Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ για το Arxon.gr*
«Ας σπεύσουμε να ταπεινώσουμε το σαρκικό μας φρόνημα με τη μετάνοια καθώς εισερχόμαστε στο θείο στάδιο της τέλειας Νηστείας, και με ευχές και δάκρυα να ζητήσουμε από τον Κύριο, ο Οποίος είναι ο Λυτρωτής μας, να αποβάλλουμε ολοκληρωτικά την κακία από την ψυχή μας. Έχουμε αμαρτήσει απέναντί σου Χριστέ Βασιλεύ, αλλά αναφωνούμε σε Εσένα το «Ήμαρτον», όπως κάποτε έπραξαν οι κάτοικοι της Νινευί, ώστε να μας σώσεις Εύσπλαχνε και να μας καταστήσεις κοινωνούς της Ουράνιας Βασιλείας». Με τους λόγους αυτούς, ο υμνογράφος του Τριωδίου απευθύνεται στο Δεσπότη Χριστό και δέεται όπως Εκείνος μας χαρίσει την ταπείνωση και την εγκράτεια προκειμένου να διέλθουμε την πιο όμορφη και συνάμα ιδιαίτερα κοπιαστική περίοδο (ως προς τους πνευματικούς αγώνες) του έτους, την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Το αίτημα του υμνογράφου να ταπεινωθούμε και να ζητήσουμε από τον εύσπλαχνο Θεό να μας δώσει δύναμη και να μας ενισχύσει τις αρετές της ψυχής μας, εύλογα ωθεί τον χριστιανό να διερωτηθεί· τι ακριβώς είναι η Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή; Ποιος είναι ο λόγος για τον οποίο η Εκκλησία αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση σε αυτή την αγιασμένη περίοδο;
«Όταν αντιλαμβάνομαι τα άξια τιμωρίας έργα μου Κύριε, απελπίζομαι από το μέγεθος αυτών· εγώ δαπάνησα άσκοπα το βίο μου επειδή παρέβλεψα τις σεπτές και πολύτιμες εντολές σου Σωτήρα μας· για το λόγο αυτό σε ικετεύω, αφού είσαι ο μόνος Ελεήμων, η ψυχή μου να αποκτήσει τη λαμπρότητά της από τα βρόχινα ύδατα της μετανοίας μου, τα οποία θα προκύψουν από τη νηστεία και την προσευχή και να μη με αποδοκιμάσεις Εσύ, ο οποίος είσαι Ευεργέτης όλου του κόσμου και Υπεράγαθος». Ο άνθρωπος, όντας εγκλωβισμένος στην πνευματική ομίχλη της αμαρτίας επειδή έχει αμελήσει την τήρηση των εντολών του Θεού, αναζητά τη διέξοδο από την κατάσταση αυτή. Η θεραπεία των πνευματικών νοσημάτων επέρχεται με την αυτογνωσία και τη μετάνοια, αρετές οι οποίες αποκτώνται με τη νηστεία και την προσευχή. Ο άνθρωπος, σύμφωνα με τον μακαριστό ιερομόναχο Μωυσή Αγιορείτη, δοκιμάζει πειρασμούς, δοκιμασίες, σκάνδαλα και πτώσεις ώστε να ωριμάσει περισσότερο, να ισορροπήσει και να φρονηματιστεί. Άλλωστε, η ζωή έκαστου χριστιανού προσδιορίζεται από τη διαρκή επίγεια σταύρωση και την προσδοκία της Αναστάσεως.
«Ας εκκινήσουμε με θέρμη το χρόνο της Νηστείας και με προθυμία ας υποβάλλουμε τους εαυτούς μας σε πνευματικούς αγώνες, ας αγνίσουμε την ψυχή, ας καθαρίσουμε τη σάρκα, όπως ακριβώς θα νηστεύσουμε από την τροφή με τον ίδιο τρόπο να νηστέψουμε από κάθε είδους πάθος, εντρυφώντας στις αρετές του Αγίου Πνεύματος και με πόθο όλοι να αξιωθούμε να αντικρύσουμε το πάνσεπτο Πάθος του Υιού και Λόγου του Θεού και να χαρούμε πνευματικά με το Άγιο Πάσχα». Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η οποία εκκινεί από τη Δευτέρα της Καθαρής Εβδομάδας και ολοκληρώνεται με τη Μεγάλη Εβδομάδα όπου ο Υιός και Λόγος του Θεού πάσχει στον Τίμιο Σταυρό και εγείρεται θριαμβευτικά κατά την Ανάστασή Του, είναι μία περίοδος κατά την οποία η Εκκλησία μας προσκαλεί να καλλιεργήσουμε τις αρετές της ψυχής μας και να ζητήσουμε το έλεος του Θεού. Η Εκκλησία μεταχειρίζεται τις αυξημένες λατρευτικές συνάξεις (Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες, Μεγάλα Απόδειπνα, Κατανυκτικοί Εσπερινοί, Χαιρετισμοί προς την Υπεραγία Θεοτόκο), την κατανυκτική υμνογραφία και τη νηστεία ώστε ο άνθρωπος να στρέψει το ενδιαφέρον στην καλλιέργεια της ψυχής του και στην ειλικρινή μετάνοια, μακριά από φαρισαϊσμούς ή δήθεν «σκανδαλισμούς» από ότι διατρέχει το οπτικό πεδίο του.
Ο καιρός της Νηστείας εκκινεί με τον Εσπερινό «της Συγνώμης», ο οποίος τελείται το απόγευμα της Κυριακής της Τυρινής. Ο εσπερινός αυτός, ο οποίος προβάλλει ως το πνευματικό αντίμετρο στην κενότητα της πρόσκαιρης κοσμικής διασκέδασης με τις δήθεν «εθιμοτυπικές καρναβαλικές» εκδηλώσεις, συνιστά το κάλεσμα της Εκκλησίας να συγχωρήσουμε τους αδελφούς μας και να λάβουμε ενίσχυση από το Θεό για την επερχόμενη νηστεία. Η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής είναι αφιερωμένη στο θρίαμβο της Ορθοδοξίας έναντι των αιρετικών εικονομάχων ώστε να κατανοήσουμε ότι η Εκκλησία, ως σώμα Χριστού, δεν καταβάλλεται από τις δαιμονικές επιβουλές. Επιπλέον, η Εκκλησία μας προσκαλεί να προσκυνήσουμε τον Τίμιο Σταυρό προκειμένου να λάβουμε δύναμη για την ολοκλήρωση της πορείας προς την Ανάσταση. Τέλος, η Εκκλησία προβάλλει μορφές Αγίων (Γρηγόριος Παλαμάς, Ιωάννης ο Σιναΐτης, Μαρία η Αιγυπτία) ώστε να μας αποδείξει ότι η ειλικρινής μετάνοια και η καρτερία στις δυσκολίες και τους πειρασμούς θα μας χαρίσουν την ουσιαστική κοινωνία με τον Θεό.
Εν κατακλείδι, η Εκκλησία μας προσκαλεί για μία ακόμα Μεγάλη Τεσσαρακοστή να αποβάλλουμε τους επιβλαβείς λογισμούς και να αποκοπούμε από την κατάκριση και το ψεύδος της αμαρτίας με την ουσιαστική, όχι τυπολατρική και άγονη, τήρηση της νηστείας. Αγωνιζόμενοι με ειλικρινή διάθεση και κάνοντας υπακοή στην Εκκλησία ώστε να διέλθουμε τον παρατεινόμενο πειρασμό της λοιμικής νόσου, θα αξιωθούμε να βιώσουμε την Ανάσταση του Κυρίου και θα συναντηθούμε στον Εσπερινό «της Αγάπης» ώστε να ανταλλάξουμε τον ασπασμό της χαράς και της αγαλλίασης για την απαλλαγή από την αμαρτία και το θάνατο! Καλό αγώνα, καλή μετάνοια!
*Ο Παντελής Λεβάκος είναι υποψήφιος Διδάκτωρ του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1990. Διακονεί ως Λαμπαδάριος στον Iερό Nαό Αγίας Βαρβάρας Τριπόλεως.
