Του Παντελεήμονα Λεβάκου, θεολόγου ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας – Εκκλησιαστικής Ιστορίας ΕΚΠΑ

Η θυσιαστική πορεία του Υιού και Λόγου του Θεού προς την κατατρόπωση του Διαβόλου κορυφώθηκε με την θριαμβευτική κραυγή «Τετέλεσται». Η σταυρική θυσία του «Αμνού του Θεού» έχει ολοκληρωθεί και εμείς έχουμε καταστεί «μέτοχοι ζωῆς αἰωνίου». Την ένατη ώρα της (Μεγάλης) Παρασκευής, η ψυχή του «Βασιλέως τῆς δόξης» παραδίδεται στα «χέρια» του Πατέρα Του. Η ψυχή του Χριστού, εξέρχεται από το ανθρώπινο σώμα Του, ώστε, να συναντήσει τον Αδάμ και να τον επαναφέρει στον Παράδεισο. Ο Ιησούς Χριστός, σύμφωνα με τον Μέγα Βασίλειο, δίνει τον εαυτό Του ως «αντάλλαγμα» ώστε, μέσω του Σταυρού, να κατεβεί στον Άδη και να καταλύσει την εξουσία του Θανάτου. Την στιγμή που Ιησούς Χριστός «αφήνει» το πνεύμα Του, εκείνη τη στιγμή το κήρυγμα της απολύτρωσης μεταφέρεται στον «Κάτω Κόσμο», σύμφωνα με την κοσμική σοφία. Ο «Βασιλέας της δόξης» πορεύεται με την συνοδεία των «Δυνάμεων τῶν οὐρανῶν» ώστε «ὁδοποιήσει πάσῃ σαρκὶ τὴν ἐκ νεκρῶν Ἀνάστασιν».

«Ὁ συνέχων τὰ πάντα ἐπὶ σταυροῦ ἀνυψώθη, καὶ θρηνεῖ πᾶσα ἡ Κτίσις, τοῦτον βλέπουσα κρεμάμενον γυμνὸν ἐπὶ τοῦ ξύλου, ὁ ἥλιος τὰς ἀκτῖνας ἀπέκρυψε, καὶ τὸ φέγγος οἱ ἀστέρες ἀπεβάλλοντο, ἡ γῆ δὲ σὺν πολλῷ τῷ φόβῳ συνεκλονεῖτο, ἡ θάλασσα ἔφυγε, καὶ αἱ πέτραι διερρήγνυντο, μνημεῖα δὲ πολλὰ ἠνεῴχθησαν, καὶ σώματα ἡγέρθησαν ἁγίων Ἀνδρῶν – Αυτός που συγκρατεί τα πάντα ανυψώνεται επάνω στον Σταυρό και όλη η Κτίση θρηνεί επειδή βλέπει Αυτόν να κρέμεται γυμνός επάνω στο ξύλο. Ο ήλιος έκρυψε τις ακτίνες του και τα αστέρια έχασαν την φωτεινότητά τους. Η γη σείεται από φόβο, η θάλασσα τραβήχτηκε (από την στεριά) και οι πέτρες σχίστηκαν. Πολλά μνήματα άνοιξαν και τα σώματα των αγίων Ανδρών αναστήθηκαν». Ο Οίκος της ημέρας περιγράφει την αντίδραση της κτιστής φύσης στο άκουσμα ότι ο Υιός παραδίδει το πνεύμα Του στον Πατέρα. Η κτίση θρηνεί τον Δημιουργό της προκαλώντας φόβο και τρόμο. Ο Υιός και Λόγος, αν και ανθρώπινα νεκρός, ελέγχει την αντίδραση αυτή και δεν επιτρέπει στην γη να καταπιεί τους σταυρωτές Του. Επιτρέπει, ωστόσο, να συμβεί η ανάσταση αγίων ανδρών ώστε ο κόσμος να πληροφορηθεί ότι ο Ίδιος θα αφυπνισθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Το Σάββατο που ξημερώνει για τους Εβραίους, τους υπενθυμίζει ότι το κραταιό χέρι του Γιαχβέ τους ελευθέρωσε από τα δεσμά της Αιγύπτου. Το ίδιο Σάββατο, για εμάς, αφού προηγήθηκε ο Σταυρός, έχει αποκτήσει διαφορετικό νόημα. Για εμάς είναι το Σάββατο της απολύτρωσης. Για εμάς είναι το υπερευλογημένο Σάββατο.  Το Σάββατο εκείνο ο Ιωσήφ κηδεύει τον Χριστό στο μνημείο που έχει αγοράσει για τον εαυτό του. Ο Ρωμανός ο Μελωδός περιγράφει την σκηνή αυτή στο Κοντάκιο της εορτής. «Τὴν ἄβυσσον ὁ κλείσας, νεκρὸς ὁρᾶται, καὶ σμύρνῃ καὶ σινδόνι ἐνειλημμένος, ἐν μνημείῳ κατατίθεται, ὡς θνητὸς ὁ ἀθάνατος. Γυναῖκες δὲ αὐτὸν ἦλθον μυρίσαι, κλαίουσαι πικρῶς καὶ ἐκβοῶσαι· Τοῦτο Σάββατόν ἐστι τὸ ὑπερευλογημένον, ἐν ᾧ, Χριστὸς ἀφυπνώσας, ἀναστήσεται τριήμερος – Αυτός, που περιόρισε την θάλασσα, εμφανίζεται νεκρός, τυλιγμένος μέσα σε σεντόνι με νεκρικά αρώματα, τοποθετημένος σε μνημείο σαν θνητός ο Αθάνατος. Οι γυναίκες ήλθαν σε Αυτόν για να τον αλείψουν με μύρα, κλαίγοντας πικρά και αναφωνώντας· Αυτό είναι το υπερευλογημένο Σάββατο, κατά το οποίο ο Χριστός, κοιμώμενος, θα αναστηθεί μετά από τρεις ημέρες».

Ο Χριστός πορεύεται στον Άδη και προκαλεί φόβο και τρόμο στον Διάβολο. Μπορεί η «Όντως Ζωή» να παραμείνει κλεισμένη μέσα στο μνημείο; Η απάντηση έρχεται από τον Οίκο της ημέρας «καθότι οὐκ ἦν δυνατὸν κρατεῖσθαι ὑπὸ τῆς φθορᾶς τὸν ἀρχηγόν τῆς ζωῆς, ἐγένετο ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν, ἵνα ἦ αὐτὸς τὰ πάντα ἐν πᾶσι πρωτεύων – καθώς δεν ήταν δυνατό η φθορά να εξουσιάζει τον Αρχηγό της Ζωής. Ο Χριστός έγινε ο Πρώτος των νεκρών, η απαρχή των κεκοιμημένων ώστε να αποδείξει ότι είναι Αυτός που εξουσιάζει τα πάντα». Επομένως, κατά το Άγιο και Μεγάλο Σάββατο εορτάζουμε την Ταφή του σώματος του Θεού και την κατάβαση στον Άδη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Η κατάβαση στον Άδη έγινε η αιτία ώστε το δικό μας γένος (το γένος των ανθρώπων) να απαλλαγεί από την φθορά και τον θάνατο. Συνέπεια αυτής της ανάκλησης του ανθρώπου είναι η μετάβαση στην αιώνια ζωή.

Άραγε, ήταν ευχάριστο για όλους το γεγονός της κατάβασης του Θεού στον Άδη; Ο Άδης «κάτω στενάζει», δηλαδή, ο Χριστός εισέρχεται με πλήθος Αγίων Αγγέλων στον Άδη και καταλύει το βασίλειο του Θανάτου. Η κατάλυση των δεσμών του Θανάτου σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν φοβάται πλέον τον θάνατο και το δίνει την λύση στο μέγιστο των προβλημάτων που τον ταλανίζουν. Μαζί με τον Άδη, βρίσκονται σε δεινή θέση (και) οι Ιουδαίοι, καθώς δεν μπόρεσαν να εξολοθρεύσουν τον Υιό του Ανθρώπου, οι διδαχές του Οποίου τσάκισαν το καθεστώς τρόμου και υποκρισίας που είχε επιβληθεί στο λαό. Επειδή δεν μπορούν να Τον οδηγήσουν για δεύτερη φορά στο Σταυρό, «σκέπτονται συκοφαντῆσαι Χριστοῦ τὴν Ἀνάστασιν». Η συκοφαντία, από σκέψη γίνεται πράξη, και σύμφωνα με τον ευαγγελιστή Ματθαίο ισχύει μέχρι τις ημέρες μας – ακόμα ένα σημείο που αποδεικνύεται η διαχρονικότητα των λόγων του Ευαγγελίου. Οι γυναίκες που Τον διακόνησαν στην επίγεια πορεία Του, δοξολογούν και λένε ότι «τοῦτο Σάββατόν ἐστι τὸ ὑπερευλογημένον, ἐν ᾧ Χριστὸς ἀφυπνώσας, ἀναστήσεται τριήμερος – αυτό είναι το υπερευλογημένο Σάββατο, όπου ο Χριστός αφυπνίζεται από τον ύπνο του Θανάτου και μετά τρεις ημέρες από το Πάθος προχωρά στην Ανάστασή Του».

Για όλους εμάς που με πίστη και ευλάβεια, κατάνυξη και συντριβή καρδίας παρακολουθούμε τα Άχραντα Πάθη και την κάθοδο στον Άδη, υπάρχει και για εμάς το δικό μας «υπερευλογημένο Σάββατο». Αυτό το «Σάββατο» είναι η ημέρα της «καταπαύσεώς» μας, η ημέρα της εξόδου μας από τον πρόσκαιρο κόσμο. Για τον Θεό Πατέρα, το «υπερευλογημένο Σάββατο» ήταν η έβδομη ημέρα, όπου ο Θεός «ξεκουράστηκε» από την δημιουργία του κόσμου. Για τον Υιό και Λόγο του Θεού, το «υπερευλογημένο Σάββατο» ήταν η ημέρα που εκούσια κατέβηκε στον Άδη για να συντρίψει τον Διάβολο και να ελευθερώσει τον άνθρωπο. Η στιγμή της εξόδου μας είναι η φοβερότερη στη ζωή μας. Εκείνη τη στιγμή έχει φτάσει η ανάπαυσή μας, η ολοκλήρωση της πορείας προς την κατά χάριν θέωσή μας, η στιγμή που βρισκόμαστε αντιμέτωποι όχι με ανθρώπους αλλά με τον ίδιο τον Θεό. Ο συναξαριστής σημειώνει ότι «Μάτην φυλάττεις τὸν τάφον, κουστωδία, οὐ γὰρ καθέξει τύμβος αὐτοζωΐαν – μάταια φυλάει τον τάφο η στρατιωτική συνοδεία καθώς ο τάφος δεν μπορεί να αντέξει Αυτόν που είναι από μόνος του η Ζωή». Εμείς προστρέχουμε στον Νικητή Χριστό για να δώσουμε νέο περιεχόμενο στη ζωή μας. Δίνουμε νέο περιεχόμενο με την μνήμη ότι ναι μεν θα κοιμηθούμε, αλλά όπως ακριβώς ο τύμβος δεν κράτησε μέσα του την Αληθινή Ζωή, έτσι δεν θα μπορέσει να κρατήσει και εμάς. Εμείς θα αναστηθούμε όπως ακριβώς θα αναστηθεί σε λίγες ώρες ο «Αθάνατος Βασιλέας». Η κάθοδος του Θεού στον Άδη μας υπενθυμίζει ότι όταν φτάσει και για εμάς το «υπερευλογημένο Σάββατο», θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για να Τον συναντήσουμε. Με θάρρος, ευφροσύνη, χαρά, βεβαιότητα και ελπίδα ότι ο Ιησούς Χριστός θα αναστήσει την «πεθαμένη» ψυχή μας από τα βιωτικά, ιστάμενοι νοερά και με φόβο μπροστά στο μνημείο του Ζωοδότου, αποφασιστικά ψέλνουμε «Τῇ ἀνεκφράστῳ σου συγκαταβάσει, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἐλέησον ἡμᾶς», Ἀμήν!