Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ

«Ἐπὶ γῆς κατῆλθες, ἵνα σώσῃς Ἀδάμ, καὶ ἐν γῆ μὴ εὑρηκὼς τοῦτον Δέσποτα, μέχρις ᾍδου κατελήλυθας ζητῶν – Στην γη κατέβηκες, για να σώσεις τον Αδάμ, αλλά αφού Δέσποτα δεν τον βρήκες (τον Αδάμ) στην γη, κατέβηκες μέχρι τον Άδη με σκοπό να τον αναζητήσεις». Ο στίχος αυτός, ο οποίος προέρχεται από το ποίημα των Εγκωμίων του Επιταφίου Θρήνου του Μεγάλου Σαββάτου, παραθέτει με πολύ συνοπτικό αλλά εύστοχο τρόπο το σχέδιο της Θείας Οικονομίας για την σωτηρία της ανθρωπότητας στα πρόσωπα των Πρωτοπλάστων Αδάμ και Εύας. Το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, δηλαδή ο Υιός και Λόγος του Θεού, γίνεται τέλειος άνθρωπος με σκοπό να σώσει τον άνθρωπο. Από τον Ουρανό κατέρχεται στην κοιλία της Παρθένου Μαρίας ώστε να γίνει όμοιος με εμάς και να μας καλέσει στην ουράνια πατρίδα. Ο υμνογράφος στον παρόντα στίχο μιλάει για τον σκοπό της κατάβασης του Θεού στην γη – σκοπός της Ενανθρώπησης του Υιού είναι η εκπλήρωση της υπόσχεσης προς τους Πρωτοπλάστους ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως και θα επαναφέρει τον Αδάμ και την Εύα στην μακαριότητα του Παραδείσου, δηλαδή στην άμεση κοινωνία με τον Θεό.

Η εκπλήρωση της υπόσχεσης συντελείται κατά την εορτή του Ευαγγελισμού όπου η Θεοτόκος αποδέχεται να κυοφορήσει τον Δημιουργό. Ο Θεάνθρωπος γεννάται και εισέρχεται στην ανθρώπινη ιστορία με σκοπό να αναζητήσει και να βρει τον Αδάμ, ο οποίος με την ανυπακοή του προς τον Δημιουργό, εισήγαγε στην ζωή του την φθορά και τον θάνατο. Η αναζήτηση του Αδάμ στην γη περνάει μέσα από διάφορα στάδια όπως την Θεοφάνεια στον Ιορδάνη ποταμό, την κλίση των Μαθητών, τα θαύματα, την διδασκαλία, την Μεταμόρφωση στο όρος Θαβώρ λίγο πριν το Πάθος και κορυφώνεται με την ανάσταση του Λαζάρου, την οποία ήδη εορτάσαμε ως προοίμιο της ζωηφόρου Αναστάσεως του Κυρίου. Κατά την διάρκεια της επίγειας πορείας του Θεανθρώπου, η αναζήτηση του Αδάμ (κατά τον υμνογράφο) απέβη, φαινομενικά, άκαρπη. Ο Κύριος Ιησούς Χριστός κυριαρχικά ανασταίνει τον τετραήμερο Λάζαρο επιθυμώντας να καταστήσει σαφές στον Άδη ότι έρχεται με σκοπό νικήσει την επαίσχυντη εξουσία του επάνω στον άνθρωπο, σύμφωνα με τον άγιο Ανδρέα επίσκοπο Κρήτης.

Η πορεία του Υιού του ανθρώπου προς το εκούσιο Πάθος και την ποθητή συνάντηση με τον «πρώτο Αδάμ» αποτελεί μια ανακεφαλαίωση των όσων η ανθρωπότητα διδάχθηκε από Αυτόν. Η Εκκλησία έχει ορίσει την σειρά των όσων θα μας υπενθυμίσει κατά την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος με τέτοιο τρόπο ώστε όλες οι προβαλλόμενες μορφές να αποτελούν είτε προτύπωση είτε μίμηση του Σωτήρα μας. Το Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή των Βαΐων παρουσιάζουν ένα κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα και αυτό είναι η νίκη και ο θρίαμβος. Ο Δημιουργός, με την ανάσταση του Λαζάρου, αποκαλύπτει ότι ο μέγιστος εχθρός του ανθρώπου, ο Θάνατος, δεν είναι ανίκητος· η Κυριακή των Βαΐων λειτουργεί ως προάγγελος του θριάμβου της Ζωής επί του Θανάτου και συνάμα είναι η αποδοχή από τον κόσμο ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο αδιαμφισβήτητος μόνος Κύριος και Βασιλέας. Επομένως, η αναζήτηση του Αδάμ πρέπει να διέλθει από την θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Ο Ιησούς Χριστός εισέρχεται στην Αγία Πόλη ως θριαμβευτής με σκοπό να εκπληρώσει την προφητεία του Ζαχαρία όπως αυτή επαναδιατυπώνεται από τον υμνογράφο «Δεῦτε καὶ ἡμεῖς σήμερον, πᾶς ὁ νέος Ἰσραήλ, ἡ ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησία, μετὰ τοῦ Προφήτου Ζαχαρίου ἐκβοήσωμεν· Χαῖρε σφόδρα θύγατερ Σιών, κήρυσσε θύγατερ Ἱερουσαλήμ, ὅτι ἰδοὺ ὁ Βασιλεύς σου, ἔρχεταί σοι πραῢς καὶ σῴζων, καὶ ἐπιβεβηκὼς ἐπὶ πῶλον ὄνου, υἱὸν ὑποζυγίου, ἑόρταζε τὰ τῶν Παίδων, κλάδους χερσὶ κατέχουσα εὐφήμησον· Ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος, Βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ – Εμείς, δηλαδή ολόκληρο το σώμα της Εκκλησίας το οποίο αποτελείται από όλα τα Έθνη – ο νέος Ισραήλ, ας προσέλθουμε σήμερα να αναβοήσουμε μαζί με τον προφήτη Ζαχαρία∙ Έχε μεγάλη χαρά κόρη Σιών· κήρυξε κόρη Ιερουσαλήμ· καθώς ο Βασιλέας σου έρχεται προς εσένα όντας πράος και σωτήρας, καθήμενος επάνω στην πλάτη ενός υποζυγίου∙ και όπως οι Παίδες πανηγύριζαν για την άφιξη του Βασιλέα, με τον ίδιο τρόπο το σώμα της Εκκλησίας ας κρατήσει τα κλαδιά των φοινίκων και να πανηγυρίσει λέγοντας∙ Δόξα στον Ύψιστο Θεό, ας είναι ευλογημένος ο ερχόμενος Βασιλέας του Ισραήλ». Η αναζήτηση του Αδάμ οδηγεί τον Χριστό να εισέλθει με ένα ευτελές μεταφορικό μέσο στην Αγία Πόλη επιθυμώντας να διδάξει ότι παρά τις επευφημίες, Εκείνος παραμένει ταπεινός και διακρίνει ότι παρά τις επευφημίες προς Αυτόν, οι ίδιοι άνθρωποι θα Τον οδηγήσουν στους Αρχιερείς και στον Πιλάτο.

Ο υμνογράφος σημειώνει ότι «Μετὰ κλάδων ὑμνήσαντες πρότερον, μετὰ ξύλων συνέλαβον ὕστερον, οἱ ἀγνώμονες Χριστόν, Ἰουδαῖοι τὸν Θεόν, ἡμεῖς δὲ πίστει ἀμεταθέτῳ, ἀεὶ τιμῶντες ὡς εὐεργέτην, διαπαντὸς βοήσωμεν αὐτῷ· Εὐλογημένος εἶ ὁ ἐρχόμενος, τὸν Ἀδὰμ ἀνακαλέσασθαι – Εκείνοι οι οποίοι με κλάδους βαΐων ύμνησαν τον Χριστό, εκείνοι ήταν (οι ίδιοι Ιουδαίοι) που με ξύλα έπειτα από λίγο χρονικό διάστημα συνέλαβαν τον Θεό. Ωστόσο, εμείς διατηρούμε σταθερή την πίστη μας σε Αυτόν και Τον τιμούμε ως Ευεργέτη, ψέλνοντας διαρκώς προς Αυτόν· ας είσαι ευλογημένος Εσύ που έρχεσαι να ανακαλέσεις τον Αδάμ από τον θάνατο στην Ζωή». Ο ιερός Χρυσόστομος, ερμηνεύοντας την βασιλική είσοδο του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα με σκοπό να ανακαλέσει τον Αδάμ, σημειώνει τα εξής: «Πραγματικά ο όχλος είδε να πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια του η είσοδος ενός Βασιλέα· όπως ακριβώς οι κάτοικοι μιας πόλης τιμούν τον βασιλέα ο οποίος νίκησε κάποιον τύραννο, με τον ίδιο τρόπο ο όχλος της Ιερουσαλήμ υποδέχεται τον δεσπότη Χριστό σαν βασιλιά τροπαιούχο· Τον υποδέχονται κρατώντας τα κλαδιά των φοινίκων περισσότερο ως νικητή και όχι ότι γνωρίζουν ότι είναι όντως Θεός. Από τον όχλο μόνο στα νήπια έγινε η αποκάλυψη ότι Εκείνος είναι όντως ο Θεός – μάλιστα ο Ιεροσολυμιτικός πιστός όχλος δεν σκανδαλίστηκε από το ευτελές υποζύγιο, αντίθετα ενισχύθηκε πνευματικά από την παρουσία του Δεσπότη. Οι αρχιερείς και οι φαρισαίοι θορυβήθηκαν από τα όσα έβλεπαν και μάλωσαν τους όχλους λέγοντας· Τι κάνετε, γιατί λέτε μάταια πράγματα, θρασύτατοι; Γιατί ονομάζετε Κύριο Εκείνον που δεν έχει που να καταφύγει; Γιατί επευφημείται με βασιλικές φωνές Εκείνον που κάθεται επάνω στην πλάτη του όνου; Σταματήστε θρασύτατοι· σε διαφορετική περίπτωση παίρνετε κρίμα βαρύ στην ψυχή σας».

Η απάντηση στις κατηγορίες των Αρχιερέων δίνεται μέσα από το ίδιο το παράδειγμα του Λυτρωτή και της ταπεινής εισόδου στην Μητέρα των Εκκλησιών. Διαπιστώνουμε ότι το τελικό στάδιο για την επίτευξη της συνάντησης του Δημιουργού με τον Αδάμ διέρχεται από την είσοδό Του στην Ιερουσαλήμ, στην πόλη όπου θα βιώσει (και ήδη βιώνει) την χλεύη, τις ύβρεις, τον Σταυρό και τον Θάνατο για την σωτηρία του κόσμου. Ας διαβούμε νοερά, μαζί με τον Βασιλέα της Δόξης, την πύλη της Σιών για να ωφεληθούμε από τις τελευταίες διδαχές Του πριν την ποθούμενη συνάντησή Του με τον Αδάμ, Αμήν!