Του Παντελή Λεβάκου, υπ. Δρ., Τμήμα Θεολογίας ΕΚΠΑ
Μετά την αναχώρηση του Ιούδα από το υπερώο κατά τις πρώτες βραδινές ώρες της Πέμπτης, ο Σωτήρας εκφωνεί τους αποχαιρετιστήριους λόγους στους Μαθητές Του. Κυρίαρχη θέση κατέχει η προσπάθεια του Χριστού να προετοιμάσει τους Αποστόλους για τα όσα θα ακολουθήσουν. Η αφήγηση του Ιωάννη, πλήρης θεολογικού και εκφραστικού πλούτου, αναδεικνύει τις διδαχές περί της αγάπης, περί της ελεύσεως του Παρακλήτου, τη διδακτική παραβολή της αληθινής Αμπέλου, την αφέλεια και τον αυθορμητισμό του Πέτρου, τον προβληματισμό των Μαθητών επειδή δεν εννοούσαν πλήρως τα όσα έλεγε ο Κύριος, την αγωνία του Ιησού Χριστού για όσα θα επέλθουν και την μεγαλειώδη Αρχιερατική Προσευχή, όπου ο Κύριος δέεται για τη διαφύλαξη της αγάπης και της ενότητας του σώματος της Εκκλησίας. Έπειτα, ακολουθεί η προδοσία· τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής, ο κήπος της Γεθσημανής κατακλύζεται από το απόσπασμα της φρουράς του Ναού και ο Ιούδας παραδίδει τον Διδάσκαλο. Ακολουθεί η ενέργεια του Πέτρου εναντίον του Μάλχου, με τον συλληφθέντα Ιησού να αποκαθιστά το αποκομμένο αυτί του δούλου. Ακολούθως, ο Χριστός οδηγείται στους Αρχιερείς Άννα και Καϊάφα ώστε να αποφασισθεί το μέγεθος της υποτιθέμενης ενοχής Του. Μετά από μία δική – παρωδία, ο Οικτίρμων Κύριος οδηγείται στον Πιλάτο ώστε οι Αρχιερείς να διασφαλίσουν πως ο Αθάνατος θα καταδικασθεί σε θάνατο από τη ρωμαϊκή νομοθεσία.
Η επαρχία των Ιεροσολύμων χαρακτηριζόταν ως μία από τις δυσκολότερες περιοχές ευθύνης της ρωμαϊκής διοίκησης, εξαιτίας των πολλών εξεγέρσεων των γηγενών κατοίκων εναντίον των κατακτητών. Ο Πόντιος Πιλάτος είχε μεταβεί στην Ιερουσαλήμ με σκοπό να περιορίσει τη συχνότητα των εξεγέρσεων, χωρίς να επιτύχει κάποιο αποτέλεσμα. Το γεγονός ότι ο Καϊάφας, ενώπιον του Πιλάτου, προβάλλει το επιχείρημα «ἐὰν τοῦτον ἀπολύσῃς, οὐκ εἶ φίλος τοῦ Καίσαρος. πᾶς ὁ βασιλέα ἑαυτὸν ποιῶν ἀντιλέγει τῷ Καίσαρι», φανερώνει ότι ήταν άριστος γνώστης των φόβων του Ρωμαίου διοικητή για την πρόκληση μίας εξέγερσης, η οποία θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη του αυτοκράτορα Τιβερίου στο πρόσωπό του. Απέναντι στις πιέσεις των Ιουδαίων και στην προτίμησή τους να ελευθερωθεί ένας πραγματικός ταραχοποιός όπως ο Βαραββάς, ο Πιλάτος αναζητά μία επιβεβαίωση. Τότε, στρέφεται στον Ιησού Χριστό ο Οποίος, παρά τους ανηλεείς βασανισμούς και τον εξευτελισμό που έχει υποστεί, απαντά με παρρησία λέγοντας «οὐκ εἶχες ἐξουσίαν οὐδεμίαν κατ’ ἐμοῦ, εἰ μὴ ἦν δεδομένον σοι ἄνωθεν· διὰ τοῦτο ὁ παραδιδούς μέ σοι μείζονα ἁμαρτίαν ἔχει».
Από εκείνη τη στιγμή και έως τη Σταύρωση, εκκινεί η μαρτυρική πορεία του Θεανθρώπου προς το Γολγοθά και προς την ελευθερία της ανθρωπότητας από την αμαρτία. Κατά τη διάρκεια της πορείας αυτής, συμβαίνουν διάφορα θαυμαστά όπως το αποτύπωμα της παλάμης του Κυρίου σε ένα βράχο, η διήγηση περί της Βερονίκης και της αποτύπωσης της μορφής του Δεσπότη στο Μανδύλιο που του πρόσφερε η τελευταία ώστε να σκουπίσει το αίμα και τον ιδρώτα Του και ο εξαναγκασμός του Σίμωνα Κυρηναίου να σηκώσει το Σταυρό στους ώμους του. Τον Λυτρωτή στην Οδό του Μαρτυρίου ακολουθούν η Παναγία, η αγία Μαρία η Μαγδαληνή και ο αγαπημένος μαθητής, άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος. Περί την τρίτη ώρα της ημέρας, ο Βασιλέας της Δόξης υψώνεται στον Τίμιο Σταυρό, όπως ο Μωυσής είχε υψώσει το φίδι στην έρημο προκειμένου οι Εβραίοι να το αντικρίζουν και να θεραπεύονται από τα θανατηφόρα τσιμπήματα των ερπετών της ερήμου. Κατά αντίστοιχο τρόπο, εμείς οφείλουμε να αντικρίζουμε τον Σταυρό του Κυρίου ώστε να αντλούμε δύναμη και σοφία στις δυσκολίες του βίου μας.
«Σήμερον ὁ Δεσπότης τῆς Κτίσεως, καὶ Κύριος τῆς δόξης, τῷ Σταυρῷ προσπήγνυται, καὶ τὴν πλευρὰν κεντᾶται· χολῆς καὶ ὄξους γεύεται, ὁ γλυκασμὸς τῆς Ἐκκλησίας, στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιβάλλεται, ὁ καλύπτων οὐρανὸν τοῖς νέφεσι, χλαῖναν ἐνδύεται χλεύης, καὶ ῥαπίζεται πηλίνῃ χειρί, ὁ τῇ χειρὶ πλάσας τὸν ἄνθρωπον, τὸν νῶτον φραγγελλοῦται, ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν νεφέλαις, ἐμπτυσμοὺς καὶ μάστιγας δέχεται, ὀνειδισμοὺς καὶ κολαφισμούς, καὶ πάντα ὑπομένει, δι’ ἐμὲ τόν κατάκριτον, ὁ Λυτρωτής μου καὶ Θεός, ἵνα σώσῃ Κόσμον ἐκ πλάνης, ὡς εὔσπλαγχνος». Κατά τη διάρκεια της τέταρτης εβδομάδας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία προέβαλλε τον Τίμιο Σταυρό ώστε να Τον προσκυνήσουμε και να αντλήσουμε δύναμη και υπομονή για την ολοκλήρωση του «μεγάλου πελάγους» της νηστείας. Σήμερα, ευρισκόμενοι στην Αγία και Μεγάλη Παρασκευή, ο Δεσπότης της Κτίσεως εκούσια καταδέχεται να κρεμασθεί ως κακούργος στον Τίμιο Σταυρό ώστε να καταλύσει την εξουσία του διαβόλου στον άνθρωπο. Σύμφωνα με το παραπάνω ιδιόμελο, ο «βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων» ανέχεται την κακία των ανθρώπων, η οποία αποτυπώθηκε στην κέντηση της πλευράς Του, στην προσφορά όξους, στην ένδυση με την κόκκινη χλαίνα, στα ραπίσματα και τους εμπτυσμούς, στις ύβρεις, στη φραγγέλωση και τα μαστιγώματα. Όλα αυτά τα υπομένει ο Λυτρωτής ώστε να ελευθερώσει τον κάθε «κατάκριτο» άνθρωπο από την πλάνη.
Το σχέδιο της Θείας Οικονομίας ολοκληρώνεται με την εκφώνηση της θριαμβευτικής ιαχής «Τετέλεσται» και οι παρευρισκόμενοι στρατιώτες και απλοί παρατηρητές γίνονται μάρτυρες της αντίδρασης της φύσης στο θάνατο της ανθρώπινης φύσης του Δημιουργού της· ήδη είχε προηγηθεί η απόκρυψη του ηλίου από την έκτη ώρα έως την ένατη και ακολουθεί ο σεισμός, η διάνοιξη του καταπετάσματος του Ναού και το άνοιγμα των μνημείων. Ο εκατόνταρχος Λογγίνος ομολογεί την πίστη του και ο Άδης προσμένει την έλευση του «Κυρίου τῶν Δυνάμεων» ώστε να κηρύξει στους κεκοιμημένους. Αργά το απόγευμα της Παρασκευής και αφού έχει ξεκινήσει το εβραϊκό Πάσχα, ο «εὐσχήμων βουλευτής» Ιωσήφ «ἀπὸ Ἁριμαθαίας» παρουσιάζεται στον Πιλάτο και ζητάει να παραλάβει το σώμα του Ιησού. Πράγματι, ο Πιλάτος παραχωρεί την άδεια και το σώμα του Κυρίου ενταφιάζεται σε ένα άδειο μνημείο στη βάση του Γολγοθά, το οποίο ο Ιωσήφ προόριζε για τον εαυτό Του. Ωστόσο, οι Αρχιερείς κα οι Φαρισαίοι ζητούν από τον Πόντιο Πιλάτο τη σφράγιση του τάφου προκειμένου να μην έλθουν οι μαθητές και κλέψουν το σώμα του Ιησού για να υποστηρίξουν ότι όντως αναστήθηκε «ἐκεῖνος ὁ πλάνος».
Εμείς οι Χριστιανοί οφείλουμε να κηρύττουμε, παρά τις λοιδορίες και την αμφισβήτηση του κόσμου, ότι ο Σταυρός «τοῖς μὲν ἀπολλυμένοις μωρία ἐστί, τοῖς δὲ σῳζομένοις ἡμῖν δύναμις Θεοῦ ἐστί». Χάρη στη σοφία του Θεού, ο Κόσμος γνώρισε τον Ιησού Χριστό και διδάχθηκε από το μεγαλείο της θυσίας Του, ως καρπού της ταπείνωσής Του. Στο πρόσωπο του Δεσπότη Χριστού και στη θέα Του επί του Τιμίου Σταυρού, ο κάθε χριστιανός ευρίσκει την απολύτρωση και τον αγιασμό. Ας γονατίσουμε ενώπιον του Εσταυρωμένου Θεανθρώπου και να τον ικετεύσουμε για την άφεση των αμαρτιών μας, Αμήν!
