Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
Έχοντας διαπλεύσει «τὸ τῆς Νηστείας μέγα πέλαγος» και έχοντας διδαχθεί από τα ωφέλιμα παραδείγματα όπου παραθέτει η Εκκλησία κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, γινόμαστε μία ακόμα φορά μάρτυρες της πορείας του Ιησού Χριστού προς το Πάθος και την Ανάσταση. Επομένως, ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα πριν από την εορτή του εβραϊκού Πάσχα, ο Δεσπότης Χριστός τίθεται αντιμέτωπος με το πρόβλημα του θανάτου, το επιλύει και την ίδια στιγμή προμηνύει ότι πλησιάζει η ώρα της δικής Του Αναστάσεως. Ο άνθρωπος όπου γεύθηκε το θάνατο πριν από το εβραϊκό Πάσχα ήταν ο Λάζαρος ο οποίος με τις αδελφές του, Μάρθα και Μαρία, κατοικούσαν στη Βηθανία και ήταν στενός φίλος του Θεανθρώπου. Ο θάνατος του Λαζάρου προκλήθηκε από σύντομη ασθένεια, γεγονός το οποίο αναδεικνύει την περατότητα και τη φθαρτότητα της ανθρώπινης φύσης. Ουσιαστικά, ο Ιησούς Χριστός αντιμετωπίζει μία ακόμα περίπτωση όπου το πλάσμα Του υπόκειται στο νόμο της φθοράς ως απότοκο της παρακοής και της εξόδου των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο. Συνεπώς, ο Λάζαρος μεταβλήθηκε σε τύπο της Αναστάσεως και η ανάμνηση του εν λόγω περιστατικού ορίσθηκε από την Εκκλησία ώστε να αποτελεί την είσοδο στη Μεγάλη Εβδομάδα και την Ανάσταση του Λυτρωτή.
«Πέραν τοῦ Ἰορδάνου σαρκί, περιπολεύων Ἰησοῦ, τοῖς συνοῦσί σοι, ἐβόας, ὁ φίλος ἤδη, Λάζαρος ἀποθανών, τῇ ταφῇ ἀρτίως παραδίδοται· διὸ χαίρω φίλοι μου, δι’ ἡμᾶς ἵνα μάθητε, ὡς πάντα οἶδα, Θεὸς ὢν ἀδιάστατος, εἰ καὶ πέφυκα, τὸ ὁρώμενον ἄνθρωπος. Ἄγωμεν οὖν ζωώσοντες αὐτὸν ὅπως θάνατος αἴσθηται τούτου τὸ νῖκος, καὶ τὴν τελείαν κατάλυσιν, σαφῶς ἣν ποιήσω, παρεχόμενος τῷ Κόσμῳ, τὸ μέγα ἔλεος – Όταν περιπατούσες στην περιοχή «πέραν τοῦ Ἰορδάνου», εσύ Ιησού πληροφόρησες όσους σε συνόδευαν ότι ο φίλος Λάζαρος έχει ήδη πεθάνει και παραδίδεται αυτή τη στιγμή στον τάφο· για αυτό το λόγο, χαίρομαι φίλοι μου για εσάς επειδή θα καταλάβετε ότι γνωρίζω τα πάντα καθώς είμαι ο Θεός και είμαι ταυτόχρονα ενωμένος με τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα, αν και ενώπιόν σας στέκομαι ως τέλειος άνθρωπος. Ας πάμε να δώσουμε πάλι την ζωή σε αυτόν ώστε ο θάνατος να αισθανθεί την τέλεια κατάλυση και την απώλεια της εξουσίας επάνω σε αυτόν. Αυτό θα το πράξω ώστε να παράσχω στον κόσμο το μέγα έλεός Μου». Η απόφαση του Ιησού Χριστού να μεταβεί στη Βηθανία δεν λήφθηκε άμεσα μόλις έμαθε για την ασθένεια του Λαζάρου, αλλά ανέβαλε την έλευσή Του, προτίμησε να επιστρέψει στην Ιουδαία και την ίδια στιγμή να δημιουργήσει μία ισχυρή απόδειξη περί της εγκυρότητας του θαύματος. Την τέταρτη ημέρα από την κοίμηση του Λαζάρου, ο Θεάνθρωπος αποφάσισε να μεταβεί στη Βηθανία. Η ανακοίνωση της μετάβασης στον τάφο του Λαζάρου φανερώνει την ακόλουθη αντίθεση· ενώ ο Κύριος πορεύεται με τη βεβαιότητα ότι θα αναστήσει τον Λάζαρο και θα ενισχυθεί η πίστη των Αποστόλων, την ίδια στιγμή ο Θωμάς προεξοφλεί ότι πορεύονται για να δολοφονηθούν μαζί Του από τις εξαγριωμένες ιερατικές, κυρίως, τάξεις των Ιουδαίων.
Τα γεγονότα της Εγέρσεως του Λαζάρου είναι γνωστά· πρώτη η Μάρθα υποδέχεται τον Κύριο και λαμβάνει την υπόσχεση περί της αναστάσεως του αδελφού της, μαζί με την ομολογία ότι ο Ιησούς Χριστός είναι «ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή». Έπειτα η Μαρία και το πλήθος των παρευρισκομένων Ιουδαίων αντικρίζουν τον Κύριο να δακρύζει, όντας τέλειος άνθρωπος, και με συμπάθεια να εξετάζει την κατάντια του πλάσματός Του. Αμέσως μετά, ο Δημιουργός ζήτησε να μετακινήσουν το λίθο από το μνημείο και αφού ευχαρίστησε τον Πατέρα «ὅτι ἤκουσάς μου. Ἐγὼ δὲ ᾔδειν ὅτι πάντοτέ μου ἀκούεις· ἀλλὰ διὰ τὸν ὄχλον τὸν περιεστῶτα εἶπον, ἵνα πιστεύσωσιν ὅτι σύ με ἀπέστειλας», «φοβέρισε τον Άδη» κατά την λαϊκή ποίηση και ανέστησε τον Λάζαρο. Η πράξη του Κυρίου προκάλεσε αφενός το θαυμασμό του όχλου και αφετέρου ενίσχυσε τον υπάρχοντα φθόνο των ιερατικών τάξεων όπου διαπίστωναν τόσο την πνευματική ανεπάρκειά τους όσο και την ενοχλητική υπόμνηση της παρέλευσης της «εξουσίας» τους απέναντι στο λαό.
Τόσο η εκκλησιαστική υμνογραφία όσο και η λαϊκή ποίηση στρέφονται στο πρόσωπο του Λαζάρου και τον προσκαλούν να «αφηγηθεί» τι αντίκρισε κατά την παραμονή του στον Άδη. Το αίτημα αυτό προκύπτει από την ανάγκη για τη διδαχή του κόσμου και για να γίνει αντιληπτό το μεγαλείο του Παραδείσου, σε αντίθεση με τη δυστυχία του Άδη. Κατά τον υμνογράφο όσιο Θεόδωρο Στουδίτη, «Δισημερεύει Λάζαρος ἐν τῷ τάφῳ, τοὺς ἀπ’ αἰῶνος βλέπει θανέντας· ἐκεῖ τεθέαται δείματα ξένα, πληθὺν ἀναρίθμητον, ᾍδου κρατουμένην τοῖς δεσμοῖς· διὸ αἱ σύγγονοι θρηνοῦσι πικρῶς προσβλέπουσαι τὸν τάφον αὐτοῦ, Χριστὸς δὲ ἥκει ζωῶσαι τὸν φίλον τὸν ἑαυτοῦ – Ευρισκόμενος ήδη δύο ημέρες ο Λάζαρος στον τάφο, βλέπει όλους όσους έχουν πεθάνει κατά τη διάρκεια των αιώνων (από τη δημιουργία του ανθρώπου έως την Ανάσταση του Κυρίου)· εκεί είδε (ο Λάζαρος) ότι υπήρχαν αναρίθμητα δεσμά, με τα οποία ο Άδης κρατούσε αιχμάλωτους τους νεκρούς. Για τον λόγο αυτό οι συγγενείς του Λαζάρου θρηνούσαν με πικρία βλέποντας το μνημείο, αλλά ο Χριστός κατέφθασε ώστε να χαρίσει τη ζωή στον φίλο Του». Την ίδια στιγμή, ο λαϊκός ποιητής ρωτάει τον τετραήμερο «Λάζαρε πές μας τί εἶδες, εἰς τόν Ἅδη πού ἐπῆγες;»· με τον Λάζαρο να απαντά ότι «εἶδα φόβους εἶδα τρόμους, εἶδα βάσανα καί πόνους».
Επομένως, η έγερση του Λαζάρου αποτελεί το προμήνυμα της κατάλυσης του θανάτου και την ίδια στιγμή μεταβάλλεται σε αφορμή για την ενίσχυση της δικής μας ελπίδας ότι, διά του Ιησού Χριστού, θα αντιμετωπίσουμε το θάνατο όχι ως εχθρό, αλλά ως μετάβαση από την πρόσκαιρη στην αληθινή ζωή. Η πληροφορία ότι ο Λάζαρος αντίκρισε στον Άδη τα δεσμά, τα βάσανα, τους πόνους και τη φθορά στον υπέρτατο βαθμό ας μεταβληθεί στη βεβαιότητα ότι όλα αυτά παρήλθαν με την Ανάσταση του Κυρίου. Ο Θεόδωρος Στουδίτης συμπληρώνει ότι πρέπει να μιμηθούμε τη Μάρθα και τη Μαρία και «να αναπέμψουμε τις κατά Θεόν πράξεις μας σε πρέσβεις ώστε Εκείνος να έλθει και να αναστήσει τον νου μας όπου κείτεται νεκρός, σε άσχημη κατάσταση εντός ενός νοητού μνήματος, αναίσθητος εξαιτίας της αμέλειας, χωρίς να αισθάνεται φόβο απέναντι στο Θεό, και μη έχοντας ενέργεια ζωτική και ας φωνάξουμε· Δες Κύριε και χάρισε τη ζωή και το μέγα έλεος σε εμάς, όπως κάποτε ανέστησες τον φίλο σου Λάζαρο», Αμήν!
