Του Δρος Ιωάννου Π. Μπουγά, Θεολόγου

Σήμερα, για μιαν ακόμη φορά, οι κυβερνώντες ορέγονται την μοναστηριακή και εν γένει την εκκλησιαστική περιουσία και με διαφόρους μεθοδεύσεις επιθυμούν την εκ νέου καταπάτηση αυτής. Ένα από τα έωλα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν είναι ότι οι Μονές απέκτησαν την περιουσία τους με μη θεμιτό τροπο. Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μια απάντηση, από τις πολλές, για τον τροπο αποκτήσεως περιουσιακών στοιχείων των Μονών.

Το παρακάτω μεταγραφόμενο έγγραφο είναι ομολογία πωλήσεως αγροτεμάχιου προς την Μονή Βουρκάνου Μεσσηνίας κατά το έτος 1713.

Η Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Βουρκάνου ή Βουλκάνου ιδρύθηκε στις αρχές του Η’ αιώνος επί της κορυφής του όρους Ιθώμη Μεσσηνίας. Επί της κορυφής του όρους Ιθώμη οι μοναχοί παρέμειναν μέχρι των αρχών του ΙΖ’ αιώνος όταν και μετοίκησαν σε νέα Μονή ανατολικά του όρους Ιθώμη, όπου και βρίσκεται σε λειτουργία μέχρι σήμερα.

Κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας η Μονή ήταν τόπος συγκεντρώσεως αρματολών και κλεφτών. Κατά τους χρόνους δε προ της Επαναστάσεως ήταν τόπος προετοιμασίας των Αγωνιστών. Πολλοί μοναχοί της υπήρξαν Αγωνιστές του 1821και πολλά προσέφερε η Μονή σε είδη και χρήμα για τον αγώνα εναντίον των Τούρκων. Απέκτησε πολλά κτήματα, ελαιώνες, αμπελώνες, συκεώνες και είχε αλευρόμυλους και ελαιοτριβεία στην Καλαμάτα και σε πολλές περιοχές της Μεσσηνίας

Το παρουσιαζόμενο έγγραφο εναπόκειται στο Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσσηνίας. Είναι διαστάσεων 20 εκατοστών πλάτος και 29 εκατοστών μήκος γραμμένο με μαύρη μελάνη σε χαρτί εποχής, το οποίο έχει έντονα τα σημάδια τής φθοράς

«Κατά το σοτίριον έτος του κ(υρι)ου ιμόν του Ι(ης)ού Χ(ριστ)ού- 1713 –αυγούστου 27

† ωμολογό εγό ι γιοργάκενα Λεκόνιφυ απο χοριον μαβρομάτι ιθέλισα διά να πουλίσο το χοράφι μου υστίν κορτζία διά τον ιό μου τον κυριάκο που βρίσκετε ιστό κάτεργο με το να μίν έχο νά τον κιβερνίσο απολόγου μου δία τήν ζοοτροφίαν τε επαρακάλεσα [5] ολους μου τους εδικούς και γειτόνους μου δία να αγοράσουν το άνοθεν χοράφι και έτζι δεν εβρέθι κανίς δία νά το αγοράσι εδιάβικα εγο ι γιοργάκιενα Λεκόνιφι με τον ανδράδελφό μου τόν πανούσι ιστομοναστίρι και επαρακαλέσαμεν τον άγιον καθυγούμενον του  αυτου μοναστιρίου βουρκάνου με πολες παρακάλεσες δία να ταγοράσι και έτζι το αγόρασε δία ριάλια τριάντα πέντε ν. 35: με όλόν του τον τόπον και με όλα του [10] τα λαχύδια και με {…} πορικά και αν έχυ μέ τοσον ίμερα όσον και άγρια πιάνετε το αυτο χοράφι από το μεγάλο πεζούλυ στις λιγιές έος που εβγένι αγνάντια στι ράχυ στου κότζαρι το χοράφι και αγνάντια στου καλόγερου ράφτι και από τυ κάτο μερία {….} Βλακάρδες πανούσις Λέκας και γιάνις Λέκας καί ός καθός έρχιετε υ στράτα από του σιμίζα εος οπου βγένι στου μοναστιρίου το χοράφυ και από τίν στράτα [15] και απάνου ίνε του μοναστηρίου παλεό χοράφι και από τι στράτα και κάτου ίνε το εδικόν μου χοράφυ που επούλισα του μοναστηρίου και όπιος ίθελε φανιστί ενάντιος ιστό αυτό χοράφυ από τα πεδιά μου τόσο ο κιριάκος ανίχιε ευγύ απο το κάτεργο τόσον από τις θιγατέρες μου και από άλους μου εδικούς να ίθελε δίνει στις αυθενδικιές φάμπρικιες ριάλια εκατό. ν. 100- και δια πίστεος αληθ[20]ίας έγινε ι παρόν μας ομολογία απαρασάλευτι ος καθός θέλουν μαρτιρίσουν υ υποκάτοθεν αξιόπιστι μάρτιρες.

† ο καθηγούμενος βουρκάνου Ησαίας Ιερομόναχος ειπόσχομε

†γιοργάκενα λεκόνιφι βεβεώνο † πανούσις Λέκας μαρτιρό ος άνοθεν

† διμίτρις πολιτοπουλός μαρτιρο ος άνοθεν † γιόργος σταματόπουλος μαρτιρό ος άνοθεν

[25] † σταματις γαβέτζις ματιρό ος άνοθεν † καλόγερος ραφτόπουλος μαρτιρό ος άνοθεν

† γιόργο νικιτόπουλος μαρτιρό ος άνοθεν † παναγιότις μπιλιγρίς

† Θεοδόσιος Ιερομόναχος έκαμα το παρόν παρακαλετός από τα ανοθε δίο μέρι και μαρτιρο ος άνοθεν».

Κατά το 1713, έτος συγγραφής τού χειρογράφου, στην Πελοπόννησο κυρίαρχοι είναι οι Ενετοί. Το αναφερόμενο χωρίο Μαυρομάτι και η Μονή Βουρκάνου ανήκουν στην Επισκοπή Ανδρούσης υπαγομένη στην Μητρόπολη Μονεμβασίας και Καλαμάτας.

Η Γεωργάκαινα νύφη του Λέκκα (Λεκκόνυφη) από το γειτονικό στην Μονή Βουρκάνου χωρίο Μαυρομάτι, « χωρίον Μαυρομάτι οπού είναι εις την Παλεά Μισήνα», επιθυμεί να πουλήσει το χωράφι της στην περιοχή Κορτζία, επειδή ο γυιός της ο Κυριάκος είναι φυλακισμένος, «βρίσκεται στο κάτεργο».

Το προς πώληση αγροτεμάχιο από την περιγραφή των συνόρων πρέπει να ήταν αρκετά μεγάλο και να συνόρευε με άλλα κτήματα της Μονής Βουρκάνου. Οι πατέρες της Μονής διαθέτουν χρήματα, τριάντα πέντε ριάλια, για να αγοράσουν το κτήμα αυτό, το οποίο είναι καλλιεργήσιμο και έχει δένδρα άγρια και ήμερα.

Η αγορά αυτή από το 1713 αποτελεί μία ακόμη απάντηση στο ερώτημα πολλών ασχέτων η κακόβουλων, για το πως απέκτησαν οι Ιερές Μονές περιουσία. Το παρόν μεταγραφόμενο έγγραφο αποδεικνύει, ότι μεγάλο μέρος των κτημάτων των Μονών αποκτήθηκε με αγορά από χρήματα της Μονής.

Την αγορά αυτή, ποτέ βεβαίως έως τώρα, δεν σεβάστηκε το ελληνικό κρατίδιο και κατά καιρούς καταλήστευσε τις Μονές, με το πρόσχημα της ωφέλειας του λαού, αλλά στην πραγματικότητα ωφελούντο διάφοροι κρατικοί υπαλληλίσκοι.

Αυτό θα συμβεί και σήμερα, που η Ελληνική πολιτεία με την συγκατάθεση μόνο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και ελαχίστων Ιεραρχών, επιθυμεί να γίνει συνδιαχειριστής της εκκλησιαστικής περιουσίας. Το αφερέγγυο κράτος θα καταληστεύσει τα χρήματα και τα κτήματα, τα οποία είτε ο πιστός λαός προσέφερε με αγάπη στην Εκκλησία, είτε η Εκκλησία και οι Μονές απόκτησαν με δικά τους έξοδα.

Το ανωτέρω κείμενο δημοσιεύθηκε σε πληρέστερη μορφή στο: Πελοποννησιακά ΓΡΑΜΜΑΤΑ τόμ. 2 2017,σελ.117-124.