Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
Έξι ημέρες πριν από την εορτή του εβραϊκού Πάσχα, ο Ιησούς αποφασίζει να μεταβεί στην Ιερουσαλήμ επειδή ακριβώς είχε έλθει η στιγμή της εκούσιας παράδοσής Του στους Αρχιερείς και εν γένει στο ιερατικό σύστημα των Ιουδαίων. Το εν λόγω σύστημα επιζητούσε τη θανάτωσή Του καθώς Αυτός είχε αποδείξει έμπρακτα την ανεδαφικότητα των διδαχών τους. Άλλωστε, μία από τις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης είναι ο φθόνος, ο οποίος χρησιμοποιείται για να καλύψει την αδυναμία μας να αποδεχθούμε είτε την πρόοδο είτε το σεβασμό όπου ο αδελφός μας λαμβάνει από ένα κοινωνικό υποσύνολο. Στην προκειμένη περίπτωση, ο απόηχος της Αναστάσεως του Λαζάρου είχε προκαλέσει πανικό στους ιερείς επειδή η αποδοχή του Ιησού Χριστού από τους Ιουδαίους, φαινομενικά, ήταν σε υψηλότερο επίπεδο από τη δική τους. Ο Κύριος, μετά το θαύμα στη Βηθανία, αποφεύγει για αρκετό καιρό να πορευθεί στα Ιεροσόλυμα, έως τη στιγμή όπου πλησίαζε το Πάσχα. Μάλιστα, ο Δεσπότης επέλεξε ένα πουλάρι, δηλαδή ένα κοινό μέσο μεταφοράς ώστε να εισέλθει στην Αγία Πόλη. Η επιλογή του συγκεκριμένου είδους μεταφοράς φανερώνει την ταπείνωση του Βασιλέα της Δόξης, ο οποίος «ανεβαίνει» προς τα Ιεροσόλυμα ώστε να θυσιαστεί για τη σωτηρία των ανθρώπων. «Ενώ καθόσουν στο πουλάρι Χριστέ και ερχόσουν προς το Πάθος, δέχθηκες τη νικητήρια δοξολογία από τα άκακα νήπια, Εσένα όπου σε ανυμνούν οι Άγγελοι ψάλλοντες τον Τρισάγιο Ύμνο». Στην είσοδο της Ιερουσαλήμ πραγματοποιήθηκε θριαμβευτική υποδοχή στον Σωτήρα, με τα παιδιά να κρατούν στα χέρια τους κλαδιά φοινίκων, τα οποία και έστρωναν στο δρόμο ώστε να πατήσει σε αυτά ο Κύριος.
Ουσιαστικά, ο Θεάνθρωπος οδηγήθηκε στη Σταύρωση εξαιτίας του φθόνου των ιερατικών αρχών. Μία παρόμοια περίπτωση, δηλαδή μία απόφαση θανάτωσης παρουσιάζει η Εκκλησία κατά τη Μεγάλη Δευτέρα. Η είσοδος στη Μεγάλη Εβδομάδα συντελείται με την παράθεση της διήγησης του Ιωσήφ, η οποία είναι καταγεγραμμένη στο βιβλίο της Γενέσεως. Ο Ιωσήφ, ενδέκατος υιός του πατριάρχη Ιακώβ, αντιμετώπισε το φθόνο από τα μεγαλύτερα αδέλφια του, τα οποία σκέφθηκαν ότι έπρεπε να τον θανατώσουν ώστε να μην στερηθούν την εύνοια του πατέρα τους. Κατά παρόμοιο τρόπο, οι Αρχιερείς αποφασίζουν τη θανάτωση του Ιησού Χριστού ώστε να απαλλαγούν από την παρουσία Του στις Συναγωγές και τις πόλεις της Ιουδαίας. «Ο Ιωσήφ αποδεικνύει ότι επάξια είναι προεικόνιση του Δεσπότη καθώς διώκεται από τους αδελφούς του, ρίπτεται σε λάκκο και υπομένει τα πάντα ο μακάριος, επειδή είναι όντως τύπος Χριστού». Η χαρά του Ιακώβ στην παρουσία του Ιωσήφ εντός της οικίας του ομοιάζει με τη χαρά όπου οι παίδες και μέρος του όχλου επέδειξε προς τον Δεσπότη κατά την είσοδό Του στην Ιερουσαλήμ.
«Ἐκ βαΐων καὶ κλάδων, ὡς ἐκ θείας Ἑορτῆς, εἰς θείαν μεταβάντες Ἑορτήν, πρὸς σεβασμίαν τῶν Χριστοῦ παθημάτων, πιστοὶ συνδράμωμεν, τελετὴν σωτήριον· καὶ τοῦτον ὑπὲρ ἡμῶν, πάθος ὑφιστάμενον, κατοπτεύσωμεν ἑκούσιον· καὶ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον, παρεχόμενον παγκόσμιον». Ο υμνογράφος τονίζει ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να μην παραμείνουμε προσκολλημένοι στην εικόνα της θριαμβευτικής εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, αλλά άμεσα να στρέψουμε το νου στην αναμονή των θείων Παθών. Ο Κύριος εκούσια και αδιαμαρτύρητα παρέδωσε την ψυχή Του ως αντάλλαγμα για τις αμαρτίες της ανθρωπότητας· αντίστοιχα ο Ιωσήφ παραδόθηκε αδιαμαρτύρητα στις φονικές διαθέσεις των αδελφών του και καταδέχθηκε να ριφθεί σε πηγάδι ώστε να κατευνασθούν οι λογισμοί φθόνου των αδελφών του. Επιπλέον, «η πηγή της ευσπλαχνίας και ο λιμένας της σωτηρίας», αν και οδηγήθηκε στον Τίμιο Σταυρό εξαιτίας του φθόνου, εντούτοις αυτή η ανθρώπινη αδυναμία δεν στάθηκε ικανή ώστε να ανακόψει την ολοκλήρωση του σχεδίου της Θείας Οικονομίας. Αντίστοιχα, η ταπείνωση του Ιωσήφ έγινε η αιτία ώστε ο τελευταίος να ευλογηθεί από τον Θεό και να αξιωθεί να κυβερνήσει την Αίγυπτο, παρά τις περιπέτειες όπου βίωσε τόσο από το μίσος των αδελφών του όσο και από το φθόνο του διαβόλου προς αυτόν.
«Πιστοί ας μιμηθούμε την σωφροσύνη του Ιωσήφ, ας γνωρίσουμε αυτόν όπου τίμησε με το παράδειγμά του με την ανθρώπινη φύση και μέσα από την πρακτική εξάσκηση της αρετής να θέσουμε σε επαγρύπνηση τη λογική μας». Η σωφροσύνη όπου επέδειξε ο Ιωσήφ απέναντι στις δοκιμασίες όπου παραχώρησε σε αυτόν ο Θεός, αυτή η αρετή τον βοήθησε να εξέλθει από τον λάκκο όπου ρίφθηκε από τους αδελφούς του και να οδηγηθεί στην Αίγυπτο. Ωστόσο, ακόμα και κατά την παραμονή του στην Αίγυπτο, ο Ιωσήφ τέθηκε αντιμέτωπος αφενός με το φθόνο των ανθρώπων και αφετέρου με τον φθόνο του διαβόλου. Η γυναίκα του Πετεφρή φθόνησε την παρθενία της ψυχής και του σώματος του Ιωσήφ και θέλησε να μολύνει σωματικά και πνευματικά το δούλο του άνδρα της. Η προσπάθειά της ήταν άκαρπη, ο Ιωσήφ εξήλθε γυμνός από την κάμαρά της στην προσπάθειά του να διαφυλάξει την αγνότητας της ψυχής του, αλλά έπρεπε να αντιμετωπίσει εκ νέου το φθόνο. Η εγκράτεια του νεαρού υιού του Ιακώβ δεν ήταν αρεστή από τη γυναίκα εκείνη, η οποία συκοφάντησε τον Ιωσήφ και τον έστειλε στη φυλακή. Εν τέλει, ο Ιωσήφ εξήλθε από τη φυλακή μεστός πνευματικών καρπών, σε αντίθεση με την άκαρπη συκιά και τη γυναίκα του Πετεφρή όπου αμφότερες ήταν κενές από πνευματικότητα και σωφροσύνη.
«Ας αποφύγουμε την ακαρπία της συκής αδελφοί, ας καταλάβουμε το υπόδειγμα όπου έχουμε ενώπιον μας και ας μην ξηρανθούμε πνευματικά όπως εκείνη τότε όπου ο Φιλάνθρωπος αναζήτησε σε εκείνη καρπούς επειδή πεινούσε». Ο άγιος Ανδρέας Κρήτης μας προτρέπει να αποφύγουμε το παράδειγμα της συκής και να κοπιάσουμε ώστε να γίνουμε πλήρεις καρπών πνευματικών. Ο τρόπος της απόκτησης των πνευματικών καρπών δεν είναι άλλος από τον πνευματικό αγώνα και την απόκτηση αρετών όπως η ταπείνωση και η διάκριση, οι οποίες είναι αντίθετες στο φθόνο. Εάν αντιληφθούμε το μεγαλείο της αγάπης για τον αδελφό μας, τότε θα είμαστε σε θέση να αποβάλλουμε και το φθόνο για αυτόν. Οι ιερείς των Ιουδαίων, εάν είχαν αληθινή αγάπη και αληθινή ταπείνωση, τότε θα είχαν αντιληφθεί την παρουσία του Μεσσία ανάμεσά τους και δεν θα επέτρεπαν στο φθόνο να κυριεύσει τις καρδιές τους. Εν κατακλείδι, η κακότητα όπου προκαλεί ο φθόνος οδηγεί τον άνθρωπο όπου δεν δέχεται να αγωνιστεί πνευματικά ή έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι υψηλότερα ιστάμενος ακόμα και από τον ίδιο το Θεό, να πράξει εγκληματικές πράξεις και να αναδείξει στο έπακρο την πνευματική του ακαρπία. Επομένως, ας προσπαθήσουμε κληρικοί και λαϊκοί να κατανοήσουμε ότι, παρά την αδυναμία μας, ο φθόνος νικάται μέσα από την πραγματική ταπείνωση και τη μίμηση του παραδείγματος του «παγκάλου» Ιωσήφ. Αμήν!
