Του Ιερομ. Ιωακείμ Οικονομίκου, Ιεροκήρυκα της Ι. Μ. Κίτρους
Στις μεγάλες Δεσποτικές εορτές των Χριστουγέννων, Θεοφανείων, και Πεντηκοστής, κατά την διάρκεια του όρθρου και μετά το συναξάρι, ψάλλονται οι Καταβασίες της εορτής.
Οι Καταβασίες αυτές είναι διπλές. Αυτό σημαίνει ότι εκτός από τις γνωστές Καταβασίες, υπάρχουν και οι άλλες πού λέγονται Ιαμβικές. Η γλώσσα, των Ιαμβικών Καταβασιών, όπως διαπιστώνει κάποιος και μάλιστα οι ιεροψάλτες που καλούνται να τις ψάλλουν, είναι δύσκολη.
Για τον λόγο αυτό θεωρήσαμε καλό να παρουσιάσουμε τις Ιαμβικές Καταβασίες των Θεοφανείων τόσο στο πρωτότυπο όσο και σε μια απλή απόδοση στην νεοελληνική με την βοήθεια λεξικών, ώστε όλοι μας να μπορέσουμε να καταλάβουμε το νόημα αυτών των υπέροχων ύμνων.
Ωδή α’.
Στείβει θαλάσσης κυματούμενον σάλον,Ήπειρον αύθις Ισραήλ δεδειγμένον.Μέλας δε πόντος τριαστάτας ΑιγυπτίωνΈκρυψεν άρδην υδατόστρωτος τάφοςΡώμη κραταιά δεξιάς του Υψίστου.
Ερμηνεία.
Στης θάλασσας τα ταραγμένα κύματα βηματίζεικαι συγχρόνως ο Ισραήλ πατά σε στέρεο έδαφος.Ο δε μαύρος ωκεανός – θάλασσα, τους Αιγυπτίους αξιωματικούςΣκέπασε εντελώς σαν ένας υδάτινος τάφοςΜε την ισχυρή δύναμη της δεξιάς του Υψίστου.
Ωδή γ’
Όσοι παλαιά εκλελύμεθα βρόχων Βορών λεόντων συντεθλασμένων μύλας Αγαλλιώμεν, και παλτύνωμεν στόμα Λόγω πλέκοντες εκ λόγων μελωδίαν Ω των πρός ημάς ήδεται δωρημάτων.
Ερμηνεία.
Όσοι έχουμε λυθεί από τις παλαιές θηλιέςσπάζοντας τα δόντια των αδηφάγων λιονταριών.Να χαρούμε λοιπόν και να ανοίξουμε το στόμαπλέκοντας μια μελωδία από λόγια στον Λόγο Οποίος ευχαριστιέται να μας γεμίζει με δώρα.
Ωδή δ’
Πυρσώ καθαρθείς μυστικής θεωρίας
Υμνών προφήτης την βροτών καινουργίανΡήγνυσι γήρυν πνεύματι κροτουμένηνΣάρκωσιν εμφαίνουσαν αρρήτου Λόγου, Ω! των δυναστών τα κράτη συνετρίβη.
Ερμηνεία.
Καθαρθείς από τον πυρσό της μυστικής θεωρίας
υμνώντας ο προφήτης [αββακούμ] την παλιγγενεσία των θνητών υψώνει φωνή που δονείται από το Πνεύμα αναγγέλλοντας την σάρκωση του Ανεκφράστου Λόγουμε τον οποίο συνετρίβησαν οι δυνάμεις των τυράννων.
Ωδή ε’
Εχθρού ζοφώδους και βεβορβορωμένου
Ιόν καθάρσει πνεύματος λελουμένοι, Νέας προσωρμίσθημεν απλανή τρίβον Άγουσαν απρόσιτον εις θυμηδίαν Μόνοις προσιτήν οίς Θεός κατηλάγη.
Ερμηνεία.
Από του εχθρού του σκοτεινού και και του λασπωμένου τον ιό με την κάθαρση του Πνεύματος λουσμένοι αγκυροβολήσαμε σε νέο και σταθερό δρόμο οποίος μας οδηγεί σε ευχάριστη ευθυμία η οποία είναι προσιτή μόνο σε όσους ο Θεός έκανε φίλους.
Ωδή στ’
Ιμερτόν εξέφηνε συν πανολβίω
Ήχω πατήρ, όν γαστρός εξηρεύξατο Ναι φησίν, Ούτος συμφυης γόνος πέλων Φώταυγος εξώρουσεν ανθρώπων γένους Λόγος τε μου ζών και βροτών προμηθεία.
Ερμηνεία.
Αγαπητόν προεκήρυξε με πανευτυχή φωνή ο Πατήρ Αυτόν πού γέννησε από τον Κόλπο Του.Ναι είπε, Αυτός ο σύμφυτος γόνος μου έρχεται ολόφωτος βλαστός του γένους των ανθρώπων ο Λόγος μου ο ζωντανός, θνητός κατ’ οικονομίαν.
Ωδή ζ’
Έφλεξε ρείθρω των δρακόντων τάς κάρας
Ο της καμίνου την μετάρσιον φλόγα Νέους φέρουσαν ευσεβείς, κατευνάσας Την δυσκάθεκτον αχλύν της αμαρτίας Όλην πλύνει δε τη δρόσω του Πνεύματος.
Ερμηνεία.
Έκαψε τα κεφάλια των δράκων στο ποτάμι
αυτός πού από την τεράστια φλόγα της καμίνουάρπαζε τους ευσεβείς νέους και απεκοίμησε.Την δε επίμονη καταχνιά της αμαρτίαςτην πλένει όλη με την δροσιά του Πνεύματος.
Ωδή η’
Ελευθέρα μέν η κτίσις γνωρίζεται
Υιοί δε φωτός οι πρίν εσκοτισμένοιΜόνος στενάζει του σκότους ο προστάτηςΝυν ευλογείτω συντόνως τον αίτιονΗ πρίν τάλαινα των εθνών παγκληρία.
Ερμηνεία.
Η κτίση πλέον γίνεται ελεύθερη
και οι πρώην σκοτισμένοι γίνονται υιοί φωτόςο μόνος πού στενάζει είναι ο άρχων του σκότους.Τώρα ευλογούν ομόφωνα τον αίτιοοι πρίν δυστυχείς κληρονόμοι των ειδώλων.
Ωδή θ’
Ω! των υπέρ νούν του τόκου σου θαυμάτων
Νύμφη Πάναγνε, Μήτερ ευλογημένη! Δι ἠς τυχόντες παντελούς σωτηρίας,Επάξιον κροτούμεν ως ευεργέτηνΔώρον φέροντες ύμνον ευχαριστίας.
Ερμηνεία.
Ξεπερνούν τον νούν μας τα θαύματα του τόκου σουΝύμφη Πάναγνε, Μητέρα Ευλογημένη! Δια μέσου Σου πετύχαμε την τελεία σωτηρίακαι με χειροκροτήματα σε ανυμνούμε επάξια και ως ευεργέτηπροσφέροντας σε Σένα ως δώρο ύμνον ευχαριστίας.
Καλή χρονιά. Χρόνια πολλά.
