Του Ιωάννου Π. Μπουγά, Θεολόγου
Την 24η Σεπτεμβρίου (11η με το παλαιό ημερολόγιο) του έτους 1938 «ετελειώθη ο Γέρων Σιλουανός» και ετάφη στην Ιερά Μονή Αγ. Παντελεήμονος του Αγίου Όρους. Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, ο ταπεινός μοναχός, θεωρείται μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα για τους ορθοδόξους, αλλά και για όλους όσοι αναζητούν την πνευματικότητα, την αγιότητα σε εποχές πολέμων και απανθρωπιάς.
Είναι ο άγιος εκείνος που κατορθώνει να συναγάγει περισσότερο «από εκατό ανθρώπους, χριστιανούς από όλα τα δόγματα, επισκόπους, και μοναχούς των Εκκλησιών Δύσης και Ανατολής, ιστορικούς, θεολόγους και πατρολόγους απ’ όλον τον κόσμο» στο Bose το 1998 σε ένα συνέδριο-προβληματισμό για τη διδασκαλία του και τη θεολογία της αγάπης. Είναι ο άγιος εκείνος που στον αιώνα της αθεΐας θα επηρεάσει αθόρυβα αρκετούς πνευματικούς ανθρώπους, οι οποίοι με πρωτεργάτη το πνευματικό παιδί του Γέροντα Σιλουανού, τον Αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο Σαχάρωφ, θα ιδρύσουν στο Essex της Αγγλίας την Σταυροπηγιακή Μονή του Τιμίου Προδρόμου φάρο της Ορθοδόξου διδασκαλίας και ζωής στον σύγχρονο κόσμο.
Είναι ο άγιος Σιλουανός ο Θεολόγος του 20ού αιώνα, που συνεχίζει την ορθόδοξη νηπτική ζωή των ασκητών της Εκκλησίας. Είναι ο άγιος Σιλουανός ο άνθρωπος που ομοιώθηκε κατά το δυνατόν με τον Χριστό, που αγάπησε όπως ο Χριστός τους πάντες και τα πάντα. Πολλοί σύγχρονοι χριστιανοί που έχουν «θρησκειοποιήσει» την Εκκλησία, αν μελετούσαν τη ζωή, και τη διδασκαλία του Αγίου Σιλουανού, σίγουρα θα αναρωτιόντουσαν αν πιστεύουν στον ίδιο Θεό με αυτόν που «γνώρισε» ο ταπεινός ασκητής Άγιος Σιλουανός. Σίγουρα η ψυχολογική τους αυτάρκεια και ασφάλεια που παρέχεται από μία καθώς πρέπει πίστη, θα κατέρρεαν αν άκουγαν τον Γέροντα Σιλουανό να απορρίπτει τον μύθο του ανταποδότη Θεού, του Θεού δικαστή που δικαιώνει ή τιμωρεί σε παραδείσους και κολάσεις. «Ενθυμούμεθα την συνομιλίαν αυτού μετά τινος ερημίτου, όστις έλεγεν:
-Ο Θεός θα τιμωρήση όλους τους αθέους. Θα καίωνται εις το αιώνιον πυρ.
Οφθαλμοφανώς η ιδέα ότι οι άθεοι θα ετιμωρούντο εις το αιώνιον πυρ προεξένει εις αυτόν ικανοποίησιν, κατά τον ψαλμωδόν: «Ευφρανθήσεται δίκαιος, όταν ίδη εκδίκησιν» (Ψαλμ. νγ΄ 11-12).
Μετά καταφανούς συγκινήσεως ο Γέρων απήντησε:
-Λοιπόν, ειπέ εις εμέ, παρακαλώ, εάν σε βάλουν εις το παράδεισον και ίδης εκείθεν ότι καίεται τις εν τη φλογί του άδου, θα είσαι άραγε αναπεπαυμένος;
-Αλλά τι δύναται γενέσθαι; Αυτοί οι ίδιοι είναι ένοχοι, λέγει εκείνος.
Τότε ο Γέρων μετά τεθλιμμένου βλέματος απεκρίθη:
-Η Αγάπη δεν δύναται να υποφέρη τούτο...».
Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης γεννήθηκε το 1866. Συμεών Ιβάνοβιτς Αντόνωφ το κατά κόσμον όνομά του. Ζει στο χωριό Σόβοκ της επαρχίας Λεμπεντίσκ στη Ρωσία. Επάγγελμα αγρότης, αναχωρεί από τον κόσμο και μονάζει στον Άθωνα το 1892. Σε μικρή ηλικία αναρωτιέται: «Πού είναι λοιπόν αυτός ο Θεός;
–Όταν μεγαλώσω θα περιέλθω όλην την γην προς αναζήτησιν του Θεού». Τελειώνει τη στρατιωτική του θητεία και ζει ως νέος της εποχής του. «Ανήρ εξαιρέτου φυσικής δυνάμεως και σπάνιας αντοχής εις τον καύσωνα και το ψύχος». Αναζητώντας τον Θεό καταλήγει μοναχός στην Ι. Μ. Αγ. Παντελεήμονος του Αγίου Όρους. Ασκείται ακολουθώντας την ησυχαστική παράδοση των Αγιορειτών Πατέρων. «Προσευχή κατά μόνας εν τω κελλίω, μακραί ακολουθίαι εν τω ναώ, νηστείαι και αγρυπνίαι, συνεχής εξομολόγησις και κοινωνία, μελέτη, κόπος, υπακοή». Η ευχή του Ιησού «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» παντού και πάντοτε σε κάθε περίσταση. Η Χάρις του Θεού τον αξίωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα να γνωρίσει εμπειρικά τον Χριστό.
«Έφθασε μέχρι της εσχάτης απογνώσεως, και ημέραν τινά, προ του εσπερινού, καθήμενος εν τω κελλίω αυτού εσκέφθη: «- Θεόν εκδυσωπήσαι αδύνατον!». Δια του λογισμού τούτου ησθάνθη πλήρη εγκατάλειψιν, και η ψυχή αυτού επί μίαν περίπου ώραν εβυθίσθη εις σκότος απεριγράπτου αγωνίας… Μεταβάς δια τον εσπερινόν… είδε τον Ζώντα Χριστόν. Ο Κύριος δι’ ακαταλήπτου τρόπου ώφθη εις τον νεαρόν δόκιμον, και όλη αυτού η ύπαρξις και αυτό τούτο το σώμα ενεπλήσθησαν του πυρός της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, εκείνου του πυρός όπερ ο Κύριος κατεβίβασεν εις την γην δια της ελεύσεως Αυτού».
Έπειτα από τη Θεία αυτή εμπειρία ο Άγιος Σιλουανός περιήλθε σε κατάσταση «ανεκλαλήτου χαράς» και «ηρπάγη εις την θεωρίαν της Θεότητος, πέραν των σχημάτων του κόσμου».
Η Θεία Αγάπη τον οδήγησε να αγαπήσει όλον τον κόσμο, όλη την κτίση. Ο ασκητικός του αγώνας συνεχίζεται, η ύπαρξή του νοσταλγεί με ένταση την γλυκύτητα της εμπειρίας που είχε με τον Χριστό, την οποία γλυκύτητα αγωνίζεται να διαφυλάξει. Με την νοερά προσευχή αξιούται νέων αρρήτων εμπειριών. Έπειτα από καιρό νοιώθει ότι η Χάρις τον εγκατέλειψε. Όμως «Ο Ίδιος ο Κύριος εδίδαξεν εμέ πώς πρέπει να ταπεινούμαι: «Κράτει τον νουν σου εις τον άδην και μη απελπίζου». Είναι δύσκολο, να κατανοήσει κάποιος τις εμπειρίες του Αγίου Σιλουανού αν δεν έχει έστω προσεγγίσει κάπως την νοερά ασκητική προσευχή. Όλοι οι ασκητές όπως και ο Άγιος Σιλουανός βιώνουν την εμπειρία του άδου, της ελλείψεως αγάπης και προσεύχονται για τους ανθρώπους, χωρίς να απελπίζονται και να ολιγοψυχούν, επειδή γνωρίζουν εμπειρικά ότι ο «Κύριος αγαπά ημάς απείρως». «Η αγάπη του Κυρίου είναι τοιαύτη, ώστε θέλει πάντες οι άνθρωποι να σωθούν και να είναι αιωνίως μετ’ Αυτού εν τοις ουρανοίς και να θεωρούν την δόξαν Αυτού».
Στον Κύριο της Αγάπης προσευχόταν ο Άγιος Σιλουανός «Να προσευχήσαι υπέρ των ανθρώπων σημαίνει να χέης αίμα» έλεγε ο ίδιος συχνά. Για τον Γέροντα Σιλουανό: «ο αδελφός μας είναι η ζωή μας» ο οποιοσδήποτε αδελφός μας ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, καταγωγή και θρησκευτική πίστη. «Η χάρη του Θεού δεν βρίσκεται στον άνθρωπο που δεν αγαπά τους εχθρούς του». Η διδασκαλία του Γέροντος δεν προέρχεται από έρευνες στους βίους των αγίων αλλά από τη δική του «γνώση» του Θεού. «Άλλο πράγμα είναι να πιστεύη εις τον Θεόν και άλλο να γνωρίζη Αυτόν».
Η ζωή, η διδασκαλία, οι θείες εμπειρίες του Γέροντος Αγίου Σιλουανού του Αθωνίτου περιγράφονται θαυμάσια σε βιβλίο του πνευματικού του τέκνου Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου της «Ο Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας.
Τελειώνοντας τη σύντομη αναφορά στον μεγάλο σύγχρονο ασκητή και Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη, σταχυολογούμε ένα γεγονός από το προαναφερθέν βιβλίο από όπου είναι και τα υπόλοιπα αποσπάσματα του άρθρου αυτού. Επισκέφθηκε κάποτε τον Γέροντα Σιλουανό πολυμαθής αλλοδαπός ορθόδοξος Θεολόγος. Ιερομόναχος της Μονής παραξενεύτηκε από την επίσκεψη αυτή και ρώτησε: « -Δεν κατανοώ δια τι υμείς, πολυμαθής Θεολόγος, επισκέπτεσθε τον Πατέρα Σιλουανόν, αγράμματον χωρικόν. Δεν υπάρχει άραγε ουδείς ευφυέστατος αυτού;
-Ίνα κατανοήση τις τον Γέροντα Σιλουανόν, πρέπει να είναι «πολυμαθής» απήντησεν ο φιλοξενούμενος ουχί άνευ πόνου ψυχής».
