Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Ο Χριστός, ως εύσπλαχνος Θεός, γεννάται ως βρέφος στην πόλη της Βηθλεέμ ώστε να ανακαινίσει την ανθρώπινη φύση· ας σπεύσουμε πρόθυμα να αναπέμψουμε στο Δεσπότη μελωδικά άσματα, σε Αυτόν ο Οποίος δοξάζεται αδιάλειπτα στους αιώνες». Ο ανώνυμος υμνογράφος (ι΄-ια΄ αιώνας) των προεόρτιων Καταβασιών της εορτής των Χριστουγέννων υπό τον τίτλο Χριστὸς ἐν πόλει Βηθλεὲμ, συνοψίζει με αριστοτεχνικό τρόπο το νόημα της μεγάλης εορτής της Ενσάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού· ο «Ἄναρχος Θεός καταβέβηκεν καὶ ἐν τῇ Παρθένῳ κατώκησεν» ώστε να αναπλάσει τον Αδάμ και στο πρόσωπο αυτού ολόκληρη την ανθρωπότητα. Τόσο η υμνολογία όσο και το παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι το οποίο εδράζεται, αν και με δογματικές ανακρίβειες σε ορισμένες περιπτώσεις, στη θεολογία της Εκκλησίας, υπενθυμίζουν αμφότερα στο συγχυσμένο και φοβισμένο άνθρωπο ότι ο Σωτήρας έρχεται στον κόσμο για να παράσχει τη λύση των αδιεξόδων του βίου. Η ανθρωπότητα «δακρυῤῥοούσα», όχι βέβαια ταπεινωμένη επειδή η μετάνοια ηχεί ως κάτι παρωχημένο στα «αυτιά» όχι μόνο των «προοδευτικών» και μεστών υποκρισίας κοινωνιών, αλλά ακόμα και των ιδίων των χριστιανών (κληρικών και λαϊκών), εξακολουθεί να αξιολογεί τα Χριστούγεννα ως ευκαιρία κατανάλωσης και προβολής ουτοπικών καταστάσεων ως ενδεικτικών μέσων βίωσης του Δωδεκαημέρου. Παρά ταύτα, τίθεται το εξής ερώτημα· έως πότε θα αποφεύγουμε να βιώνουμε το αληθινό νόημα της ελεύσεως του Θεανθρώπου στον κόσμο;
Η απάντηση πηγάζει από τον ανώνυμο υμνογράφο του ενδεκάτου αιώνα, ο οποίος δεν παραβλέπει την ανθρώπινη αδυναμία αλλά την υπενθυμίζει παντοιοτρόπως αφ’ ενός στους ψάλλοντες και αφ’ ετέρου στο εκκλησίασμα· «όπως ακριβώς άκουσες άναρχε Λόγε το θρήνο της προμήτορος Άννας όπου δεν ήταν σε θέση να συλλάβει παιδί, με τον ίδιο τρόπο στερέωσε τη διάνοιά μας ώστε επάξια να ανυμνήσουμε τα γενέθλιά Σου». Είναι προφανές ότι δεν είμαστε άξιοι να υμνήσουμε το μεγαλείο των γενεθλίων του Κυρίου, ούτε είμαστε στην κατάλληλη πνευματική κατάσταση για να αντιληφθούμε το μεγαλείο της κατάβασης του Θεού στον άνθρωπο. Η λοιμική ασθένεια όπου εξακολουθεί να ταλαιπωρεί συνολικά τον πλανήτη, ενώ αρχικά φάνηκε ότι θα περιοριζόταν χάρη στα διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα και στις επιλογές των κρατών για την ασφάλεια των πολιτών, στην παρούσα φάση μας υπενθυμίζει πως ο άνθρωπος επ’ ουδενί δεν δύναται να προβλέψει τι άλλο περιλαμβάνεται στο σχέδιο του Θεού για την παιδαγωγία του ανθρώπου. Η ανθρωπότητα, σε αντίθεση με τον προφήτη Αββακούμ όπου «αισθάνθηκε φόβο καθώς προφήτευε την έλευση του Χριστού από την Παρθένο», δεν σπεύδει να δοξολογήσει με καθαρή καρδιά τον Κύριο και να ελκύσει το έλεός Του, αλλά καταφεύγει σε πρακτικές διχασμού και πόλωσης στο βωμό του «κοινού καλού» και της δημόσιας υγείας.
«Δόξα σε Εσένα όπου εποπτεύεις τα πάντα και είσαι ανώτερος από όλους τους βασιλείς της γης, ποιος δεν θα σταθεί έκθαμβος απέναντι στη φιλανθρωπία Σου; Εσύ, αν και δεν εγκατέλειψες τη θέση Σου στο πλευρό του Πατέρα, φανερώθηκες στη γη και σήμερα, με τη γέννησή Σου, εγκαινιάζεις τη νέα φύση των ανθρώπων, παρέχοντας στον κόσμο την ειρήνη ως ο μοναδικός ειρηνάρχης». Ο υμνογράφος υπενθυμίζει στον άνθρωπο ότι η ειρήνη στη δοκιμασία θα έλθει εάν αναζητήσει τη βοήθεια Εκείνου, ο Οποίος φανερώθηκε στον κόσμο με τη γέννησή Του και ανακαίνισε συνολικά τη δημιουργία. Ωστόσο, η ανθρωπότητα αδυνατεί να αντιληφθεί την έλευση του Λυτρωτή επειδή «Αλλοίμονο! Η ταλαίπωρη φύση των ανθρώπων, Χριστέ και Λόγε, κατάντησε να ευρίσκεται στη σκοτεινή κρύπτη της απώλειας». Η ανθρώπινη φύση, όντας δέσμια της αμαρτίας, της αποστασίας και εσχάτως της λοιμικής ασθένειας έχει επιτακτικά ανάγκη τη θεία βοήθεια για να εξέλθει από το αδιέξοδό της. Ο υμνογράφος, επειδή συνειδητοποιεί απόλυτα πως η ιδανική πορεία της ανθρώπινης φύσης οφείλει να έχει κατεύθυνση στα ουράνια και όχι στα επίγεια, μας υπενθυμίζει ότι «Χάρη στη δική Σου θεϊκή βοήθεια, η ανθρώπινη φύση κατόρθωσε να μεταβεί στον ουρανό και να θαυμάσει τα θεία κάλλη». Επομένως, η υπόμνηση της αναβάσεως στους Ουρανούς και της επιστροφής στον Παράδεισο προβάλλει ως ισχυρό κίνητρο για την αληθινή βίωση του μεγαλείου της Ενανθρωπήσεως του Δημιουργού.
Η τήρηση των κανόνων για την προστασία της υγείας είναι θεμιτή και αναγκαία· εκτός από αυτό, ο ετήσιος εορτασμός των Χριστουγέννων και η συνειδητοποίηση ότι ο Δεσπότης Χριστός γίνεται άνθρωπος για να αποδώσει νέο περιεχόμενο στη ζωή του ανθρώπου, οφείλει να λειτουργήσει ως ικεσία για τη χορήγηση του θείου ελέους και τη λύση της δοκιμασίας. «Όπως ακριβώς οι Τρεις Παίδες κάποτε στην καιόμενη κάμινο, με τον ίδιο τρόπο απευθυνόμαστε σε εσένα Λόγε ώστε να γίνεις φύλακας και σκέπη των πιστών δούλων Σου. Σε παρακαλούμε να σώσεις όλους τους δούλους Σου όπου βάλλονται από δαιμονικές επιθέσεις, ώστε να υμνήσουμε τα γενέθλιά Σου». Η μίμηση των Αγίων Τριών Παίδων είναι ο ασφαλής και μοναδικός τρόπος να βιώσουμε το αληθινό νόημα της εορτής των Χριστουγέννων και της ανάμνησης των «σεπτῶν Γενεθλίων τοῦ Λυτρωτοῦ» μας.
Κορυφαίο ρόλο στη Γέννηση του Θεανθρώπου επιτέλεσε η Θεοτόκος Μαρία, η οποία πρόθυμα δάνεισε τη σάρκα της ώστε «ο Άναρχος να λάβει αρχή και να σαρκωθεί ο Θεός» ο Οποίος, ως «Αγέννητος γεννάται εἰς τὴν φάτνην ταπεινός». Ο υμνογράφος χαιρετίζει την «θεοδέγμονα Μαρία», η οποία είναι των «πεπτωκότων βάσις». Ο ύμνος των ανθρώπων οφείλει να είναι θερμός απέναντι στην Παναγία επειδή, χάρη σε αυτήν η ανθρωπότητα θα επανέλθει στο «ἀνεσπερο φῶς» και ο Δεσπότης θα αποκαταστήσει την ανθρώπινη φθορά. Εν κατακλείδι, οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι έφθασε η στιγμή να βιώσουμε το μεγαλείο της εορτής της Γεννήσεως του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος. Ο γεννηθείς Κύριος δεν διακρίνει τους ανθρώπους σε εμβολιασμένους ή μη, αρνητές ή συνειδητοποιημένους περί της υφιστάμενης δοκιμασίας. Αντίθετα, ο Ενανθρωπήσας Θεός μας προσκαλεί να μετάσχουμε στη χαρά της Παρθένου για τη γέννηση του Υιού της, όπως επίσης και στη χαρά της ανθρωπότητας για την παροχή της ευκαιρίας επανάκτησης του Παραδείσου. Τέλος, ο φετινός εορτασμός των Χριστουγέννων ας καταστεί αφετηρία της προσπάθειας να συναισθανθούμε και να βιώσουμε το μεγαλείο του θαύματος της ανάπλασης της ανθρώπινης φύσης από το Δημιουργό της. Αμήν!
