Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

Ακολουθώντας (νοερά) τον Ιωσήφ και την Μαρία στην πορεία τους προς την Βηθλεέμ, εκτός από το ότι γινόμαστε μέτοχοι της ανησυχίας του Ιωσήφ αναφορικά με την εύρεση ενός καταλύματος σχετικά αξιοπρεπούς ώστε να γεννήσει η Παρθένος καλούμαστε, μέσα από την αλυσιδωτή ροή των γεγονότων, να σταχυολογήσουμε ορισμένα σημεία κομβικής σημασίας για την κατανόηση του μεγάλου ερχομού του Λυτρωτού. Ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος, στο απώγειο της επίγειας δύναμης της Αυτοκρατορίας του, διατάζει την απογραφή των υπηκόων του για την σύνταξη των φορολογικών καταλόγων εκείνης της εποχής. Η κραταιά πολιτική διοίκηση δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί ότι ενώ φαινομενικά είναι παντοδύναμη ως στρατιωτική ισχύς, στην πραγματικότητα βρίσκεται σε δεινή θέση. Όχι ως προς την δύναμή της, αλλά ως προς την μέριμνα για τον συνάνθρωπο. Οι πολίτες της Αυτοκρατορίας, ενώ συνθέτουν ένα εξαίρετο μωσαϊκό λαών και πολιτισμών, στα «μάτια» του Θεού συνθέτουν το «πτώμα» της ανθρωπότητας. Η ανθρωπότητα, εξαντλημένη και ημιθανής από την πνευματική κατάπτωση, έχει καταστεί αυτήκοος μάρτυρας ενός κηρύγματος από μία ομάδα ανθρώπων, τους Προφήτες, οι οποίοι μίλησαν για τον αληθινό Θεό και την Σάρκωση του Υιού Του, ο Οποίος θα «συντρίψει την κεφαλή του όφεος».

Εντός αυτής της εκδήλωσης παντοδυναμίας της Ρώμης, λαμβάνει χώρα η εκπλήρωση του κηρύγματος αυτού. Ο υμνογράφος Ανατόλιος επισημαίνει ότι «Χριστέ, όταν εγκαταστάθηκες στο σπήλαιο, εκεί σε υποδέχθηκε η φάτνη της γεννήσεώς Σου. Εκεί, οι Ποιμένες και οι Μάγοι Σε προσκύνησαν. Τότε συντελέσθηκε η εκπλήρωση του κηρύγματος των προφητών· τότε οι Αγγελικές Δυνάμεις απόρησαν με το μέγεθος της φιλανθρωπίας Σου και είπαν προς Εσένα· ας είναι δοξασμένη η συγκατάβασή Σου, αφού είσαι ο μόνος Φιλάνθρωπος». Κατά την εκπλήρωση του προφητικού κηρύγματος, κατά τον υμνογράφο Γερμανό, συντελείται «Μεγάλο και παράδοξο θαύμα! Η Παρθένος τίκτει και η μήτρα της δεν φθείρεται, ο (Υιός και) Λόγος του Θεού) λαμβάνει σάρκα και οστά χωρίς να χωρίζεται από το πλευρό του Πατέρα, οι Άγγελοι με τους Ποιμένες υμνούν το γεγονός, και εμείς μαζί τους αναφωνούμε· Δόξα στον Ύψιστο Θεό, και ειρήνη στην γη».  

Ο ίδιος υμνογράφος, αμέσως μετά αναφέρεται στα όσα πλαισιώνουν το γεγονός της Γεννήσεως, με άλλα λόγια στην συμμετοχή της κτιστής πραγματικότητας στην εκπλήρωση του προφητικού κηρύγματος, δηλαδή «Σήμερα η Παρθένος τίκτει τον Δημιουργό των πάντων, η Εδέμ προσφέρει το σπήλαιο της γέννησεως και ο αστέρας αναγγέλει τον Χριστό, δηλαδή (αναγγέλει) την έλευση του Ηλιού για την ανθρώποτητα η οποία ζει στο σκοτάδι της αμαρτίας. Οι Μάγοι, αφού φωτίστηκαν με την πίστη τους ότι θα προσκυνήσουν τον αληθινό Θεό, προσέφεραν σε Αυτόν Δώρα, και οι Ποιμένες βλέποντες το θαύμα, υμνολόγησαν το μεγαλείο του Θεού με τους Αγγέλους». Κατά την εκπλήρωση του προφητικού κηρύγματος, είναι εμφανής η συμμετοχή των ανθρώπων. Η Παρθένος τίκτει τον τέλειο κατά πάντα Θεό, οι Ποιμένες δοξολογούν την Ενανθρώπηση του Δημιουργού και οι Μάγοι, ως κοσμικοί άρχοντες, προσφέρουν την πίστη τους ως κορυφαίο δώρο προς τον τεχθέντα Θεό. Η πίστη των φωτισμένων εκείνων ανθρώπων, τους οδήγησε να επιδείξουν ενδιαφέρον στην παρατήρηση του άστρου της Βηθλεέμ. Η πίστη τους ότι θα προσκυνήσουν τον Αληθινό Βασιλέα, τους οδήγησε να οδοιπορήσουν για Εκείνουν και να προσφέρουν σε Αυτόν, κατά τον υμνογράφο Ανατόλιο «χρυσάφι καθώς το βρέφος εκείνο είναι ο παντοτινός Βασιλέας, λιβάνι ως αναγνώριση της ιδιότητάς Του ως Θεού των πάντων και σμύρνα, ως υποτύπωση της τριήμερης Ταφής του Αθανάτου Βασιλέως».

Μεγάλο και παράδοξο το γεγονός της Ενανθρωπήσεως του Λυτρωτού. Ο Υιός και Λόγος του Θεού, χωρίς να προξενήσει σαρκικό πόνο στο πλάσμα Του (την Θεοτόκο), εξέρχεται από την μήτρα της με σκοπό να αποκαταστήσει τους πόνους της Εύας κατά την διάρκεια του τοκετού. Το προφητικό κήρυγμα εκπληρώνεται ώστε η ανθρωπότητα να ξεφύγει από το ηθικό της τέλμα και να νοηματοδοτήσει εκ νέου την πνευματική της πορεία. Ο εορτασμός των Χριστουγέννων, εκτός από το βαθύ θεολογικό του νόημα το οποίο εξαίσια συνοδεύεται από τα έθιμα και τις παραδόσεις του ευλαβούς λαού, πλήττεται από την άκρατη εκκοσμίκευση και τον καταναλωτισμό των ημερών. Αφ’ ενός είναι αποδεκτοί οι καλαίσθητοι στολισμοί, τα εδέσματα και η ιδιαίτερη ευαισθησία στο ντύσιμο για τις ανάγκες των εορτασμών, ωστόσο απουσιάζει ο εσωτερικός χαρακτήρας της βίωσης του μυστηρίου της Σάρκωσης. Οι άνθρωποι εορτάζουν χωρίς να καταλαβαίνουν τι ακριβώς συμβαίνει, εορτάζουν δίχως να συνειδητοποιούν ότι ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να σώσει τον άνθρωπο θυσιαζόμενος επάνω στον Τίμιο Σταυρό. Εορτάζουμε χωρίς να επαναπροσδιορίσουμε την ζωή μας με γνώμονα τον Θεό, προκαλούμε εντυπώσεις και σχόλια αποδοχής με την εξωτερική αμφίεσή μας ενώ ουσιαστικά εντός μας είμαστε παγερά μόνοι και αρνούμαστε να επιτρέψουμε στον Ιησού Χριστό να γεννηθεί στην ψυχή μας.

Ο άγιος Γρηγόριος, επίσκοπος Νύσσης, προσδιορίζει το νόημα της εορτής ως χρήσιμη παρακαταθήκη για την βίωση της εκπλήρωσης του προφητικού κηρύγματος λέγοντας «Ο Θεός ως αγαθός, αγάπησε τον αποστάτη· ως σοφός, βρήκε τρόπο να επανέλθουν οι υποδουλωμένοι· ως δίκαιος, δεν πιέζει αυτόν που υποδούλωσε τον άνθρωπο και τον απέκτησε με το δίκαιο της αγοράς, αλλά έδωσε τον εαυτό του αντάλλαγμα για τους υποδουλωμένους, ώστε να ελευθερώσει τον κρατούμενο. Ως δυνατός που ήταν, δεν κρατήθηκε από τον Άδη ούτε το σώμα του γνώρισε την φθορά. Αλλά ήταν ντροπή να ανεχθεί (ο Θεός) ανθρώπινη γέννηση και να δεχθεί την εμπειρία των παθημάτων της σάρκας; Μιλάς για την υπερβολή της ευεργεσίας. Πραγματικά, επειδή δεν ήταν δυνατό να απαλλαγεί από τόσο μεγάλα δεινά το ανθρώπινο γένος, δέχθηκε ο βασιλεύς όλης της απαθούς φύσης να ανταλλάξει την ίδια Του την δόξα με την δική μας ζωή…Ο ζόφος αφανίζεται με την παρουσία του φωτός, την θνητότητα την καταπίνει η ζωή, δεν εξαντλείται η ζωή με τον θάνατο. Ό,τι έχει καταφθαρεί, σώζεται, μαζί με το άφθαρτο. Η φθορά δεν επηρεάζει τήν αφθαρσία. Γι᾿ αυτό γίνεται κοινός ο ύμνος όλης της κτίσης, καθώς αναπέμπουν όλοι σύμφωνη δοξολογία στόν Δεσπότη της κτίσης». Με βάση τα παραπάνω, η εκπλήρωση του προφητικού κηρύγματος ας γίνει πραγματικότητα και στις καρδιές μας ώστε ο γεννηθείς Θεάνθρωπος να επαναπροσδιορίσει (με την άδειά μας) την επίγεια πορεία μας, Αμήν!