Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Χριστὸν σαρκὶ νηπιάσαντα, Χριστὸν ἐθελουσίως πτωχεύσαντα, Χριστὸν ὁρατὸν γενόμενον, ἔρχεται ἡ Παρθένος ἐν Βηθλεέμ, νῦν ἀποκυῆσαι, οὐρανός τε καὶ ἡ γῆ ἀγαλλιάσθωσαν». Αισίως και για μία ακόμη φορά φθάσαμε στην εορτή των Χριστουγέννων και αξιωνόμαστε να αντικρίσουμε τον Ιησού Χριστό να γεννάται ως βρέφος από την κοιλία της Παρθένου, με τη θέλησή Του να γίνεται ορατός και ως εκ τούτου να λαμβάνει τέλεια την ανθρώπινη φύση ώστε να την αναδημιουργήσει και να την απαλλάξει από την πνευματική της πτώχεια.
«Πτωχὸς ὁ πλούσιος γίνεται, πτωχίζων τοὺς κακίᾳ πλουτίζοντας· βροτὸς ὁ Θεὸς γνωρίζεται, Κόρης ἀπειρογάμου, δίχα τροπῆς, πάντες ἐν αἰνέσει, ἀνυμνήσωμεν αὐτόν, ὅτι δεδόξασται». Υμνογραφικά η Εκκλησία περιγράφει το νόημα της ημέρας, το οποίο δεν είναι άλλο από την εκούσια «πτώχευση» ενός «πλουσίου» ώστε να γεμίσει με ανθρωπιά το ανθρώπινο γένος. Ο Θεός αποκαλύπτεται στον άνθρωπος ως θνητός και μάλιστα γεννημένος σε μία πτωχή οικογένεια, εξερχόμενος από την μήτρα μίας Κόρης η οποία τέθηκε υπό την προστασία του δικαίου Ιωσήφ. Όπως σημειώνει ένας μακαριστός ιεροκήρυκας των ημερών μας, «ο Δημιουργός του κόσμου έγινε φτωχός για να πλουτίσουμε εμείς με τη φτώχεια την δική Του. Γι’ αυτό και οι Μάγοι ευρήκαν στο χώρο που επήγαν να προσκυνήσου το θείο Βρέφος πλούσια φτώχεια και τίμια φτώχεια».
Επομένως, η «απαίτηση» του Ιησού Χριστού από τους ανθρώπους για την «επιτυχία» της προσωπικής επίγειας πορείας μας δεν είναι άλλη από την «πτώχευση» από την κακία και την ιδιοτέλεια, την οποία αφειδώς εκπέμπουμε και με περισσό θράσος κληρικοί και λαϊκοί στους συνανθρώπους μας. Πηγή των κακών αυτών είναι ο εγωισμός· συνεπώς ο «Πλούσιος» Θεός προσλαμβάνει την πτωχή ανθρώπινη σάρκα προσκαλώντας τον άνθρωπο να πτωχεύσει από τον εγωισμό και να πλουτίσει σε αγάπη αρχικά για τον συνάνθρωπο και έπειτα για τον εαυτό του. Βασικός συντελεστής για την ολοκλήρωση της «πτώχευσης» του Κυρίου είναι «ἡ γαστήρ τῆς ἀμωμου λεχοῦς», κατά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.
Αιτία της «πτώχευσης» του Υιού και Λόγου του Θεού, σύμφωνα με τον υμνογράφο, ήταν η ταπείνωση της ανθρώπινης φύσης και η υποδούλωσή της στην εξουσία του εγωισμού και επακόλουθα της αμαρτίας· «Ὁ ἐν τοῖς ὑψίστοις, συνεδρεύων Πατρὶ καὶ τῷ Πνεύματι, ταπεινωθεῖσαν τῶν ἀνθρώπων, θεωρήσας τὴν φύσιν, Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ὁ ἄναρχος, ἀρχὴν λαμβάνει καὶ σαρκί τίκτεται ὡς ἄνθρωπος». Κατάλυμα για τη γέννηση του «πτωχού» Ιησού Χριστού έγινε το μικρό Σπήλαιο, όπως επίσης η μικρή φάτνη χώρεσε τον Βασιλέα Χριστό. Εκτός από τον δίκαιο και προχωρημένο ηλικιακά Ιωσήφ και την Θεοτόκο, ο υμνογράφος προσκαλεί τους Ποιμένες να σπεύσουν στη φάτνη και να δουν με τα θνητά μάτια τους τον «Ποιμένα και Αμνό».
Ο γεννηθείς «πτωχός» Βασιλέας δέχεται την προσκύνηση από τους Μάγους, οι οποίοι έφθασαν από την Περσία για να αντικρίσουν την εκπλήρωση των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης. Οι Μάγοι έφθασαν στη Βηθλεέμ ασφαλώς όχι την ημέρα κατά την οποία γεννήθηκε ο Κύριος, αλλά τουλάχιστον δύο έτη αργότερα, ώστε να προσκυνήσουν εκείνο τον «Πτωχό» ο Οποίος εμφανίστηκε ως Άγγελος στους αγίους Τρείς Παίδες και στάθηκε μαζί τους εντός της φλεγόμενης καμίνου στη Βαβυλώνα.
Ο «πτωχός» Δεσπότης καταδέχθηκε να απογραφεί ως πολίτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και να υπακούσει στο νόμο του Καίσαρα ώστε να ελευθερώσει τον άνθρωπο από την δουλεία του πονηρού. Η Παρθένος, σύμφωνα με τον υμνογράφο, απορεί με το γεγονός ότι στη μήτρα της κατοίκησε ο άναρχος Λόγος και δεν εύρισκε κάποιον εξίσου «πτωχό» στη γη ώστε να τον ονομάσει «Πατέρα» του Θεανθρώπου. Πράγματι, στο σπήλαιο της Βηθλεέμ συντελέσθηκαν παράδοξα γεγονότα, τα οποία ο ανθρώπινος νους δεν είναι ικανός να ερμηνεύσει. «Μυστήρια ξένα, φρικτὰ καὶ παράδοξα! ὁ τῆς δόξης Κύριος, ἦλθεν ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ Σπηλαίῳ πτωχεύσας ὑπέδυ σαρκί, τὸν Ἀδὰμ ἀνακαλέσασθαι ζητῶν, καὶ τὴν Εὔαν τῶν ὠδίνων ἐκλυτρώσασθαι»
Ο «Πλούσιος» Δημιουργός «πτώχευσε» όχι για να ζητήσει από τον άνθρωπο να Τον υπηρετήσει δουλικά ως κοσμικό βασιλέα. Ο «πτωχός», φαινομενικά, Θεός δεν ήλθε στον κόσμο προκειμένου να ζητήσει «ανταλλάγματα» για τα θαύματα τα οποία τέλεσε, για τον Σταυρό τον οποίο εθελούσια υπέμεινε και για τα όσα δίδαξε. Η έλευσή Του πραγματοποιήθηκε ώστε «αφιλοκερδώς» και χωρίς κρυφές σκοπιμότητες ή ίδια συμφέροντα να απαλλάξει τον άνθρωπο από την αμαρτία και την ηθική παρακμή.
Η «πτώχεια» του Θεού συντελέσθηκε μία φορά στην ανθρώπινη ιστορία, επαναλαμβάνεται στη Θεία Ευχαριστία και εορτάζεται ως ανάμνηση στη λειτουργική πρακτική ώστε το σώμα της Εκκλησίας, όχι ως «κοινωνική συνάθροιση» αλλά ως ενότητα προσευχής και Ευχαριστίας να «πτωχεύσει» από την ιδιοτέλεια και να «πλουτίσει» σε αγάπη για τον συνάνθρωπο. Ας προσέλθουμε και φέτος στους ναούς για τη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων και ας αντικρύσουμε όχι μόνο την Παρθένο να γεννά τον Ιησού Χριστό, αλλά και τον «πτωχό» Βασιλέα να διδάσκει, στο σύνολο του σώματος της Εκκλησίας, την αληθινή ταπείνωση και την αποβολή της ιδιοτέλειας και της αυτοειδωλοποίησης. Αμήν! «Βουνοὶ καὶ ὄρη σκιρτήσατε, Προφῆται θεηγόροι χορεύσατε· Λαοὶ καὶ Ἔθνη κροτήσατε· πάντων ἡ σωτηρία, ὁ φωτισμός, ἤγγικεν ἐπέστη, ἐν τῇ πόλει Βηθλεὲμ ἀποτικτόμενος».
