Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
«Σήμερον ὁ Ἰούδας, τὸ τῆς φιλοπτωχείας κρύπτει προσωπεῖον, καὶ τῆς πλεονεξίας ἀνακαλύπτει τὴν μορφήν· οὐκέτι τῶν πενήτων φροντίζει, οὐκέτι τὸ μύρον πιπράσκει, τὸ τῆς ἁμαρτωλοῦ, ἀλλὰ τὸ οὐράνιον μύρον, καὶ ἐξ αὐτοῦ νοσφίζεται τὰ ἀργύρια, τρέχει πρὸς Ἰουδαίους, λέγει τοῖς παρανόμοις. Τί μοι θελετε δοῦναι, κᾀγὼ ὑμῖν παραδώσω αὐτόν. Ὢ φιλαργυρίας προδότου! εὔωνον ποιεῖται τὴν πρᾶσιν, πρὸς τὴν γνώμην τῶν ἀγοραζόντων, τοῦ πωλουμένου τὴν πραγματείαν ποιεῖται, οὐκ ἀκριβολογεῖται πρὸς τὴν τιμήν, ἀλλ’ ὡς δοῦλον φυγάδα ἀπεμπολεῖ· ἔθος γὰρ τοῖς κλέπτουσι, ῥίπτειν τὰ τίμια, νῦν ἔβαλε τὰ ἅγια, τοῖς κυσὶν ὁ μαθητὴς· ἡ γὰρ λύσσα τῆς φιλαργυρίας, κατά του ἰδίου Δεσπότου, μαίνεσθαι ἐποίησεν αὐτόν· ἧς τὴν πεῖραν φύγωμεν, κράζοντες· Μακρόθυμε Κύριε, δόξα σοι». Με το παραπάνω Ιδιόμελο από τα Απόστιχα του Όρθρου της Μεγάλης Πέμπτης η Εκκλησία μας εισάγει σε μία αντίθεση, η οποία εκπορεύεται αφενός από μία πράξη φθόνου και αφετέρου από μία πράξη αγάπης και φιλανθρωπίας. Η «λύσσα της φιλαργυρίας» ωθεί τον Ιούδα να ξεχάσει την επιχειρηματολογία περί της απώλειας χρημάτων από την πόρνη γυναίκα ώστε να αγοράσει ένα πολύτιμο μύρο και να το προσφέρει ως ευγνωμοσύνη προς τον Ιησού Χριστό. Ο Ιούδας λησμόνησε το «ενδιαφέρον» του για τους πτωχούς και θυμήθηκε την παλαιά του συνήθεια, δηλαδή την κλοπή. Μάλιστα, η απογοήτευσή όπου δεν θα λάμβανε κάποια παραπάνω κοσμική τιμή από τον Διδάσκαλο ενισχύθηκε από την ρητορική συμπάθειας του Ιησού Χριστού προς την πόρνη γυναίκα, της οποίας η πράξη ειλικρινούς μετάνοιας μνημονεύεται έως σήμερα.
Η πράξη του Ιούδα να συμφωνήσει την «πώληση» του Θεανθρώπου στους Αρχιερείς ήταν πλήρης από δολιότητα και φθόνο. Ας μην αναλωνόμαστε σε αναζητήσεις και ερωτήματα όπως «ήταν αναγκαίο ο Ιούδας να είναι αυτός όπου θα πρόδιδε τον Κύριο;» ή «εάν δεν πρόδιδε ο Ιούδας τον Κύριο, πώς θα ολοκληρωνόταν το σχέδιο της Θείας Οικονομίας;» επειδή οι απαντήσεις αυτές ανήκουν στη σοφία και την πρόνοια του Θεού. Σκοπός της Εκκλησίας είναι η παρουσίαση ενός μαθητή όπου ενώ στάθηκε δίπλα σε Αυτόν όπου μίλησε περί διαμερισμού του πλούτου στους πτωχούς και ήταν ο Ίδιος το κατ’ εξοχήν πρότυπο αγάπης και θυσιαστικής διακονίας, εκείνος (ο Ιούδας) έσπευσε να ξεχάσει όσα είχε διδαχθεί και να πωλήσει τον Ατίμητο στους Αρχιερείς. Ο υμνογράφος απευθύνεται στον Ιούδα λέγοντας «Ο τρόπος σου είναι γεμάτος από δολιότητα παράνομε Ιούδα· γιατί εσύ νόσησες από την φιλαργυρία και κέρδισες την μισανθρωπία· γιατί, αφού αγαπούσες τον πλούτο, μαθήτευσες δίπλα σε Αυτόν όπου δίδαξε την πτωχεία; Γιατί ενώ έδειχνες ότι Τον αγαπούσες, πώλησες τον ατίμητο και τον πρόδωσες στη μιαιφονία; Φρίξε ήλιε, στέναξε γη και έντρομη από τα γεγονότα δόξασε τον ανεξίκακο Κύριο».
Ενώ ο Ιούδας συμφώνησε την τιμή της παράδοσης του Κυρίου στους διώκτες Του, την ίδια στιγμή ο Δεσπότης προβαίνει στην παράδοση διδαχών στους Αποστόλους, οι οποίες ακόμα και σήμερα προκαλούν δυσφορία στους κατέχοντες εξουσία είτε εκκλησιαστική είτε πολιτική είτε στρατιωτική είτε οτιδήποτε άλλου είδους. Άλλωστε, η αδυναμία της ανθρώπινης φύσης δεν μας επιτρέπει να θυμόμαστε τόσο την αφετηρία όσο και τον προορισμό μας, με συνέπεια να αισθανόμαστε ότι είμαστε παντοδύναμοι, ενώ στην πραγματικότητα είμαστε «πράγματα αφανή, γυμνά και τετραχηλισμένα» ενώπιον του Θεού. «Μυσταγωγῶν σου Κύριε τοὺς Μαθητάς, ἐδίδασκες λέγων. Ὦ φίλοι, ὁρᾶτε, μηδεῖς ὑμᾶς χωρίσει μου φόβος· εἰ γὰρ πάσχω, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ Κόσμου· μὴ οὖν σκανδαλίζεσθε ἐν ἐμοί· οὐ γὰρ ἦλθον διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι, καὶ δοῦναι τὴν ψυχήν μου, λύτρον ὑπὲρ τοῦ Κόσμου. Εἰ οὖν ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε, ἐμὲ μιμεῖσθε· ὁ θέλων πρῶτος εἶναι, ἔστω ἔσχατος, ὁ δεσπότης, ὡς ὁ διάκονος· μείνατε ἐν ἐμοί, ἵνα βότρυν φέρητε· ἐγὼ γάρ εἰμι τῆς ζωῆς ἡ ἄμπελος». Ο Κύριος, σύμφωνα με τον υμνογράφο δίδαξε τους Μαθητές ότι το Πάθος και ο φόβος για τα μεγάλα γεγονότα όπου πλησιάζουν δεν θα χωρίσει Εκείνον από αυτούς. Το Πάθος συντελείται για την σωτηρία του ανθρώπου, όπως επίσης και η έλευσή Του δεν συντελέσθηκε για λόγους εξουσίας αλλά για τη διακονία του κόσμου. Ποιος, από τους κατέχοντες εξουσία θα τολμήσει να συμπεριφερθεί ως διάκονος των άλλων; Απολύτως κανένας. Ποιος όπου δεσπόζει σε άλλους θα τολμήσει να αναιρέσει την ιδεολογία περί άσκησης εξουσίας, όχι ως διακονίας αλλά ως καταδυνάστευσης, και θα συμπεριφερθεί ως διάκονος προς τους «ποταπούς», «ανυπόστατους» και «αδύναμους» τους οποίους και διαρκώς τρομοκρατεί ώστε να αισθάνεται ότι δεν κινδυνεύει να χάσει την ποιμαντική (;), πολιτική (;) ή οποιουδήποτε άλλου είδους εξουσία; Απολύτως κανένας.
Ο Λυτρωτής Ιησούς Χριστός παραδίδει μαθήματα όχι ανατροπής της εξουσίας αλλά αναμόρφωσης της εξουσίας από την καταδυνάστευση και την αναζήτηση επιβεβαίωσης σε ουσιαστική και θυσιαστική διακονία. Η ταπείνωση όπου δίδαξε τους Αποστόλους δεν ανήκει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας αλλά ισχύει και για όλους μας σήμερα. Αλλά, θα σπεύσει κανένας να σκεφτεί ότι πρέπει να είμαι ταπεινός όταν κατέχω θέση εξουσίας; Το μεγαλύτερο ποσοστό μάλλον δεν θα το πράξει, ενώ οι εξαιρέσεις ήταν και είναι ελάχιστες· ίσως και να ξενίζουν τα αυτιά των κάθε είδους «εξουσιαστών» και τους «κυρίαρχων» όταν συγκρίνονται με αυτές. Ο Μεσσίας Χριστός, ο Υιός και Λόγος του Θεού παρέδωσε τον εαυτό Του ως αντάλλαγμα για την αμαρτία του κόσμου. Η πράξη του Ιησού Χριστού να πλύνει τα πόδια των Μαθητών είναι το ανυπέρβλητο πρότυπο ταπείνωσης και αγάπης στον άνθρωπο. Ποιος θα καταδεχθεί ενώπιον των «υπηκόων» ή των «αυλικών» του; Απολύτως κανένας.
Η παράδοση των Αχράντων Μυστηρίων και η ίδρυση της Εκκλησίας λίγες ώρες πριν το Πάθος και τον Τίμιο Σταυρό αποτελούν την αφετηρία μίας «νέας εποχής», δηλαδή μίας εποχής έμπρακτης αγάπης και διακονίας των αδελφών μας. Σε λίγες ώρες θα παρακολουθήσουμε τη θυσία του Μυστικού Δείπνου να πραγματοποιείται στον φρικτό Γολγοθά. Ο Δεσπότης της Κτίσεως μας καλεί όλους, εξουσιαστές και μη, «παντοδύναμους» και «ανυπόστατους», «δεσπότες» και «διακόνους» να γευθούμε το Σώμα και το Αίμα Του ώστε με θάρρος να γίνουμε μάρτυρες της πραγμάτωσης της αγάπης. Ας συναισθανθούμε το μεγαλείο της επικείμενης σταυρικής θυσίας και ας αναθεωρήσουμε τις αντιλήψεις μας περί εξουσίας ή ακόμα και περί διακονίας· ο Εσταυρωμένος Κύριος μας απέδειξε ότι ο Ίδιος είναι το πρότυπο και το παράδειγμα εξουσίας και διακονίας, κινούμενος από αληθινή αγάπη για όλους εμάς, Αμήν!
