Του Μάριου Αθανασόπουλου μέλους ΕΔΙΠ του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Η ειρωνική ανάρτηση του κ. Μόσιαλου προς το πρόσωπο της Παναγίας αλλά και των χριστιανών της χώρας (Ορθοδόξων και Καθολικών), δεν θα έπρεπε να μας ξενίσει· αποτελεί τρόπον τινά αναπόσπαστο τμήμα της εορταστικής περιόδου, μιας και τα τελευταία χρόνια δεν νοούνται πλέον μεγάλες χριστιανικές γιορτές χωρίς «επιθέσεις» εναντίον των χριστιανών. Άλλοτε αυτές έχουν χαρακτήρα κειμένων που κατακρίνουν τον (υπαρκτό) «χριστιανοταλιμπανισμό» και άλλοτε χαρακτήρα ειρωνικών/αστείων σχολίων γελοιογραφικού τύπου. Το περίεργο (αν και όχι τόσο περίεργο) είναι πως αυτές οι επιθέσεις προέρχονται συνήθως είτε από έναν παλαιομοδίτικο αριστερόστροφο «προοδευτισμό» είτε από έναν νεοφανή δεξιόστροφο «φιλελευθερισμό» και αποτελούν το ασφαλέστερο «εισιτήριο» για να χαρακτηριστεί κάποιος «προοδευτικός» ή «φιλελεύθερος».    

     Αν υπήρχε ειδικό παρατηρητήριο της Εκκλησίας για το θέμα που να δέχεται καταγγελίες πιστών, θα είχε κατακλυστεί απ’ αυτές και θα εργαζόταν νυχθημερόν για να εκδίδει σχετικές ανακοινώσεις. Υπ’ αυτή την έννοια είναι σοφή η κίνηση της Εκκλησίας να μην απαντά σε όλες τις προκλήσεις, αλλά να επιλέγει πότε και με ποιον τρόπο θα αντιδράσει (για παράδειγμα, λίγες μέρες πριν την ανάρτηση Μόσιαλου, η εφημερίδα «Καθημερινή» δημοσίευσε μία γελοιογραφία του κ. Πετρουλάκη, με παρόμοιο «χιούμορ», στην οποία απεικονίζεται μία φάτνη, και έξω από αυτήν δύο άνθρωποι κρατώντας χαρτί και μολύβι. Από το στόμα του Ιωσήφ, ακούγονται τα εξής ακριβώς λόγια: «Το μωρό δεν είναι δικό μου. Είναι ο Υιός του Θεού και τον γέννησε η γυναίκα μου με τον κρίνο που της έδωσε ένας άγγελος». Τότε ο ένας απογραφέας γυρίζει προς τον άλλον, λέγοντας τα εξής: «Κατάλαβες τώρα τι ακούμε οι απογραφείς;»).  

     Και οι δύο γελοιογραφίες αναμασούν τα ίδια ακριβώς στερεότυπα: η θεία οικογένεια που περιλαμβάνει τον Ιωσήφ με τη Μαρία και το βρέφος, η ανύπαρκτη ιστορία με τον κρίνο και η «αμάσητη» πίστη του Ιωσήφ περί της θείας προελεύσεως του βρέφους.

     Τι είναι όμως αυτό που ανάγκασε την Εκκλησία της Ελλάδος να εκδώσει ανακοίνωση στην περίπτωση Μόσιαλου και όχι στην περίπτωση «Καθημερινής»; Φρονώ πως κύριος λόγος είναι η επίσημη ιδιότητα του κ. Μόσιαλου, ο οποίος από τον Μάρτιο του 2020 «ανέλαβε θέση ως κεντρικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη σε διεθνείς οργανισμούς για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού» όπως γράφει γι’ αυτόν η ιστοσελίδα wikipedia. Σημαντικός επίσης λόγος προφανώς είναι και οι διαρκείς (και άδικες) επιθέσεις εναντίον της Εκκλησίας συνολικά για την στάση της απέναντι στο ζήτημα του κορωνοϊού που θίγει εμμέσως – πλην σαφώς – η ανάρτηση Μόσιαλου.

     Με αφορμή λοιπόν αυτό το ζήτημα, θα ήθελα να σημειώσω ορισμένες παρατηρήσεις, όχι θεολογικού περιεχομένου (άλλωστε δεν είμαι θεολόγος), αλλά κυρίως ευρύτερα πολιτικού, καθότι είμαι πεπεισμένος πως πρόκειται για καθαρά πολιτικό ζήτημα που αφορά τον ρόλο τον οποίο επιφυλάσσει η πολιτική, κοινωνική, επιχειρηματική κ.λπ. ελίτ της χώρας στην Εκκλησία για το μέλλον.

Παρατήρηση 1^η: Αποτελεί επικοινωνιακό ατόπημα να είναι κάποιος δημόσιο πρόσωπο και να δημοσιεύει γελοιογραφικά κείμενα επιπέδου ΑΡΒΥΛΑΣ, τα οποία προσβάλλουν τη θρησκευτική πίστη κάποιων ανθρώπων (ή οτιδήποτε άλλο θεωρείται σημαντικό γι’ αυτούς), και μάλιστα λίγες ημέρες πριν μια μεγάλη τους γιορτή.

Παρατήρηση 2^η: Αποτελεί απαράδεκτη κίνηση να χλευάζει τη θρησκευτική πίστη ενός μεγάλου τμήματος του λαού, αυτός που είναι εντεταλμένος από την πολιτεία να πείσει ένα σημαντικό τμήμα αυτών των ανθρώπων να πράξουν εκείνο που τους προτείνει (είναι σαν να προσπαθεί κανείς να πείσει τους οπαδούς μιας ποδοσφαιρικής ομάδας να εμβολιαστούν, προβάλλοντάς τους ένα βίντεο αφιερωμένο στον «αιώνιο» αντίπαλό τους).

Παρατήρηση 3^η: Αποτελεί τρανταχτή έλλειψη ενσυναίσθησης, και εγκληματικό σφάλμα, όταν πανταχόθεν του επισημαίνεται ότι έσφαλε, κι αυτός αρνείται να ψελλίσει δυο λόγια συγγνώμης όταν του δόθηκε η ευκαιρία να το πράξει.

Παρατήρηση 4^η: Αποτελεί τραγικό λάθος να αποφασίζει κανείς για την παραμονή ή όχι αυτού του ανθρώπου στη θέση του μετά απ’ όσα συνέβησαν, και όχι μόνο να τον διατηρεί σ’ αυτήν, αλλά να αποφεύγει ακόμα και να του ζητήσει δημοσίως να ανακαλέσει (όπως έχει κάνει σε άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν), εφόσον φυσικά αυτός επιθυμεί να συνεχίσει να βρίσκεται στη θέση που του έχει εμπιστευτεί η πολιτεία.

Παρατήρηση 5^η: Αμφιβάλλω αν τα αντανακλαστικά της πολιτείας ήταν ίδια σε περίπτωση που στη θέση του θιγομένου βρισκόταν κάποιος άλλος, από τις γνωστές και προβεβλημένες ομάδες πολιτών για τις οποίες συχνά γίνεται λόγος στα media.

Παρατήρηση 6^η: Είναι πολύ εύκολο να επιτίθεται κανείς σε εκείνους που έχουν ως εντολή από αυτόν που πιστεύουν ως Θεό τους να γυρίζουν το άλλο μάγουλο όταν τους χτυπούν (κυριολεκτικά ή μεταφορικά). Ας μην ξεχνούν όμως ότι το ίδιο πρόσωπο πήρε κάποτε μαστίγιο σε μια άλλη περίπτωση. Και το καλύτερο μαστίγιο στην προκειμένη περίπτωση λέγεται «προσεχείς εκλογές». Και θα πρέπει επιτέλους οι θιγόμενοι να καταλάβουν τη δύναμή τους και να το χειριστούν καταλλήλως εκεί που πρέπει.

Παρατήρηση 7^η: Προφανώς ο κ. Μόσιαλος, ο κ. Πετρουλάκης και οι όμοιοί τους που κάνουν φτηνό χιούμορ απευθυνόμενο σε 15χρονους εφήβους και αναμειγνύουν «κρίνους» και «αμάσητους» Ιωσήφ, μάλλον στα εφηβικά τους χρόνια δεν θα πρέπει να ήταν παρόντες στο μάθημα των Θρησκευτικών, γιατί αν το παρακολουθούσαν (έστω «στεγνά») θα γνώριζαν πως ο κρίνος δεν υπάρχει, ενώ ο Ιωσήφ αντέδρασε στην αρχή όπως θα αντιδρούσε κάθε σώφρων σύζυγος (ακόμα κι αν ήταν «μοντέρνος»).

Παρατήρηση 8^η: Η επίσημη απάντηση της Εκκλησίας ως θιγομένης, αποτελεί μνημείο λόγου, μεστό περιεχομένου, αν και περισσότερο πολιτικό και λιγότερο θεολογικό (θα μπορούσε εν προκειμένω να σημειωθεί η βασική διδασκαλία της Εκκλησίας για το θέμα, με ταυτόχρονη αναίρεση των αστειοτήτων περί «κρίνων» και περί «αμάσητου» Ιωσήφ. Μια απλή ματιά στην εικόνα της Γεννήσεως αρκεί για να κατανοήσει και ένας πνευματικά υπολειπόμενος άνθρωπος ότι ο Ιωσήφ μόνο «αμάσητο» δεν άφησε να περάσει το γεγονός). Άξια λόγου ήταν και η πρώτη δήλωση-αντίδραση που έγινε δημοσίως γνωστή από τον πανεπιστημιακό μητροπολίτη Μεσσηνίας, ο οποίος ξεκαθάρισε το τοπίο με λόγια σταράτα και ταυτόχρονα απλά. Δυστυχώς πολλοί από τους μητροπολίτες είτε δεν έδειξαν αντίστοιχα αντανακλαστικά είτε θα ήταν προτιμότερο να μη μιλήσουν καθόλου. 

Παρατήρηση 9^η: Παρότι η κοινωνία έχει αποεκκλησιοποιηθεί είτε πλήρως είτε στην καλύτερη περίπτωση μερικώς, εξακολουθούν να υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που συναρτούν τις πολιτικές επιλογές τους και από τη στάση των κομμάτων και των πολιτικών σε παρόμοια ζητήματα. Ας μην το ξεχνούν κάποιοι ελευθεριάζοντες που κατοικοεδρεύουν στα γνωστά μέγαρα των Αθηνών και έχουν διπλοκλειδωθεί στο εσωτερικό τους. Διαφορετικά θα βρεθούν προ εκπλήξεων σύντομα.

Παρατήρηση 10^η: Ίσως η Εκκλησία θα πρέπει να αποδεσμευτεί από αγκυλώσεις του παρελθόντος περί «κακών» αριστερών και «καλών» δεξιών, μιας και οι αντικληρικαλιστικές συμπεριφορές διαπερνούν πλέον οριζόντια την ελληνική κοινωνία και αυτό θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από μία σημαντική μερίδα συντηρητικών κύκλων της ιεραρχίας.

     Συμπερασματικά, πιστεύω πως η Εκκλησία θα πρέπει να αντιληφθεί αυτό που αρνείται πεισματικά να κάνει εδώ και καιρό· πως η σύγχρονη ελληνική κοινωνία έχει πάψει πλέον να έχει στην πλειοψηφία της ορθόδοξα χριστιανικά χαρακτηριστικά και αποτελεί ουσιαστικά μειοψηφικό ρεύμα. Η κατάσταση βέβαια σώζεται προς το παρόν, επειδή η ορθόδοξη πίστη έχει πολύ γερές ρίζες στην ελληνική κοινωνία, οι οποίες όμως δεν αφορούν τόσο το θρησκευτικό/θεολογικό κομμάτι, αλλά περισσότερο το φολκλορικό. Οι διάφορες ελίτ του τόπου θεωρούν τη θρησκευτική πίστη των Ελλήνων (και όχι μόνο των Ελλήνων προφανώς) ως το βασικό εμπόδιο για τον εξευρωπαϊσμό της χώρας και τη μετάβασή της σε μια μετανεωτερική κοινωνία όπου τα γεωγραφικά σύνορα, οι διαφορετικές θρησκείες, γλώσσες, ήθη και έθιμα, ακόμα κι αυτά τα φύλα, θα είναι απολύτως ρευστά, γι’ αυτό και εύκολα χειραγωγήσιμη.

     Σε αυτή τη ρευστότητα, η Εκκλησία οφείλει να υπενθυμίσει τη μόνη σταθερή που υπάρχει και είναι ο ίδιος ο Χριστός, και προ πάντων να κάνει την αυτοκριτική της για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Επιπλέον, οφείλει να αποταθεί στον λαό από τον οποίο έχει αρκούντως απομακρυνθεί. Χωρίς να το διατυμπανίσει «ἐν χορδαῖς καὶ ὀργάνοις», αλλά με τρόπο αθόρυβο και ουσιαστικό. Να κάνει μια ειρηνική επανάσταση επανευαγγελισμού της ελληνικής κοινωνίας. Αυτό βέβαια απαιτεί κόπο και χρόνο. Και προ πάντων προσήλωση στα ουσιώδη. Ἴδωμεν…