Του Παντελεήμονα Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ
Ο Απόστολος Παύλος, επιχειρώντας να δώσει απάντηση στην επιθετικότητα των Ιουδαίων απέναντι στους πρώην ειδωλολάτρες αδελφούς οι οποίοι βαπτίζονταν χριστιανοί, αναφορικά με το ζήτημα της επιβολής στους τελευταίους της σαρκικής περιτομής, τονίζει ότι έχει ως καύχημά του τον Τίμιο Σταυρό του Κυρίου. Ο λόγος για τον οποίο ο «μετὰ τρίτον οὐρανὸν ἀρθεὶς ἐν Παραδείσῳ, καὶ ῥήματα τὰ ἄρρητα καὶ θεῖα, ἃ οὐκ ἐξὸν γλώσσαις λαλεῖν – αυτός που ανέβηκε έως τον «τρίτο ουρανό», δηλαδή στον Παράδεισο, και είδε τα άρρητα και τα θεία ρήματα τα οποία οι ανθρώπινες γλώσσες δεν μπορούν να αποτυπώσουν» αναφέρεται στον Σταυρό του Κυρίου για να τονίσει ότι οι χριστιανοί εκείνης της εποχής δεν έπρεπε να καυχώνται αναφορικά με την περιτομή ή μη του σώματος, αλλά μόνο για τον Σταυρό του Κυρίου Ιησού Χριστού.
Η καύχηση του Αποστόλου Παύλου, η οποία αποτυπώνεται στην προς Γαλάτας επιστολή, λαμβάνεται από τον υμνογράφο με σκοπό να καλέσει εμάς, τους «ἐραστάς τῶν Γραφῶν», να εντρυφήσουμε στην επιστολή αυτή και να καταστήσουμε σαφές ότι «ἐμοί, φησί, καυχᾶσθαι μὴ γένοιτο, πλὴν εἰ μὴ ἐν μόνῳ τῷ Σταυρῷ τῷ τοῦ Κυρίου, ἐν ᾧ παθών, ἔκτεινε τὰ πάθη – εγώ (δηλαδή ο Απ. Παύλος), αλίμονο, δεν καυχώμαι προς τον εαυτό μου, (καυχώμαι) μόνο για τον Σταυρό του Κυρίου, στον οποίο Εκείνος έπαθε για να νικήσει τα πάθη (της φθαρτής ανθρώπινης φύσεως)». Ο Τίμιος Σταυρός, το ατιμωτικό μέσο θανάτωσης των Ρωμαίων, μετατρέπεται μέσα από την θυσία του Ιησού Χριστού στο αήττητο όπλο, στο τρόπαιο εκείνο που προήλθε από την φρικτή θυσία του Θεανθρώπου, η οποία κόμισε την ειρήνη και την ελπίδα στην ανθρωπότητα.
Το αήττητο όπλο του Σταυρού έγινε η απόδειξη ότι ο Θεός αγάπησε τόσο πολύ τον άνθρωπο ώστε ο Υιός Του θυσιάστηκε για την αγάπη αυτή. Το όπλο του Σταυρού, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ώστε οι Αρχιερείς, οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι να απαλλαγούν από την ενοχλητική παρουσία του «Υιού του Ανθρώπου», αποτελούσε σκάνδαλο για τους Ιουδαίους και ανοησία για τους ειδωλολάτρες Έλληνες και Ρωμαίους φιλοσόφους εκείνης της εποχής. Ο υμνογράφος της εορτής, απαντά μέσα από την γραφίδα του στην θεώρηση Ιουδαίων και «Ελλήνων» σημειώνοντας ότι «αὐτὸν οὖν καὶ ἡμεῖς βεβαίως κρατῶμεν τοῦ Κυρίου τὸν Σταυρὸν καύχημα πάντες· ἔστι γὰρ σωτήριον ἡμῖν τοῦτο τὸ ξύλον, ὅπλον εἰρήνης ἀήττητον τρόπαιον – όλοι εμείς (οι υμνητές της εορτής) με βεβαιότητα προβάλλουμε τον Σταυρό του Κυρίου μας ως καύχημα· γιατί, για εμάς, από αυτό το ξύλο πήγασε η σωτηρία μας, (είναι για εμάς) όπλο ειρήνης, αήττητο τρόπαιο». Επομένως, το όπλο της μάχης του «Υιού του Ανθρώπου» ενάντια στον «υιό του όφεως», γίνεται για όσους πιστεύουν στον Θεό το τρόπαιο της ειρήνης.
«Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ ἑκουσίως, τῇ ἐπωνύμῳ σου καινῇ πολιτείᾳ, τοὺς οἰκτιρμούς σου δώρησαι, Χριστὲ ὁ Θεός. Εὔφρανον ἐν τῇ δυνάμει σου, τοὺς πιστοὺς Βασιλεῖς ἡμῶν, νίκας χορηγῶν αὐτοῖς, κατὰ τῶν πολεμίων· τὴν συμμαχίαν ἔχοιεν τὴν σήν, ὅπλον εἰρήνης ἀήττητον τρόπαιον – Εσύ Χριστέ που είσαι ο Θεός μας και υψώθηκες με την θέλησή Σου επάνω στον Σταυρό, δώρισε στην νέα πολιτεία (σε αυτήν που θεμελίωσες με το Αίμα Σου) τους οικτιρμούς Σου. Με την δύναμή Σου δώσε χαρά στους Βασιλείς μας που είναι πιστοί σε εσένα και χορήγησε σε αυτούς νίκες ενάντια στους εχθρούς· γιατί όσοι έχουν την (ουράνια) συμμαχία Σου, (έχουν τον Σταυρό Σου) ως όπλο ειρήνης, αήττητο τρόπαιο». Το Κοντάκιο της εορτής αποδίδει την διαχρονικότητα της σημασίας για την ανθρώπινη ιστορία της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Ο Τίμιος Σταυρός, κατά παραχώρηση του Θεού, αποτέλεσε συνοδοιπόρο και αήττητο σύμμαχο των χριστιανών αυτοκρατόρων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, της αυτοκρατορίας των Ρωμιών. Προς επιβεβαίωση του Κοντακίου της εορτής, συνηγορούν μια σειρά από γεγονότα. Ο Μέγας Κωνσταντίνος, λίγο πριν την μάχη ενάντια στον Μαξέντιο, είδε στον ουρανό το σημείο του Τιμίου Σταυρού. Η αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, αναζητά, ανακαλύπτει και διά των χειρών του επισκόπου Αιλίας Μακαρίου, υψώνεται ο Τίμιος Σταυρός στα Ιεροσόλυμα. Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος πορεύτηκε στα εδάφη της Περσίας για να πάρει πίσω τον Τίμιο Σταυρό και ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος με σύμβολο τον Τίμιο Σταυρό διασφάλισε τα όρια της αυτοκρατορίας στην Μακεδονία ώστε οι τοπικοί πληθυσμοί να προστατευθούν από την επιθετικότητα των Βουλγάρων.
Ο ιστοριογράφος μοναχός Αλέξανδρος, συμμετέχοντας στην χαρά της ανθρωπότητας για την εορτή της Υψώσεως, στο «Ἱστορικὸν ἐγκώμιον περὶ τῆς εὑρέσεως τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ», χαιρετίζει το αήττητο όπλο λέγοντας: «Χαίρε Σταυρέ Τίμιε, χαίρε γιατί επάνω σου υψώθηκε (στο πλαίσιο της Θείας Οικονομίας) ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός και από την πράξη αυτή ήρθαν σε εμάς οι θησαυροί της χαράς και της θείας χάριτος. Χαίρε Σταυρέ Τίμιε, γιατί από εσένα, τόσο στον ουρανό όσο και στην γη υπάρχει αέναη η χαρά. Χαίρε Σταυρέ Τίμιε, ότι από την απαρχή της δημιουργίας, ο Δημιουργός ζωγράφισε την εικόνα σου σε όλη την κτίση (τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα). Χαίρε, Σταυρέ ένδοξε, γιατί όλες οι αγγελικές – ουράνιες δυνάμεις, για την σωτηρία που προήλθε από εσένα, αναπέμπουν φρικωδεστάτους ύμνους προς τον Δεσπότη. Χαίρε Σταυρέ ένδοξε, γιατί εσύ ανοίγεις κάθε ανθρώπινο στόμα να θεολογήσει. Χαίρε Σταυρέ μακάριε, γιατί από εσένα οι Άγγελοι στον ουρανό και οι άνθρωποι στην γη υμνούν τον Χριστό. Χαίρε Σταυρέ μακάριε, γιατί από εσένα ο Αδάμ ελευθερώθηκε από την κατάρα και με χαρά εισήλθε στον παράδεισο λαμβάνοντας το παλαιό αξίωμα. Χαίρε Σταυρέ άγιε, γιατί εσύ νικάς κάθε διαβολική δύναμη, και καταλύεις κάθε δαιμονική ενέργεια. Χαίρε Σταυρέ άγιε, γιατί μέσα από εσένα η Τρισαγία και Ομοούσιος Τριάδα αναγνωρίζεται, δοξολογείται και πιστεύεται από όλους τους ανθρώπους».
Ιστάμενοι ενώπιον του Τιμίου Σταυρού και θεωρώντας τον Κτίστη και Δημιουργό να παραδίδει σε εμάς το δικό μας αήττητο όπλο ενάντια στην αμαρτία και την δαιμονική φθορά, ας αναλογιστούμε το μέγεθος της αγάπης του Θεού προς εμάς. Στη συνέχεια, ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τη σημασία που έχει ο Τίμιος Σταυρός για την δική μας προσωπική πορεία προς την θέωση. Ας συναισθανθούμε ότι ο «ζωηφόρος» Σταυρός πρέπει να γίνει το εφαλτήριο της σταύρωσης των δικών μας αδυναμιών και αμαρτιών, ώστε να απολάβουμε την δική μας αθανασία. Τέλος, μαζί με τον προφητάνακτα Δαυίδ, ας προσκυνήσουμε το Ξύλο στο οποίο στάθηκαν τα πόδια του Σωτήρα μας ώστε να ψάλλουμε ευλαβικά προς τον Δημιουργό «Σῶσον Κύριε τὸν λαόν σου καὶ εὐλόγησον τὴν κληρονομίαν σου», Αμήν!
