Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Θεέ και Κύριε των δυνάμεων και Δημιουργέ όλης της κτίσεως, Εσύ έστειλες τον Μονογενή σου Υιό, τον Κύριο Ιησού Χριστό στον κόσμο ως ένδειξη του αμέτρητου ελέους Σου. Ο Υιός και Λόγος Σου, με την ανάβασή Του στον Τίμιο Σταυρό, έσχισε το χειρόγραφο των αμαρτιών μας και θριάμβευσε επί της εξουσίας του σκότους. Εσύ φιλάνθρωπε Δέσποτα κάνε δεκτές τις ευχαριστήριες και ικετήριες προσευχές οι οποίες προέρχονται από εμάς τους αμαρτωλούς και λύτρωσέ μας από κάθε ολέθριο και σκοτεινό παράπτωμα, και από όλους τους ορατούς και αόρατους εχθρούς οι οποίοι ζητούν να μας προκαλέσουν κακό».
Η ευχή με την οποία ολοκληρώνεται η ανάγνωση της Έκτης Ώρας περιγράφει με τον πλέον ακριβή και κατατοπιστικό τρόπο το νόημα της Μεγάλης Παρασκευής· δηλαδή, ότι ο Κύριος της Δόξης ανέβηκε στον Τίμιο Σταυρό προκειμένου να λυτρώσει τον άνθρωπο από την αμαρτία και να του χορηγήσει το πνευματικό όπλο του Σταυρού προκειμένου να επιτυγχάνει πνευματικές νίκες στις δοκιμασίες του βίου.
Η Μεγάλη Παρασκευή αποτελεί την κορωνίδα της ανηφορικής πορείας του Κυρίου από τη Βηθανία και την έγερση του Λαζάρου προς τα Ιεροσόλυμα και το Γολγοθά επί του οποίου η ανθρωπότητα δεν δίστασε να βάλει καρφιά στα χέρια του Δημιουργού Της, επειδή ακριβώς Εκείνος το επίτρεψε ώστε να αποδείξει ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη αγάπης από τη θυσία για τους φίλους. Πράγματι, παρά τη θλίψη και το δέος το οποίο προκαλείται από τις διηγήσεις των ιερών Ευαγγελίων, το μεγάλο χαρακτήρα των γεγονότων και την υμνογραφία της Εκκλησίας, δεν πρέπει να αμελούμε ότι επί του Σταυρού ολοκληρώνεται το σχέδιο της Θείας Οικονομίας.
Κατά γενική ομολογία τα τροπάρια του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής περιγράφουν την άδικη κρίση του Κυρίου, τον εμπαιγμό από τις ιερατικές τάξεις των Ιουδαίων, την αμείλικτη στάση των Ρωμαίων στρατιωτών, τον προβληματισμό του Ποντίου Πιλάτου ο οποίος, όντας αιχμάλωτος των πολιτικών του επιλογών και ενεργειών, υπέκυψε στον εκβιασμό των Αρχιερέων και των ακολούθων τους, τις μαστιγώσεις και τα δεινά του Ιησού Χριστού, την ανάβαση στο Γολγοθά, τα γεγονότα της Σταυρώσεως και τα όσα επακολούθησαν αφού ο Κύριος εξέπνευσε. Η εναλλαγή των ύμνων και των ήχων στους οποίος ψάλλονται τα τροπάρια συντελείται προκειμένου να διδαχθούμε από το παράδειγμα του Κυρίου και να αντιληφθούμε ότι και η δική μας ζωή είναι μία πορεία σταύρωσης με προοπτική την Ανάστασή μας.
Ένα από τα «παράδοξα» της εναλλαγής των ήχων στην Ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής είναι η χρήση του Πρώτου ήχου, ενός ήχου με θριαμβευτικό και πανηγυρικό χαρακτήρα και άκουσμα για την περιγραφή του τρόπου με τον οποίο η φύση και η κτίση αντέδρασε στη Σταύρωση του Κυρίου. Ο ανώνυμος υμνογράφος εξηγεί ότι «Ολόκληρη η Κτίση αλλοιώθηκε από το φόβο της όταν είδε Εσένα Χριστέ να είσαι κρεμασμένος στο Σταυρό. Ο ήλιος σκοτίσθηκε, και τα θεμέλια της γης συνταράχθηκαν, τα πάντα έπασχαν μαζί με τον Δημιουργό των πάντων και με Αυτόν ο Οποίος με τη θέλησή του υπέμεινε το Πάθος». Συνεπώς, παρά το γεγονός ότι η δημιουργία συμμετείχε στο Πάθος του Δημιουργού της με όσα περιγράφονται στο πρώτο τροπάριο των Αποστίχων, την ίδια στιγμή είναι φανερό ότι, παρά τη δεδομένη θλίψη για τα όσα υπέστη ο Βασιλέας της Δόξης, την ίδια στιγμή είναι ελπίδα και προσμονή για τη λύτρωσή μας.
«Με το ίδιο Σου το Αίμα μας ελευθέρωσες από την κατάρα της προσκόλλησης στο γράμμα του νόμου, αφού έθεσες το Σώμα Σου στον Σταυρό και δέχθηκες να τρωθεί η πλευρά Σου από τη λόγχη, από την οποία (πλευρά) πήγασε η αθανασία για τον άνθρωπο». Όντως, μεγάλο το γεγονός της Μεγάλης Παρασκευής, ότι δηλαδή ο Θεός ανέβηκε στο Σταυρό για χάρη του ανθρώπου και με το Αίμα Του προσέφερε την αθανασία και την ελπίδα ότι ο θάνατος δεν έχει καμία εξουσία. Ήδη η Εκκλησία από την ημέρα της εορτής της Προσκυνήσεως του Τιμίου Σταυρού τονίζει ότι «είναι πανηγυρική η ημέρα καθώς ο Σταυρός είναι το φωτεινό σημάδι για την επικείμενη έγερση του Σωτήρα Χριστού, είναι ο μέγας Σταυρός ο οποίος δείχνει την ωραιότητα του θείου προσώπου, είναι ο τρόπος με τον οποίο καταλύθηκε και ντροπιάσθηκε ο Άδης».
Έχοντας στο νου και την καρδιά μας ότι ο Τίμιος Σταυρός είναι πηγή φωτισμού, χορηγός ιαμάτων για τις ψυχές, φορείο του φωτός και της Ζωής, όπλο ενάντια στις δαιμονικές επιθέσεις του βίου και πηγή από την οποία αναβλύζει η σωτηρία στον κόσμο, ας λάβουμε θάρρος ώστε να αντικρίσουμε τον Λυτρωτή επάνω σε αυτόν. Ας λάβουμε θάρρος ώστε να κατέλθουμε μαζί Του στον Άδη και να Τον παρακολουθήσουμε να σώζει τον Αδάμ, να συναντά τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, να κηρύττει στους νεκρούς και πάνω από όλα να ανοίγει την πύλη του Παραδείσου όχι μόνο για τον ευγνώμονα ληστή, αλλά και για το σύνολο του σώματος της Εκκλησίας, Αμήν!
