«Τέσσαρά εἰσίν Εὐαγγέλια, διότι στύλοι εἰσί ταῦτα τοῦ κόσμου. Τοῦ δέ κόσμου τέσσαρα μέρη ἔχοντος, Ἀνατολήν, Δύσιν, Ἄρκτον καί Μεσημβρίαν, ἔπρεπε εἶναι καί τούς στύλους τέσσαρας… Τέσσαρες μέν εἰσίν οἱ Εὐαγγελισταί˙ τούτων δέ οἱ μέν δύο, Ματθαῖος καί Ἰωάννης, ἦσαν ἐκ τοῦ χοροῦ τῶν δώδεκα. Οἰ δέ δύο, Μᾶρκος φημί καί Λουκᾶς, ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα» (Θεοφύλακτος)
Τά τέσσερα πρῶτα βιβλία τῆς Καινῆς Διαθήκης (Κ.Δ.) διακρίνονται ὡς ἰδιαιτέρα ὁμάς εἰς τό σύνολον τῶν λοιπῶν καί ἕκαστον φέρει τόν διακριτικόν τίτλον «εὐαγγέλιον κατά…». Περιγράφουν, ὡς τήν νέαν χαρμόσυνον ἀγγελίαν, τήν διδασκαλίαν καί τό ἔργον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τό ὁποῖον εἶναι τό περιεχόμενον τῆς «καινῆς διαθήκης».
Ἡ ἑλληνική λέξις «εὐαγγέλιον» ἔχει διατηρήσει εἰς τήν Κ.Δ. τήν ἀρχικήν ἐτυμολογικήν ἔννοιάν της. Εἶναι γνωστή ἀπό τόν Ὅμηρον καί ἀπαντᾶ εἰς ὁλόκληρον τήν διαδρομήν τῆς ἑλληνικῆς γραμματείας. Ἀρχικῶς σημαίνει τήν ἀμοιβήν διά τινα ἀγαθήν ἀγγελίαν (Ὁμήρου Ὀδύσσεια ξ 152 «εὐαγγέλιόν μοι ἔστω» καί 166 κ. ἑ), ὡς καί τήν θυσίαν, ἡ ὁποία προσεφέρετο διά τήν ἀγαθήν εἴδησιν, εἰς πληθυντικόν ἀριθμόν («εὐαγγέλια θύειν» Ἀριστοφάνους, Ἱππῆς, 656) καί τέλος αὐτήν τήν εὐχάριστον εἴδησιν (εἰς τόν Λουκιανόν καί τόν Πλούταρχον), ἰδιαιτέρως ὅταν ἐπρόκειτο διά ἀναγγελίαν τινός πολεμικῆς νίκης. Εἰς τούς ἑλληνιστικούς χρόνιους ἡ λέξις «εὐαγγέλιον» χαρακτηρίζει τήν ἀναγγελίαν τῆς γεννήσεως τοῦ αὐτοκράτορος, ἡ ὁποία ἦτο εὐφρόσυνος εἴδησις διά τήν οἰκουμένην.
Τήν ἔννοιαν τοῦ κλασικοῦ ἑλληνικοῦ ὅρου ἔχει καί ὁ ἀντίστοιχος ἑβραϊκός ὅρος besorah, ἡ καλή ἀγγελία (Βασιλ. Β’ 4,10 καί 18,20), ἰδιαιτέρως μιᾶς νίκης. Εἰς τήν Παλαιάν Διαθήκην (Π. Δ.) ἀπαντᾶ συνηθεστέρως τό ρῆμα «εὐαγγελίζεσθαι» (bissar), ἰδιαιτέρως εἰς τήν συνάφειαν τῶν μεσσιανικῶν ἐπαγγελιῶν τῶν Προφητῶν. Δηλώνει τήν ἐξαγγελίαν τῆς νέας μεσσηνιακῆς ἐποχῆς, τήν ὁποίαν θά ἐγκαινιάσῃ ὁ Μεσσίας («ὡς εὐαγγελιζόμενος ἀγαθά, ὅτι ἀκουστήν ποιήσω τήν σωτηρίαν σου» Ἠσαΐου 52, 7). Τό ἔργον τοῦ Μεσσίου περιγράφεται ἰδιαιτέρως εἰς τό Ἠσαΐου 61, 1-2. Αὐτό εἶναι ὁ εὐαγγελισμός τῶν πτωχῶν, τό κήρυγμα τῆς λυτρώσεως τῶν αἰχμαλώτων καί ἡ θεραπεία τῶν τυφλῶν, ἡ ἀπελευθέρωσις τῶν συντετριμμένων καί ἡ ἐξαγγελία τῆς καινῆς ἐποχῆς τοῦ Μεσσίου. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος χρησιμοποιεῖ τό τελευταῖον τοῦτο χωρίον τοῦ Ἠσαΐου εἰς τήν συναγωγήν τῆς Ναζαρέτ (Λουκᾶ 4, 18-19), δηλώνει δημοσίως πρό τῶν ἐκπλήκτων Ἰουδαίων: «Σήμερον πεπλήρωται ἡ γραφή αὕτη ἐν τοῖς ὠσίν ὑμῶν» (στ. 21). Ἡ ἐποχή τοῦ «εὐαγγελίου» ἀρχίζει διά τοῦ ἔργου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος ἐκπληρώνει τάς ἐπαγγελίας τῆς Π.Δ. καί πραγματοποιεῖ τό σχέδιον τοῦ Θεοῦ διά τήν σωτηρίαν τοῦ κόσμου. Ὑπ’ αὐτήν τήν ἔννοιαν χρησιμοποιεῖ τήν λέξιν «εὐαγγέλιον» πρῶτος ὁ Μᾶρκος εἰς τήν ἀρχήν τοῦ Εὐαγγελίου του: «Ἀρχή τοῦ Εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ» (Μάρκου 1,1). Δηλώνει πλέον τήν ζωήν καί τό ἔργον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί κατ’ἐπέκτασιν τό βιβλίον, τό ὁποῖον διηγεῖται τήν ζωήν καί τήν διδασκαλίαν Του. Πρόκειται διά τό ἕνα «Εὐαγγέλιον» τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως κατέγραψαν αὐτό κεχωρισμένως ὁ Ματθαῖος, ὁ Μᾶρκος, ὁ Λουκᾶς καί ὁ Ἰωάννης: «Ἡ ζωηφόρος Σου πλευρά, ὡς ἐξ Ἐδέμ πηγή ἀναβλύζουσα, τήν Ἐκκλησίαν Σου, Χριστέ, ὡς λογικόν ποτίζει Παράδεισον, ἐντεῦθεν μερίζουσα, ὡς εἰς ἀρχάς εἰς τέσσαρα Εὐαγγέλια, τόν κόσμον ἀρδεύουσα, τήν κτίσιν εὐφραίνουσα καί τά ἔθνη πιστῶς διδάσκουσα προσκυνεῖν τήν Βασιλείαν Σου».
Ἡ Ἱερά Μητρόπολις Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν ἔλαβε τήν θείαν χάριν καί εὐλογίαν νά ἔχῃ ὡς Πρωτομάρτυρα τόν ἐξ Ἀλεξανδρείας Ἅγιον Ἰσίδωρον καί ὡς Πολιοῦχον καί Ἐλευθερωτήν τόν ἐξ Αἰγύπτου Ἅγιον Μηνᾶν, ἀμφοτέρους καρπούς τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλεξανδρείας, τήν ὁποίαν ἵδρυσεν καί ἐπορφύρωσεν διά τοῦ τιμίου αἵματός Του ὁ Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Μᾶρκος.
«Δοξάζομεν τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ τήν δύναμιν καί Πνεύματος Ἁγίου ὑμνοῦμεν τήν ἐξουσίαν», διότι διά τῶν Πρεσβειῶν τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου Μαρίας, ἡ ὁποία «ἐθαυμάστωσεν ὄντως νῦν ἐφ’ ἡμᾶς τάς εὐεργεσίας καί τά ἐλέη Της», ἐπεδαψίλευσεν ἡμῖν τήν δωρεάν νά γεννηθῶμεν ἀπό εὐλαβεῖς γονεῖς, Ὀρθοδόξους Χριστιανούς καί Ἕλληνας, καί νά βαπτισθῶμεν εἰς τήν Ἱεράν τῆς Ἐκκλησίας Κολυμβήθραν, λαβόντες τό ὄνομα τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου. Ἀπ’ ἐκείνης τῆς ὥρας ὁ θεσπέσιος Εὐαγγελιστής Μᾶρκος ὑπάρχει ὁ περιθριγγῶν ἡμᾶς Ἅγιος. Πρός Αὐτόν ἀπό φυλακῆς πρωΐας μέχρι νυκτός, πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἀπευθύνομεν τάς προσευχάς ἡμῶν, ὑπέρ τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου καί τοῦ εὐσεβοῦς Λαοῦ τῆς λογικῆς ποίμνης τῆς καθ’ ἡμᾶς Θεοσώστου Ἐπαρχίας, ὑπέρ τῶν Ἱερέων καί τῶν οἰκογενειῶν των, τῶν Μοναχῶν, τῶν Ἱεροψαλτῶν, Ἀναγνωστῶν, Κατηχητῶν, Νεωκόρων, Ἐκκλησιαστικῶν Συμβούλων, τῶν εὐσεβῶν Ἀρχόντων, τῶν ἐνδόξων Στρατιωτικῶν, τῶν σοφῶν Ἐπιστημόνων, τῶν εὐσυνειδήτων Ἐκπαιδευτικῶν, τῶν ἐννόμων θεραπόντων τῆς δικαιοσύνης, τῶν φιλανθρώπων καί φιλομούσων Εὐεργετῶν, τῶν πολυφιλήτων Ἀποδήμων καί Ὁμογενῶν, τῶν ἐντίμων Οἰκογενειαρχῶν, τῶν συζύγων καί τῶν τέκνων των, τῶν εὐφυῶν Ἐπιχειρηματιῶν, τῶν φιλοκάλων Καλλιτεχνῶν, τῶν φιλοπόνων καί ἀξιεπαίνων Ἐργατῶν, τῶν εὐλογημένων Μαστιχοπαραγωγῶν, τῶν πολυσεβάστων ἀνθρώπων τοῦ γήρατος καί τῶν πολυτιμήτων Συνταξιούχων, τῶν ἁγιοσκεπάστων ἀσθενῶν, τῶν ἀγγελοφρουρήτων φυλακισμένων, τῶν προσφιλῶν ἀνθρώπων τῆς διακονίας, τῆς ἐνημερώσεως, τοῦ αὐτεπαγγέλτου καί ἑκουσίου ἐθελοντισμοῦ, ἰδιαίτατα μέν τῆς θεοφόρου καί φερέλπιδος Νεότητος, κατ’ ἐξοχήν δέ τῶν χριστοκυβερνήτων καί παναγιοσκεπάστων Ναυτικῶν. Δι’ ἅπαντας αὐτούς παρακαλοῦμεν τόν Προστάτην τῆς ἐλαχιστότητος ἡμῶν Εὐαγγελιστήν Μᾶρκον νά χαρίζῃ βίου ἁγιότητα, οἰκογενείας γαλήνην, γνώσεων πρόοδον, ἐργασίας εὐημερίαν, εὐφροσύνην ἐπί τῆς γῆς, κληρονομίαν Παραδείσου ἐν Οὐρανῷ. Καί ὁ Εὐαγγελιστή Μᾶρκος ἀντα- ποκρίνεται εἰς τάς προσευχάς ἡμῶν, «Οὗτος ὁ ἐκλεκτός καί δόκιμος Εὐαγγελιστής τοῦ Ἰησοῦ, ὁ λαμπρός τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ Λόγου θεολό- γος· ὁ φωτοφανέστατος τῆς Ἐκκλησίας λαμπτήρ· ὁ μή λόγοις μόνον σοφοῖς, ἀλλά καί ἁγίαις Γραφαῖς, ἀλλά καί ἀγῶσι στερροῖς, ἀλλά καί παθήμασιν ἀθλητικοῖς ὑπέρλαμπρον τό κατ’ αὐτόν μαρτύριον ἀποπληρώσας τῷ Θεῷ. Οὗτος τήν ἀκοήν πρότερον ἀκηκοώς τοῦ Ἰησοῦ, οὐκ ἔβυσε τά ὦτα κατά τούς ἀπειθεῖς, οὐδ’ ἤκουσε μέν, ἀσυνέτως δέ· οὐδέ συνετῶς μέν, οὐ μετά πίστεως δέ· οὐδέ πιστῶς μέν, ἀμελῶς δέ τῷ κηρυττομένῳ προσφοιτᾷ λόγῳ· πάσης δέ κατά σάρκα συγγενείας, πάσης κτήσεως καί προσπαθείας δέ πάσης τῶν γηΐνων τελείως ὑπεριδών, ὥσπερ ἔλαφος ἔδραμε ἐν δίψει, τῶν ζωηρρύτων Χριστοῦ πλησθησόμενος πηγῶν». Αὐτός «τοῖς πρωτοαποστόλοις κατηξιώθη τιμῆς καί συγκάθεδρος ἐχρημάτισεν τοῖς αὐτοῖς. Τῷ κορυφαίῳ, καί τῆς τοῦ Θεοῦ κλειδούχῳ βασιλείας, τό μετά Χριστόν εὐθύς ἀγαθῷ ποιμένι καί διαδόχῳ Πέτρῳ κατακολουθῶν, καί τῶν κατά πᾶσαν μικροῦ πόλιν καί πᾶν ἔθνος περιόδων, λόγων τε καί συλλόγων, σημείων τε καί τεράτων αὑτῷ κοινωνῶν, ἐπί τοσοῦτον αὐτοῦ τῷ πνεύματι, ταῖς τε ἱερολογίαις τοῦ Εὐαγγελίου, ταῖς τ’ ἄλλαις τοῦ Πνεύματος ἱερουργίαις καί διακονίαις εὐηρέστησεν, ὥστε καί εἰς υἱόν αὐτῷ κατά πνεῦμα γενέσθαι καί κληθῆναι». (Νικήτα Δαυίδ Παφλαγῶνος: Λόγος ΙΕ΄ εἰς τόν ἅγιον καί πανεύφημον Ἀπόστολον Μᾶρκον τόν Εὐαγγελιστήν).
Μεμνημένοι τῆς σωτηρίου τοῦ Κυρίου ἐντολῆς καί πάντων τῶν ὑπέρ ἡμῶν γεγενημένων, τελοῦμεν τήν Θείαν Εὐχαριστίαν (πρβλ. Μάρκου ιδ΄, 23) τιμῶντες τόν θεόληπτον Εὐαγγελιστήν, ὅστις εἴλκυσεν ἐκ τῆς θαλάσσης τῆς ἀπάτης τοὺς πρώην ἐν τῇ θαλάσση ὑπό τοῦ Μωυσέως βυθισθέντας Αἰγυπτίους.
Ἄνω σχόντες τας καρδίας, προσευχόμεθα (πρβλ. Μάρκου ιδ΄, 38) εἰς τὸν πανάριστον Εὐαγγελιστήν, ὅστις ὡς περιφανέστατος ποταμός εἰρήνης ἐξώρμησεν ἐξ Ἐδέμ καί κατήρδευσεν θεοπνεύστοις δόγμασι τα συστήματα τῆς Ἐκκλησίας.
Ῥυσθέντες ἀπό πάσης θλίψεως, ὀργῆς, κινδύνου καί ἀνάγκης, κηρύττομεν πανταχοῦ (πρβλ. Μάρκου ιστ΄, 20) ἐγκώμιον πρός τόν θεηγόρον Εὐαγγελιστήν, ὅστις καθοδηγεῖ διδαχαῖς καί πρεσβείαις πρός τόν ἀκύμονα βίον.
Κράζοντες τοῦ Τελώνου τήν φωνήν, ὑμνοῦμεν (πρβλ. Μάρκου ιδ΄, 26) τόν θεόσοφον Εὐαγγελιστήν, ὅστις θεοπνεύστως, ὡς κάλαμος σοφοῦ καί ὀξυγράφου γραμματέως, ἔγραψεν ῥήματα ἀτελευτήτου ζωῆς.
Οἱ τα Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες, εὐχαριστίαν καί δοξολογίαν (πρβλ. Μάρκου β΄, 12) ἀνεπέμπομεν πρός τόν θεόπνουν Εὐαγγελιστήν, ὅστις κατέγραψεν ἐν πλαξί τῶν καρδιῶν ἡμῶν τον καινότατον νόμον, κατευθύνων τὰς πορείας τῶν ψυχῶν ἡμῶν καί ἀπείργων τὰς ἐνέδρας τοῦ πλάνου.
Στάντες καλῶς, στάντες μετά φόβου, παρακαλοῦμεν (πρβλ. Μάρκου ε΄, 23) τόν πανέντιμον Εὐαγγελιστήν, ὅστις εὐηγγελίσατο τῇ οἰκουμένη τόν σεπτόν φωτισμόν τῆς ἀληθείας, πυρσούμενος θεολαμπεῖ φωτοχυσίᾳ, πρός σωτηρίαν καί ἀνάπλασιν ἡμῶν.
Εἰς τιμήν αὐτοῦ τοῦ θαυμασιωτάτου τῶν ἀποστόλων, ἱεροτελεστικωτάτου τῶν ἱεραρχῶν, στερροτάτου καί γενναιοτάτου τῶν ἀθληφόρων Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου ἀπεφασίσαμεν τήν διοργάνωσιν Διεθνοῦς Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου, θέμα ἔχοντος «Εὐαγγελιστής Μᾶρκος: Ἱερά καί Θύραθεν Ἐπιστήμη» εἰς τό ΟΜΗΡΕΙΟΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΝ ΚΕΝΤΡΟΝ ΧΙΟΥ ἀπό 14ης ἕως 18ης Μαΐου 2025 ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Ἐξοχωτάτου Κυρίου Προέδρου τῆς Δημοκρατίας ὥστε ὁ θεοκήρυξ καί πνευματοφόρος Εὐαγγελιστής νά ἀποβάλῃ την σινδόνα πάσης πλάνης ἐκ τοῦ κόσμου ὡς θέμεθλος ἄσειστος τῆς ἀληθοῦς πίστεως καί νά ἐγχαράξῃ διὰ τῶν χριστογράφων χειρῶν Του ἐν ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν ἀνεξαλείπτως τό Εὐαγγέλιον τῆς Χάριτος, ἵνα πρεσβείαις αὐτοῦ τύχωμεν ἅπαντες τοῦ θείου ἐλέους, ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς κρίσεως.
Μέλη τῆς Τιμητικῆς Ἐπιτροπῆς ὡρίσθησαν οἱ:
Παναγιώτατος Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος,
Μακαριώτατος Πατριάρχης Ἀλεξανδρείας κ. Θεόδωρος,
Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος
κ. Ἱερώνυμος,
Ἐλλογιμώτατος κ. Γεράσιμος Σιάσος Πρύτανιςτοῦ ΕΚΠΑ,
Ἐξοχώτατος κ. Παναγιώτης Μηταράκης Βουλευτής Χίου,
Ἐξοχώτατος κ. Σταῦρος Μιχαηλίδης Βουλευτής Χίου,
Ἐξοχώτατος κ. Κωνσταντῖνος Μουτζούρης,
Περιφερειάρχης Βορείου Αἰγαίου,
Ἐξοχώτατος κ. Ἰωάννης Μαλαφῆς Δήμαρχος Χίου,
Ἐξοχώτατος κ. Κωνσταντῖνος Βρατσάνος,
Δήμαρχος Ἡρωϊκῆς Νήσου Ψαρῶν,
Ἐξοχώτατος κ. Γεώργιος Δανιήλ, Δήμαρχος Οἰνουσσῶν,
Ἐνδοξώτατος κ. Χαράλαμπος Ψαρόπουλος,
Ταξίαρχος (ΠΒ), Διοικητής 96 ΑΔΤΕ,
Μέλη τῆς Ἐπιστημονικῆς Ἐπιτροπῆς ὡρίσθησαν οἱ:
Ἐλλογιμώτατος κ. Χρῆστος Καραγιάννης, Ἀντιπρύτανις τοῦ ΕΚΠΑ,
Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς,
Ἐλλογιμώτατος κ. Γεώργιος Πιτσινέλλης,
Ἐπικ. Καθηγητής Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ,
Ἐλλογιμώτατος κ. Βασίλειος Τζέρπος,
Ἐπικ. Καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ,
Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος Σπυρίδων Λόντος,
ΜΑ Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ,
Εἰς τό Συνέδριον ἀπηύθυνε Μήνυμα ἡ Α.Θ.Π. ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως καί Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαῖος, διαλαμβάνον τά ὡς κάτωθι:
«Ἱερώτατε Μητροπολῖτα Χίου, ὑπέρτιμε καί ἔξαρχε πάσης Ἰωνίας, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ἀγαπητέ ἀδελφέ καί συλλειτουργέ τῆς ἡμῶν Μετριότητος κύριε Μᾶρκε, χάρις εἴη τῇ ὑμετέρᾳ Ἱερότητι καί εἰρήνη παρά Θεοῦ.
Χριστός Ἀνέστη!
Μετά πολλῆς χαρᾶς ἀπευθύνομεν ἐγκάρδιον ἀναστάσιμον χαιρετισμόν πρός τούς συμμετέχοντας είς τό Διεθνές Ἐπιστημονικόν Συνέδριον τῆς καθ’ ὑμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ὑπό τόν τίτλον «Εὐαγγελιστής Μᾶρκος: Ἱερά καί Θύραθεν Ἐπιστήμη», συγχαίροντες ὑμῖν διά τήν προσπάθειαν καί τήν μέριμναν ὑπέρ τῆς προωθήσεως τῆς θεολογικῆς γνώσεως καί τῆς προβολῆς τοῦ πλούτου καί τῆς μαρτυρίας τῆς παραδόσεως τῆς καθ’ ἡμᾶς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί Θεολογίας.
Ὁ Ἅγιος καί ἔνδοξος Ἀπόστολος Μᾶρκος, ἐκ τοῦ κύκλου τῶν μαθητῶν τοῦ Κυρίου, ἱεραπόστολος καί ἱδρυτής τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀλεξανδρείας, ἀποτελεῖ ἐμβληματικήν μορφήν τῆς πρώτης Ἐκκλησίας. Ἡ σύγχρονος βιβλική ἐπιστήμη θεωρεῖ τό Κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιον ὡς τό ἀρχαιότερον τῶν λοιπῶν τριῶν καί πηγήν τῶν Εὐαγγελίων τοῦ Ματθαίου καί τοῦ Λουκᾶ. Ὁ Μᾶρκος θεωρεῖται είσηγητής ἑνός νέου φιλολογικοῦ εἴδους εἰς τήν παγκόσμιον λογοτεχνίαν, ἤγουν τοῦ «Εὐαγγελίου». Kέντρον τῆς ζωῆς τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου καί περιεχόμενον τοῦ ἔργου του εἶναι τό πρόσωπον τοῦ Kύρίου ἡμῶν Ιησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Σωτῆρος καί Λυτρωτοῦ τῆς κτίσεως ὅλης.
Εὐστόχως ἔχει γραφῆ περί τοῦ Μάρκου, ὅτι δέν πληροφορεῖ περί τοῦ «ποῖος ἦτο ὁ Ἰησοῦς», ἀλλά ὅτι ἀπαντᾶ εἰς τό σωτηριολογικῆς ἀναφορᾶς ἐρώτημα «ποῖος εἶναι ὁ Χριστός». Τό ἔργον του εἶναι ὁμολογία πίστεως εἰς τήν θεανθρωπινότητα τοῦ Kυρίου. Εἰς τάς διηγήσεις τοῦ Μάρκου «ὁ Ἰησοῦς κινεῖται, δρᾶ, ὁμιλεῖ, βαπτίζεται, θεραπεύει, μεταμορφώνεται, ἀπορρίπτεται, προδίδεται, σταυρώνεται. Οἱ κινήσεις αὐτές, ἡ δράση, τά παθήματα καί οἱ λόγοι μεταφέρουν συνεχῶς μηνύματα πού ἀποκαλύπτουν, περιγράφουν και τελικά ἀπεικονίζουν σέ μία ἀέναη ἐναλλαγή, τό ἀπόλυτα θεῖο καί τό τέλεια ἀνθρώπινο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ» (Ἀρχιεπίσκοπος πρ. Ἀμερικῆς Δημήτριος). Αὐτήν τήν ζωτικήν διάστασιν τοῦ προσώπου τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν διακηρύττει διαχρονικῶς ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, καί μετ’ ἰδιαιτέρας ἐμφάσεως εἰς τόν διάλογον αὐτῆς μετά τοῦ συγχρόνου πολιτισμοῦ, εἰς τόν ὁποῖον κυριαρχοῦν τάσεις συρρικνώσεως τοῦ ἀνθρώπου εἰς τήν βιολογικήν του ὑπόστασιν καί ἀρνήσεως τῆς διαστάσεως τοῦ Ὑπερβατικοῦ. Λίαν ἐπικαίρως ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδὀξου Ἐκκλησίας πρέβαλεν, εἰς τήν Ἐγκύκλιον αὐτῆς, ἔναντι τοῦ συγχρόνου «ἀνθρωποθεοῦ», τόν «Θεάνθρωπον» ὡς ἔσχατον μέτρον τῶν πάντων (§ 10).
Ἐν τῷ πνεύματι τούτῳ, ἐκφράχοντες τήν ἱκανοποίησιν τῆς ἡμῶν Μετριότητος διά τό γεγονός, ὅτι ἡ ἐπιστημονική ἐνασχόλησις τῆς ὑμετέρας λίαν ἡμῖν ἀγαπητῆς Ἱερότητος μετά τοῦ προσώπου καί τοῦ ἔργου τοῦ προστάτου καί πάτρωνος αὐτῆς Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, ἀντανακλᾷ ἄοκνον ἐνδιαφέρον διά τήν προώθησιν τοῦ διαλόγου μεταξύ Θεολογίας καί Θύραθεν Ἐπιστήμης, μέ στόχον τήν δημιουργικήν συνάντησιν καί συμπόρευσιν αὐτῶν επ’ ἀγαθῷ τοῦ ἀνθρώπου, ἀπονέμομεν εἰς τούς ὀργανωτάς, τούς εἰσηγητάς καί τούς λοιπούς συμμετέχοντας εἰς τό ὑμέτερον Συνέδριον τήν πατρικήν καί Πατριαρχικήν ἡμῶν εὐλογίαν, κατασπαζόμενοι δέ τήν ὑμετέραν Ἱερότητα φιλήματι πασχαλίῳ εὐχόμεθα ὁλοκαρδίως ὑπέρ εὐοδώσεως τοῦ λειτουργικοῦ, πνευματικοῦ, θεολογικοῦ καί ποιμαντικοῦ ὑμῶν ἔργου.
Ἡ δέ χάρις τοῦ Ἀναστάντος καί ἐλευθερώσαντος τό γένος τῶν ἀνθρώπων ἐκ τῆς δουλείας τοῦ ἀλλοτρίου Kυρίου τῆς Δόξης καί τό ἄπειρον Αὐτοῦ ἔλεος εἴησαν μετά πάντων ὑμῶν. Ἀμήν.»
Ὡσαύτως, ἀπηύθυνε Μήνυμα ἡ Α.Μ. ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καί Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος, διαλαμβάνον τά ὡς κάτωθι:
«Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκε,
Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες τῆς Nήσου,
Ἐλλογιμώτατοι κ. Kαθηγηταί,
Ἐκλεκτοί Σύνεδροι,
Ἀγαπητοί Πατέρες καί Ἀδελφοί,
ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ!
Πολλάκις ἔχουμε ἐπισημάνει ὅτι χαιρόμεθα ὅλως ἰδιαιτέρως μέ τήν διοργάνωση Ἐπιστημονικῶν Συνεδρίων ἀπό τίς κατά τόπους Ἱερές Μητροπόλεις τῆς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδας. Kαί τοῦτο, διότι μέσῳ αὐτῶν τῶν Συνεδρίων ἀναπτύσσονται οἱ διαπροσωπικές σχέσεις, καλλιεργεῖται ὁ γόνιμος διάλογος, προάγεται ἡ γνώση σέ διάφορα ἐπίπεδα καί ἐξάγονται συμπεράσματα χρήσιμα γιά τήν περαιτέρω συνέχιση τῆς ἔρευνας, τῆς μελέτης καί τῆς σπουδῆς. Ὡς ἐκ τούτου, ἐπευλογοῦμε ἐκ μέσης καρδίας καί τό παρόν Διεθνές Ἐπιστημονικό Συνέδριο μέ θέμα «Εὐαγγελιστῆς Μᾶρκος: Ἱερά καί θύραθεν Ἐπιστήμη», τό ὁποῖο διοργανώνεται ἀπό τόν φίλεργο, φιλάγιο, λόγιο καί ἀκαταπόνητο Ἱεράρχη τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν Σεβασμιώτατο κ. Μᾶρκο καί τούς κάλους ἐν Kυρίῳ συνεργούς του, τούς ὁποίους συγχαίρουμε ἐγκαρδίως. Τό ἐν λόγῳ Συνέδριο ἔχει εἰκότως τεθεῖ ὑπό τήν αἰγίδα τοῦ Ἐξοχωτάτου Προέδρου τῆς Δημοκρατίας. Θεωροῦμε δέ ὅτι οἱ Εἰσηγήσεις πού θά ἐκφωνηθοῦν θά συμβάλουν τά μέγιστα, ἐξ’ ἀπόψεως θεολογικῆς, ὑμνογραφικῆς εἰκαστικῆς, φιλολογικῆς στήν προσέγγιση τῆς εὐαγγελικῆς μορῆς καί τοῦ ἔργου τοῦ Ἀποστόλου Μάρκου, καθότι ἡ ἐπιστημονική ἔρευνα ἔχει πάντοτε νά προσδώσει κατί νέο στό ἀντικείμενο τῆς μελέτης˙ καινούργια στοιχεῖα, νέες ἀνακοινώσεις, ἑρμηνευτικές ἀπόψεις κ. ἄ., τά ὁποῖα συντελοῦν στήν πληρέστερη κατανόηση καί γνώση του.
Ἡ σημαντικώτερη πτυχή τοῦ βίου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου εἶναι αὐτή ἀκριβῶς τῆς συγγραφῆς τοῦ ὁμωνύμου Εὐαγγελίου, τό ὁποῖο ἀνέκαθεν ἡ Ἐκκλησία περιέλαβε στόν Kανόνα τῆς Kαινῆς Διαθήκης. Ὁ Μᾶρκος θεωρεῖται ὡς ὁ εἰσηγητής ἑνός μνέου φιλολογικοῦ εἴδους στήν παγκόσμια γραμματεία, τουτέστι τοῦ Εὐαγγελίου, δεδομένου ὅτι τό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο, ὅπως ὑποστηρίζεται ἀπό τήν σύγχρονη ἔρευνα, εἶναι τό ἀρχαιότερο ἀπό τά τέσσερα Εὐαγγέλια. Τό Εὐαγγέλιο, χωρίς νά παύσει νά εἶναι ἱστορική ἀφήγηση, ὑπερβαίνει τά ὅρια τοῦ ἱστορικοῦ του πλαισίου καί ἀποβαίνει ἄγγελμα χαρᾶς, αἰσιοδοξίας, ἐλπίδας˙ βίβλος ζωῆς πού νοηματοδοτεῖ τήν ἴδια τήν ζωή καί τόν θάνατο, ὡς τά κατεξοχήν ὑπαρξιακά γεγονότα πού ὁρίζουν τόν ἄνθρωπο καί τήν σχέση του μέ τόν Ἐνανθρωπήσαντα Λόγο καί τήν Βασιλεία Του, τήν ὁποία προγεύεται ὁ πιστός ἀπό τήν παροῦσα ζωή.
Τοιουτοτρόπως, ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος καταξιώνεται στήμ Ἐκκλησιαστική συνείδηση ὡς συνεργός Θεοῦ καί Kήρυκας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος ἔζησε ἀσκῶντας διακονία ἀποστολική, θυσιάσθηκε γιά τήν πίστη καί τήν Ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νά δοξασθεῖ ὁ Θεός καί νά φωτισθοῦν οἱ ἄνθρωποι μέ τό φῶς τῆς θεογνωσίας. Γι’ αὐτό τόν εὐγνωμονοῦμε καί τόν τιμοῦμε καί ἐπικαλούμεθα τίς πρεσβεῖες του πρός τόν Θεό καί τρεφόμεθα πνευματικῶς μέ τό οὐράνιο μάννα, τόν λόγο τοῦ Θεοῦ πού κατέγραψε στό Εὐαγγέλιό του.
Περαίνοντες τό μετά χεῖρας Μήνυμα, συγχαίρουμε ἐκ νέου τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκο καί εὐχόμεθα πρός πάντας ἐπωφελῆ καί καρποβριθῆ τήν συμμετοχή στό Συνέδριο, ἔκβαση αἰσία καί κάθε ἀγαθοδωρία ἐκ τοῦ Πατρός τῶν φώτων.»
Αἱ ἐργασίαι τοῦ Συνεδρίου ἐγένοντο κατά τό ὡς κάτωθι Πρόγραμμα:
ΤΕΤΑΡΤΗ, 14 ΜΑΪΟΥ 2025
Ἁγιασμός ἐπί τῇ ἐνάρξει τοῦ Συνεδρίου
Ἐναρκτήρια ὁμιλία Συνεδρίου μέ θέμα:
Οἱ διά θαυμάτων θεραπεῖες τοῦ Ἰησοῦ στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
Γεράσιμος Σιάσος, Kαθηγητής Ἰατρικῆς Σχολῆς, Πρύτανις τοῦ Ἐθνικοῦ
καί Καποδιστριακοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
ΠΕΜΠΤΗ, 15 ΜΑΪΟΥ 2025
Α´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Μητροπολίτης Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μᾶρκος
Ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου κατά τήν Παλαιά Διαθήκη καί τό Εὐαγγέλιο τοῦ Μάρκου
Χρῆστος Καραγιάννης, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς
Ἀντιπρύτανις τοῦ ΕΚΠΑ
Ὁ λέοντας ὡς σύμβολο τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου
Τιμολέων Γαλάνης, Ἐπίκ. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Ἰσραήλ καί ἔθνη στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
Ἀλεξάνδρα Παλάντζα, Ἀν. Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ἡ σημασία τῆς μελέτης τῶν εἰσαγωγικῶν ζητημάτων γιά τήν ἑρμηνεία
τοῦ κατά Μᾶρκον Eὐαγγελίου
Predrag Drangutinovits, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Beograd
Β´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Ὁμ. Καθηγητής Χαράλαμπος Ἀτματζίδης
Μᾶρκος, ὁ νεαρός ἱεραπόστολος καί εὐαγγελιστής: Καινοδιαθηκικά τεκμήρια
Κωνσταντῖνος Μπελέζος, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
«Ὅρα μηδενί μηδέν εἴπης» (Μάρκ. 1,44). Ἡ μεσσιανική αὐτοσυνειδησία τοῦ Ἰησοῦ στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
Θωμᾶς Ἰωαννίδης, Ὁμ. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ἡ διήγηση τῆς Συροφοινίκισσας (Μκ. 7:24-30) καί ἡ θεολογική της σημασία στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
Μόσχος Γκουτζιούδης, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Ὁ Εὐαγγελιστής Μᾶρκος στήν Ἀπόκρυφη Χριστιανική Γραμματεία
Βασίλειος Τζέρπος, Ἐπίκ. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Γ´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Καθηγητής Κωνσταντῖνος Μπελέζος
Κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο καί Ἐπιστολές Παύλου:
ἱστορικοφιλολογικός καί θεολογικός συσχετισμός
Κυριακούλα Παπαδημητρίου, Ὁμ. Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Διαγλωσσικοί δεῖκτες στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
Ἄννα Κόλτσιου-Νικήτα, Ὁμ. Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Ἀνιχνεύοντας τίς σιωπές τοῦ κατά Μᾶρκον Εὐαγγελίου:
ἡ περίπτωση τοῦ νεανία στό Μρκ. 14,51
Αἰκατερίνη Τσαλαμπούνη, Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Εὐαγγελιστής Μᾶρκος και o «υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου».
Ἱστορικές, φιλοσοφικές καί ἀρχαιολογικές διαστάσεις ἑνός τίτλου τοῦ Ἰησοῦ στό Μρκ. 5,7
Ἀθανάσιος Δεσπότης, Ἐπίκ. Καθηγητής τοῦ Τμήματος Θεολογίας
τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Bonn
Ἡ ἀφήγηση τῆς θεραπείας ἀπό τόν Ἰησοῦ ἑνός παράλυτου στήν Καπερναούμ (Μρκ. 2,1-12)
Χαράλαμπος Ἀτματζίδης, Ὁμ. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 16 ΜΑΪΟΥ 2025
Δ´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Καθηγητής ΚωνσταντῖνοςΚορναράκης
Ἱστορικοδογματική θεώρηση τοῦ κατά Μᾶρκον Εὐαγγελίου
Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος Σαββάτος, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ἡ πνευματική φυσιογνωμία τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου,
σύμφωνα μέ τήν ἑλληνόφωνη ἁγιολογική γραμματεία
Παναγιώτης Ὑφαντῆς, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Πνεύματα καί Ἅγιο Πνεῦμα στό Εὐαγγέλιο τοῦ Ἁγίου Μάρκου
Pablo Argarate, Καθηγητής τοῦ Τμήματος Θεολογίας τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Graz
Γεωπολιτική τῆς Θρησκείας καί Θρησκευτική Διπλωματία: “Pax tibi Marce, Evangelista meus”: Ἡ Διαλεκτική τοῦ Συμβολικοῦ Μετασχηματισμοῦ
μεταξύ Ἀλεξάνδρειας καί Βενετίας.
Εὐστάθιος Χ. Λιανός – Λιάντης, Ἀν. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ε´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος
Θέματα βιοηθικοῦ ἐνδιαφέροντος στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
μέ βάση τίς ἀναφερόμενες θεραπεῖες τοῦ Χριστοῦ
Κωνσταντῖνος Κορναράκης, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Παραδόσεις τῆςἈρχαίαςἘκκλησίας γιά τόν Μᾶρκο καί τό Εὐαγγέλιό του
καί ἡ διαμόρφωση τῆς ἁγιολογικῆς εἰκόνας του στό Βυζάντιο
Συμεών Πασχαλίδης, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
Πνευματολογία καί ἐσχατολογία στό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο
Σταῦρος Γιαγκάζογλου, Ἀν. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ἡ χρήση τοῦ ΙΓ΄ κεφ. τοῦ κατά Μᾶρκον Εὐαγγελίου ἀπό τίς νεώτερες αἱρετικές κινήσεις
Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Γεωργόπουλος, Ἀν. Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ
ΣΤ´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Ὁμ. Καθηγητής Θωμᾶς Ἰωαννίδης
Ἡ Θεία Λειτουργία τοῦ Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου
Γεώργιος Φίλιας, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ὁ ΕὐαγγελιστήςΜᾶρκος, ἡ ἀποστολική του δράση καί ἡ παράδοση
περί τοῦ λειψάνου του
Ἰωάννης Παναγιωτόπουλος, Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Pax tibi Marce Evangelista meus:
Ὁ φτερωτός λέων τῆς Γαληνοτάτης στόν ἑλλαδικό χῶρο
Δέσποινα Μιχάλαγα, Ἀν. Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ὁ Ἅγιος Εὐαγγελιστής Μᾶρκος στήν ἐκκλησιαστική ζωή τῆς Χίου
Ἀθηνᾶ Κ. Ζαχαροῦ–Λουτράρη, Διδάκτωρ Ἱστορίας τοῦ ΑΠΘ
Ὁ Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Μᾶρκος στήν βυζαντινή καί μεταβυζαντινή εἰκονογραφία
Ἰωάννα Στουφῆ-Πουλημένου,Ὁμ. Καθηγήτρια τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
ΣΑΒΒΑΤΟΝ, 17 ΜΑΪΟΥ 2025
Ζ´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Καθηγήτρια Ἄννα Νικήτα-Κόλτσιου
Ὑμνογραφικά στόν Ἅγιο Μᾶρκο τόν Εὐαγγελιστή
Ἀντώνιος Παναγιώτου, Ὁμ. Καθηγητής τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Τό κατά Μᾶρκον Εὐαγγέλιο καί ἡ μυθιστορηματική βιογραφία τῆς ἀρχαιότητας
Γραμματική Κάρλα, Καθηγήτρια τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ἡ παρουσία τοῦ κατά Μᾶρκον Εὐαγγελίου στήν Ὑμνογραφία
Γεώργιος Πιτσινέλης, Ἐπίκ. Καθηγητής τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Η´ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρεῖον: Καθηγητής Predrag Drangutinovits
Ὅσιοι καί Μάρτυρες ὁμώνυμοι τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου
Μυρσίνη Ἀναγνώστου, ΕΔΙΠ τῆς Φιλοσοφικῆς Σχολῆς τοῦ ΕΚΠΑ
Ὁ Ἀπόστολος καί Εὐαγγελιστής Μᾶρκος στά Συναξάρια. Ὁμοιότητες καί διαφορές. Φιλολογική προσέγγιση
Γεωργία Ντούλια, ΜΑ Βυζαντινῆς Φιλολογίας τοῦ ΕΚΠΑ
Λαογραφικές εἰδήσεις γιά τόν Εὐαγγελιστή Μᾶρκο
Μαρία Βρατσίστα, ΜΑ Λαογραφίας τοῦ ΕΚΠΑ
ΚΥΡΙΑΚΗ, 18 ΜΑΪΟΥ 2025
Θεία Λειτουργία τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου εἰς τόν Ἱ. Ναόν Ἁγίου Μάρκου
Βροντάδου συνιεργούντων τῶν Σεβ. Μητροπολιτῶν
Μεσσηνίας κ. Χρυσοστόμου καί Χίου, Ψαρῶν καί Οἰνουσσῶν κ. Μάρκου.
Εἰς τό πλαίσιον τῶν ἐργασιῶν ἐπραγματοποιήθησαν ἐπισκέψεις εἰς τήν Βιβλιοθήκην τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ΑΓΙΟΣ ΑΓΑΠΗΤΟΣ, εἰς τήν Ἱεράν Μονήν Παναγίας Βοηθείας, εἰς τήν Ἱεράν Νέαν Μονήν, εἰς τήν Παλαιοχριστιανικήν Βασιλικήν Ἁγ. Ἰσιδώρου, εἰς τήν Ἱεράν Μονήν Ἁγ. Μηνᾶ καί εἰς τό Ἱστορικόν Μουσεῖον τῆς Σφαγῆς τῆς Χίου «ΙΣΤΟΡΙΗΣ ΑΠΟΔΕΞΙΣ ΗΔΕ»
