πού μελετοῦν, ποθοῦν τήν γνώση, ἔχουν ἦθος, πιστεύουν στά ὑψηλά ἰδανικά, ἔχουν στόχους ἐπιστήμης, ὁράματα στή ζωή τους καί αὐτή ἡ πλευρά πολλές φορές δέν προβάλλεται. Τό κακό, μοναχά, κάνει θόρυβο. Ἀλλά ὑπάρχουν παιδιά μέ ἦθος. Γονεῖς καί ἐκπαιδευτικοί μέ δυνατό αἴσθημα εὐθύνης. Γονεῖς πού γονατίζουν καί προσεύχονται γιά τά παιδιά τους. Ἐκπαιδευτικοί πού εἶναι ἀναμμένες λαμπάδες στίς τάξεις τους. Καί βέβαια κάθε παιδί, εἶναι μία ξεχωριστή προσωπικότητα καί ἡ ἀγωγή  πρέπει νά εἶναι ἐξατομικευμένη καί ἀνάλογη μέ τήν ἡλικία του. 

     Πάντως ἕνα παιδί γιά τόν πατέρα, τήν μάνα, τόν δάσκαλο, εἶναι ὡς μία εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, ἔτσι πρέπει νά τό βλέπει, ὅ,τι εἶναι ἡ ἀπόδειξη τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ Χριστοῦ γιά τήν ἀνατροφή του. Εἶναι ἡ δοκιμασία τῆς πίστης ἐκείνου πού διαπαιδαγωγεῖ. Τελικά, εἶναι ὁ στέφανος πού θά λάβει.